بیداری عربی از نوعی دیگر

این توسعه و تکامل شامل تغییری اساسی و بنیادین در میان روابط رهبران و مردم است و می‌توانید با سفری کوتاه به عربستان، دبی و ابوظبی آن را مشاهده کنید.

پس از وقوع بهار عربی، این رهبران بشدت نگران مشروعیت خود بودند و بدرستی دریافتند این مشروعیت با ارائه یارانه‌های بیشتر به مردم دوام نمی‌آورد.

این رهبران هم اکنون به جای بالیدن به مقاومت در مقابل اسرائیل و ایران، از مردم خود می‌خواهند کارهای اجتماعی و زیربنایی همچون ارتقای وضع مدارس، ایجاد مشاغل و ترمیم شبکه‌های آب رسانی را مبنای قضاوت خود نسبت به حکومت قرار دهند.

اینترنت نیز این فرصت را در اختیار مردم قرار داده تا بیش از گذشته در این زمینه مطلع شوند. در مورد نقش اینترنت در مصر و تونس بیش از اندازه مبالغه شد اما نقش همین پدیده در کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس نادیده گرفته شد؛ در این جوامع بسته، فیسبوک، توییتر و یوتیوب فضای گسترده کنترل نشده‌ای در اختیار مردان و زنان قرار داد تا در مورد موضوعات مختلف با یکدیگر صحبت کنند.

یک جوان عربستانی به من گفت: به هیچ وجه روزنامه‌های داخلی را نمی‌خوانم، بلکه منبع اصلی اخبار من، توییتر است.

نکته جالب اینجاست که بیش از نیمی از توییت‌ها در دنیای عرب در عربستان سعودی شکل می‌گیرد و مردم این کشور یکی از فعال‌ترین ملت‌ها در زمینه استفاده از توییتر و یوتیوب هستند.

عربستان با داشتن این تعداد بالای استفاده کنندگان از یوتیوب و توییتر دوست دارد مبلغ سنت‌های وهابی باشد اما در این میان، مردمی قرار دارند که این روزها تمام جنبه‌های زندگی اجتماعی عربستان حتی دین و مذهب را به سخره می‌گیرند.

پادشاه عربستان در میان کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس همچنان محبوب است، اما دولت او دولتی فاسد و غیر پاسخگو شناخته می‌شود.

به همین دلیل است که چنین توییت‌هایی از طرف جوانان عربستانی پخش می‌شود: «از مردم به پادشاه: وضع آموزش کشور بسیار اسفناک است» یا «دوست داری چه حرفی به وزیر بهداشت بزنی؟» (این توییت با توجه به اتفاقات ناگواری پخش شد که در بیمارستان‌های عربستان اتفاق می‌افتد.)

چند هفته پیش که در عربستان بودم، باران سیل آسایی در حال باریدن بود. در همان موقع، روزنامه عربستانی الشرق کارتونی را چاپ کرده بود که سه نفر (یک مقام دولتی، یک مبلغ مذهبی و یک شهروند) به این سوال پاسخ داده بودند: چرا در خیابان‌های ریاض سیل به راه افتاده است؟ شخص دولتی جواب داده بود: هیچ سیلی در خیابان‌ها نیست و این یک شایعه است. مبلغ مذهبی گفته بود دلیل آن گناهانی است که دختران در دانشگاه ملکه نورا انجام می‌دهند.

شهروندی نیز عقیده داشت دلیل آن فساد دولت مردان است. اما کارتون دستی را نشان می‌داد که کلمه «سانسور» روی آن نوشته شده بود و روی کلام آن شهروند قرار گرفته بود. تعجب این است که این مطلب در یک روزنامه عربستانی چاپ شده بود.

در امارات متحده عربی نیز تصاویر ضبط شده با یک تلفن همراه که بسرعت در فضای مجازی پخش شد، یک مقام دولتی را نشان می‌داد که پس از تصادف در خیابان شروع به کتک زدن راننده‌ای می‌کند که یک کارگر آسیایی است. ترس مردم در حال ریختن است؛ آنها حالا بیشتر به دنبال دولتی پاسخگو و پاک هستند.

هفته گذشته یکی از دوستان عربستانی‌ام ویدئویی را نشان داد که در آن مردی فقیر در خانه‌اش نشسته و باران در حال چکه کردن از سقف خانه‌اش بود.

او در این ویدئو می‌گفت: من یک عربستانی هستم. این طرز زندگی کردن من است. وزیر مسکن کجاست؟ میلیاردها دلاری که برای مسکن هزینه شده، کجا رفته است؟ من در خانه‌ام هستم، اما هیچ فرقی با خیابان ندارد.

من داستان‌های فراوانی همچون این نمونه از جوانان عربستانی و اماراتی شنیده‌ام؛ جوانانی که برای انجام اصلاحات و تغییر در کشور‌های خود بسیار مصمم هستند.

آنها حوادث قاهره و دمشق را به چشم خود دیده‌اند بنابراین آنها نه انقلاب، بلکه رشد و توسعه می‌خواهند. شما می‌توانید انرژی و تحرک را در آنها مشاهده کنید.

پیگیری اصلاحات در دبی نیز انجام می‌شود. دولت در همین زمینه یک استراتژی برای سال 2021 تعیین کرده و هر کدام از 46 وزارتخانه و سازمان‌های دولتی یک شاخص عملکرد سه ساله دارند.

کمک به دانش‌آموزان پانزده ساله برای کسب موفقیت در دانش، ریاضیات و راه انداختن کسب و کارهای جدید، از اهداف این استراتژی در بلند مدت است.

تمامی این 3600 شاخص بر روی یک آی‌پد نصب شده و شیخ محمد بن رشید، حاکم دبی هر هفته آن را پیگیری می‌کند.

مریم الحمادی چهل‌وهشت ساله و مدیر یکی از این بخش‌ها، هر ماه وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی را در مسیر دستیابی به این پیشرفت رتبه‌بندی کرده و فهرست را در اختیار شیخ محمد قرار می‌دهد.

در واقع شیخ محمد از ادارات و سازمان‌های دولتی می‌خواهد همچون بخش خصوصی، در جهت رضایت مشتریان حرکت کنند.

باز هم می‌گویم، این موضوع ربطی به دموکراسی ندارد. این مربوط به رهبران این کشورهاست که احساس می‌کنند برای کسب مشروعیت باید چنین کارهایی انجام دهند.

زمانی که یکی از مقامات چنین کاری انجام می‌دهد، دیگران نیز برای تقلید از او تحت فشار قرار می‌گیرند.

همین موضوع باعث شفافیت و پاسخگو بودن بیشتر دولت‌ها در قبال مردم‌شان می‌شود.

نویسنده: توماس فریدمن ‌
مترجم: علیرضا ثمودی