چرا بدن پروتئین دفع می‌کند؟

دکتر محمدرضا صفری‌نژاد، متخصص اورولوژی در این باره به جام‌جم می‌گوید: یکی از مهم‌ترین نشانه‌های بیماری‌ کلیوی وجود پروتئین در ادرار است که البته در شرایط طبیعی خود بیمار نمی‌تواند آن را تشخیص دهد، مگر این‌که پیشرفت کند. به گفته او، به وجود پروتئین در ادرار «پروتئینوری» گفته می‌شود. البته در واقع آلبومین در ادرار است چون آلبومین که نوعی پروتئین است، وارد ادرار می‌شود.

در بافت کلیه‌ها عضوی وجود دارد که مانع ورود محتویات خون ـ که یکی از آنها پروتئین است ـ به ادرار می‌شود و مانند فیلتر عمل می‌کند. دکتر صفری‌نژاد با بیان این مطلب می‌افزاید: نام این فیلترها گلومرول‌هاست که اگر دچار مشکل شوند یا به هر دلیل آسیب ببینند، پروتئین از خون خارج و وارد ادرار می‌شود که نوعی بیماری محسوب می‌شود. او ادامه می‌دهد: در نتایج آزمایش ادرار معمولی، ممکن است گزارش شود پروتئین ادرار بیمار مثبت است و میزان این پروتئین برای پزشک اهمیت دارد.

وجود پروتئین در ادرار نشانه دارد

دکتر صفری‌نژاد می‌‌گوید: حداکثر میزان قابل‌قبول پروتئین در ادرار 24 ساعته یک فرد طبیعی، 150 میلی‌گرم است و نباید بیشتر از آن شود. او درباره نشانه‌های دفع پروتئین در ادرار توضیح می‌دهد: در مراحل اولیه فرد به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند به وجود پروتئین در ادرارش و دفع آن پی ببرد و این موضوع فقط با مشاهده نتیجه آزمایش قابل‌تشخیص است. این متخصص کلیه و مجاری ادرار ادامه می‌دهد: اگر میزان آلبومین ادرار از مقادیر مشخصی بیشتر شود، هم ادرار کف‌آلود می‌شود و هم بدن بیمار شروع می‌کند به ورم‌کردن به طوری که دست‌ها، پاها، صورت و ساق‌ پاها دچار تورم خواهد شد.

چه کسانی بیشتر دچار پروتئینوری می‌شوند؟

دکتر صفری‌نژاد به این پرسش این‌گونه پاسخ می‌دهد: سردسته آنها مبتلایان دیابت هستند. چه دیابت نوع 1 و چه دیابت نوع 2. دومین گروه، افراد دچار فشارخون هستند و سومین گروه کسانی که سابقه بیماری کلیوی دارند. به گفته این استاد دانشگاه، افراد دچار بیماری‌های التهابی گلومرول‌ها هم مستعد این هستند که پروتئین از خون به ادرارشان برود. البته بیماری‌های زیادی هستند که می‌توانند باعث دفع پروتئین در ادرار شوند.

دیابتی‌ها بیشتر در معرض خطرند

به گفته این متخصص کلیه، بهترین نشانه‌ چگونگی عملکرد کلیه در بیماران دیابتی، وجود پروتئین در ادرار است. او با اشاره به این‌که یکی از شایع‌ترین علل نارسایی مزمن کلیه ـ که منجر به پیوند کلیه می‌شود ـ دیابت است، می‌گوید: انجمن دیابت آمریکا توصیه می‌کند، دیابتی‌ها مرتب آزمایش ادرار دهند تا مشخص شود پروتئین دفع می‌کنند یا نه. هر قدر میزان پروتئین ادرار با گذشت زمان بیشتر شود، نشان می‌دهد کلیه‌ها بیشتر آسیب دیده‌اند.

