۳ بار فیلمنامه «سر به مهر» را با اتفاق آرا رد کردند

هادی مقدم دوست کارگردان «سربه مهر» درباره چگونگی سینمایی شدن مسأله‌ای مانند نماز گفت: دین و شعائر دینی جدا از وجه فردی، وجه اجتماعی، سیاسی و روان‌شناختی دارد و فقط یک مسأله شخصی نیست و نمود اجتماعی هم دارد. فیلمی درباره نماز، جدا از موضوع مذهبی می‌تواند وجه اجتماعی هم داشته باشد، پس این فیلم اجتماعی هم هست. متأسفانه چون تعریف ما از سینمای اجتماعی محدود است و به نظر می‌آید که منظور از فیلم اجتماعی صحبت کردن درباره افراد تنگدست است.

مقدم دوست ادامه داد: وقتی فیلم دینی وجه اجتماعی دارد، می‌تواند در سینمای اجتماعی هم تعریف شود. وقتی وجه اجتماعی در فیلم‌های دینی نباشد، فیلم‌های دینی ما ضعیف می‌شود.

این کارگردان درباره چگونگی انتخاب فیلم «سربه مهر» گفت: ما فارغ از موانع سوژه‌هایمان را پیدا می‌کنیم و هنگامی سرپروژه فیلم «بی‌پولی» بودیم، به ایده اصلی این فیلمنامه رسیدیم و تصمیم گرفتیم این فیلم را بسازیم.

مقدم دوست افزود: تفاوت بین فیلمنامه و فیلم زیاد است و یکی از دوستان به این اشاره می‌کرد که فیلمنامه یک مدیوم سرد است. به نظرم موضوع این فیلم یک پدیده غیرقابل رؤیت بود و در این صورت می‌توانیم به صورت جدی درباره آن نظر دهیم.

وی درباره ضرورت پرداخت به فضای مجازی گفت: ما دنبال ترسیم شخصیتی بودیم که به نقطه بحران رسیده باشد و ما این آدم را از مطالعات اینترنتی و وبلاگ‌ها پیدا کردیم. وقتی شخصیتی از درون وبلاگ‌ها پیدا می‌شود، قطعا وبلاگ نویس است. شخصیت این فرد از درون چند وبلاگ پیدا شد و دوم اینکه باید به فضا‌ها پرداخته شود و در فیلم‌ها دیده شود.

مقدم دوست توضیح داد: معتقدم این مسائل در سینما قابلیت بیان دارد. در اجتماع پدیده‌هایی هستند که قابل رویت نیستند و سینما می‌تواند به این پدیده‌ها و درون آن‌ها نفوذ کند. در این فیلم موضوع تأخیر در سن ازدواج و یا نگرانی‌های خانم‌های با سن بالا مطرح می‌شود. فیلم می‌تواند قبل از وقوع موضوعی نقش پیش گیرنده داشته باشد.

این کارگردان افزود: کلمات گاهی اذیت کننده است و وقتی درباره ژانر صحبت می‌کنیم، به نظر درباره سینما و تاریخ آن صحبت می‌کنیم. با خودم می‌گویم اگر فیلمی براساس قواعد ژانر ساخته می‌شود، خود آن فیلم چگونه براساس قواعد ژانر تعریف می‌شود. امکان این وجود ندارد فضای تمام فیلم‌ها در یک سبک موفق امتحان شده حرکت کند. اگر بگوییم قواعد ژانر در فیلم جنایی آمریکایی هماهنگ با یک فیلم ایرانی است، به نظر عجیب می‌رسد.

مقدم دوست یادآوری کرد: فرم یک کلمه واحد است اما ممکن است برای هرفردی مصداق‌های متفاوتی داشته باشد و تعریف متفاوتی از آن ارائه دهد. در ادبیات سینما کلمات مشترک اما معانی که از آن برداشت می‌شود، متفاوت است و این روند گفتگو را پیچیده می‌کند.

این کارگردان درباره ادعای ضدنماز بودن فیلم بیان کرد: فکر می‌کنم همیشه نگرانی‌هایی درباره این موضوعات وجود دارد که با اعتماد، قابل حل است و این اعتماد در مراحل بررسی به دست می‌آید که برنامه‌ای برای ساخت فیلم ضدنماز وجود ندارد. باید با گفتگو حساسیت‌ها برطرف شود.

شفیعی: فاصله میان وجوه دینی و اجتماعی غلط است

محمدرضا شفیعی تهیه کننده «سربه مهر» توضیح داد: در مورد طرح این فیلم صحبت کردیم و به نظرم سوژه جذاب و به روزی بود و کمتر فیلمسازان به سمت این مضامین رفته‌اند و این احتیاج به جسارتی فارغ از موانعی داشت که فیلم را درگیر می‌کرد. یکسال قبل فیلمنامه و ایده آن کامل شد و 12 ماه طول کشید تا با پروانه ساخت فیلم موافقت شود.

شفیعی با اشاره به صحبت برخی درخصوص ضدنماز بودن فیلم تشریح کرد: این جمله را چندین بار از مدیران سابق سینمایی شنیدیم و سه بار مطرح شد و گفتند با اتفاق آرا رد شده است. بعد از ساخته شدن فیلم، دوستان از ماحصل کار راضی بودند اما الان عکس این جریان اتفاق افتاده و استقبال شده است.

وی افزود: یکی ازنکات جالب این بود که دوستان برای ندادن پروانه حرفی نمی‌زدند چون دلیل متقنی نداشتند و دوم اینکه تصور دیگری از این نوع فیلم داشتند چون این فیلم‌ها معمولا با بودجه دولتی ساخته می‌شود و برایشان تعجب آور بود که با بودجه شخصی فیلمی درباره نماز بسازیم. تصمیم نهایی ما برای ساخت فیلم حتی به صورت ویدئویی بود اما در اولین نگاه به فیلم، همه چیز تغییر کرد و برخی که مخالفت می‌کردند، این پیام را رساندند که اتفاق لازم برای این فیلم افتاده است.

این تهیه کننده تشریح کرد: دین آمده است که اجتماع و رفتارمان را بازنویسی کند. فاصله انداختن میان وجوه دینی و اجتماعی یک غلط مصطلح است. فیلم اجتماعی سالم یعنی یک فیلم دینی و اگر قرار باشد دینداری یا ایمانمان در اجتماع تغییر نکند، جایگاه دین در اجتماع مشخص نیست. بسیاری از فیلم‌های اجتماعی در واقع دینی هستند. معتقدم مقداری ترسیدیم و قدرت بیان حرف‌هایی را به دلیل نوع رفتارهایی که با این فیلم‌ها شده است، نداریم.

شفیعی عنوان کرد: موضوع ما این بود که دختری در اجتماع برای ابراز شعائر دینی خودش مشکل دارد و برخی را مرتبط به شخص و برخی دیگر را مرتبط به اجتماع می‌دانیم. تلاش کردیم فکر کنیم که چگونه می‌توانیم از پس این سوژه بربیاییم. بخش بزرگی از قصه مربوط به درونیات شخص می‌شد که باعث کاهش شجاعت وی برای نماز خواندن می‌شد. تلاش کردیم هم مراقب سوژه باشیم و هم مواظب باشیم که سیاه نمایی اتفاق نیفتد.

وی ادامه داد: معمولا مخاطب خودش را در سینما و مشکلش را در آن نمی‌بیند. وقتی فیلم‌ها از بطن جامعه انتخاب شود و به روز باشد برای مردم اهمیت پیدا می‌کند. مسائل شبکه‌های اجتماعی و تنهایی موضوع روز جامعه است و مردم خودشان را در این فیلم‌ها پیدا می‌کنند.