تشخیص دفع پروتئین با آزمایش ادرار 24 ساعته

می‌توان گفت وجود پروتئین در ادرار نشانه مهمی است که معلوم می‌کند کلیه ما بیمار است. دکتر صفری‌نژاد می‌گوید: نتیجه آزمایش ادرار ساده نمی‌تواند وجود آلبومین یا پروتئین را در ادرار نشان دهد. روش مهم، جمع‌آوری ادرار بیست و چهار ساعته است. برای انجام این آزمایش، آزمایشگاه به بیمار ظرفی می‌دهد که طی ساعت ادرارش را جمع کند و بعد میزان پروتئین ادرار دقیق اندازه‌گیری می‌شود.

این استاد دانشگاه توضیح می‌دهد: امروزه این کار سخت، کمتر انجام می‌شود و به جای آن میزان پروتئین و کراتینین را در هر نمونه از ادرار بیمار و نسبت پروتئین به کراتینین ادرار را اندازه می‌گیرند. اگر این میزان بیشتر از 30 باشد، نشان‌دهنده وجود پروتئینوری یا وجود مرضی پروتئین در ادرار است و این بیماران باید بیشتر مراقب سلامتشان باشند. او ادامه می‌دهد: کراتینین خون نشانه دقیقی است که عملکرد کلیه را نشان می‌دهد و با اندازه‌گیری آن می‌توانیم به میزان خونی که کلیه‌ها در هر دقیقه از مواد زائد تصفیه می‌کنند، پی ببریم. اگر این میزان کمتر از 60 میلی‌لیتر در دقیقه باشد، نشان‌دهنده آسیب شدید کلیوی است.

بیمار دچار دفع پروتئین چه کند

به‌گفته دکتر صفری‌نژاد، بیماران دچار دفع پروتئین، یا دیابتی هستند یا فشارخونی یا بیماران دیابتی‌ای که دچار فشارخون هستند. قند و فشارخون این بیماران باید کاهش یابد و داروهای مخصوصی استفاده کنند تا هم فشارخون و هم میزان دفع پروتئین از کلیه‌هایشان کنترل شود. این داروها می‌توانند جلوی پیشرفت پروتئینوری را در این افراد بگیرند.

نکته‌هایی که باید به آن دقت کرد

دفع پروتئین، نشانه یک بیماری است و خودش بیماری محسوب نمی‌شود، بنابراین باید دنبال این بگردیم که چرا پروتئین از طریق ادرار دفع می‌شود. دکتر صفری‌نژاد با بیان این مطلب می‌افزاید: ممکن‌است علت آن دیابت یا یک بیماری مزمن کلیوی باشد. این بیماری مزمن کلیوی هم ممکن است ناشی از دیابت یا فشارخون بالا باشد. او تاکید می‌کند: دفع پروتئین از ادرار در افراد مسن، با وزن بالا، دیابتی، دچار فشارخون و با سابقه بیماری کلیوی در خانواده و سیاهپوست‌ها بیشتر اتفاق می‌افتد و خطرناک‌تر است.

اگر پروتئینوری درمان نشود

دکتر صفری‌نژاد تاکید می‌کند: اگر ادرار کسی دارای پروتئین باشد و این میزان به صورت پیش‌رونده زیاد شود، نارسایی کلیه ایجاد خواهد کرد و فرد به مرحله‌ای می‌رسد که نارسایی کامل کلیه اتفاق می‌افتد و کار به دیالیز و پیوند می‌کشد. پس اگر به وجود پروتئین در ادرار اهمیت داده نشود، پیشرفت می‌کند. این متخصص کلیه می‌گوید: حتی اگر مقدار کمی پروتئین در ادرار باشد، به بیمار توصیه می‌شود برای بررسی آن شش ماه دیگر آزمایش ادرار دهد و اگر ببینیم باز هم پروتئین در ادرار وجود دارد یا حتی اگر ببینیم پروتئین به مقدار مختصر در حال افزایش است، نشانه مهمی از وجود بیماری مهم کلیوی محسوب می‌شود.

زهرا سادات صفوی سهی / جام‌جم