لیگ برتر فوتبال ایران را اگر به لحاظ آماری در سال‌های اخیر مورد بررسی قرار دهیم شاید در دو زمینه به نقاط مشترکی با کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس برسیم؛ یکی در کاهش تعداد تماشاچی که انگار هفته به هفته آب می‌روند و اگر هم در مقطعی از ابتدای فصل سکوها نیمه پر باشند باز هم دیگر کسی به ادامه کار امیدوار نخواهد بود، زیرا آن تعداد تماشاچی فقط در هفته‌های ابتدایی و ماه مبارک رمضان به استادیوم‌ها می‌روند.
دیگر نقطه مشترک لیگ برتر فوتبال ایران با این کشورها به نیمکت‌های لرزان باز می‌گردد؛ جایی که مدیران باشگاه‌های دولتی به علت نگرانی از موقعیت خود خیلی سریع دست به تغییر می‌زنند و مربیان را براحتی هر چه تمامتر قربانی می‌کنند. این موضوعی نیست که در فوتبال حرفهای دنیا و بخصوص لیگ‌های سطح اول بتوان مشاهده کرد و اندک اتفاق‌های اینچنینی استثنا هستند، ولی در خاورمیانه ـ در غرب قاره کهن و در لیگ برتر ایران ـ اوضاع به گونه‌ای متفاوت است. هر سال تغییرات ادامه دارند و چرخه لیگ این‌گونه می‌چرخد که بعد از چند باخت و تساوی باید مربی را کنار گذاشت یا اگر تیم‌هایی به دنبال قهرمانی هستند از همان هفته دوم اولتیماتوم را بیخ گوش مربی قرار می‌دهند تا روزهای کابوس‌واری را با اضطراب هر چه تمامتر پیش روی کادر فنی خویش قرار دهند.
در این لیگ سازندگی تقریبا جایی ندارد و اندک باشگاه‌هایی هم که به بازیکنان جوان دل می‌بندند خیلی زود قربانی نتیجه‌گرایی مدیران خود و باشگاه‌های متمول‌تر دولتی می‌شوند؛ این است واقعیت حاکم بر فوتبال ایران. موضوعی که باعث افت کیفی فوتبال ایران می‌شود و کارشناسی همچون امیر حاج‌رضایی در مواجهه با پرسشی در خصوص کیفیت لیگ برتر، ترجیح می‌دهد سخنی به میان نیاورد، زیرا بر این باور است لیگ برتر ایران در فصل جاری به لحاظ کیفی حرفی برای گفتن ندارد!
تغییرات در انتهای جدول
لیگ سیزدهم هر چند تا اینجای کار به نسبت سال‌های قبل شاهد تغییرات کمتری بوده، ولی این را هم فراموش نکنیم که لیگ ایران 16 تیمی شده و شاید اگر دو تیم انتهای جدول کاهش پیدا نمی‌کردند شرایط چندان هم با گذشته تغییر نمی‌کرد. تا همین هفته بیست و یکم لیگ برتر خبری از تغییر در بالای جدول نبوده است و بعد از دیدارهای این هفته بود که مجید جلالی به دلیل فشارهای فراوان مدیریتی باشگاه تراکتورسازی عطای مربیگری در این تیم را به لقایش بخشید که البته با عقب‌نشینی مدیران تراکتورسازی از مواضع خویش به دلیل مشکلات مالی، این تغییر نیز منتفی شد.
بنابراین نکته مورد توجه تا اینجای کار این است که همه تحولات در نیمه پایینی و بخصوص انتهای جدول بوده‌اند و باشگاه‌هایی که در حوالی منطقه قرمز جدول رده‌بندی قرار دارند هر آن این انتظار از آنان هست که برای ایجاد شوک در کالبد تیم، کادر فنی‌شان را تغییر دهند.
شوک مثبت یا خنثی؟
فجرسپاسی شیراز نخستین تیمی در این فصل بود که زنگ تغییرات را به صدا در آورد. غلام پیروانی که پیش از شروع فصل جایگزین یاوری شده بود شروع خوبی در تیم سابق خود نداشت و در بازگشت دوباره به این تیم شیرازی نتوانست انتظارات را برآورده کند. پیروانی تا هفته هشتم در این تیم باقی ماند که حاصل آن پنج امتیاز در هشت بازی و ایستادن در رده پانزدهم جدول 16 تیمی لیگ برتر بود. فجری‌ها علی کلانتری را جایگزین موقتی پیروانی معرفی کردند و خیلی سریع هم یاوری را به تیم خود بازگرداندند تا شاید با تفکرات این مربی قدیمی بتوانند شرایط را به حالت عادی بازگردانند، اما در پایان هفته بیست و یکم نه تنها این اتفاق رخ نداد که فجر به انتهای جدول سقوط کرده و حالا روزهای التهاب‌آوری را پیش روی خود می‌بیند.
مس کرمان هم دیگر تیم پایین جدولی است که دست به تغییر و تحول در کادر فنی خود زد. مشکلات این تیم پیش از شروع فصل کلید خورد؛ زمانی که مجتبی تقوی یک روز قبل از آغاز فصل به دلیل مسائل حاشیه‌ای استعفا کرد تا یاوری جانشین وی شود. یاوری در مدت هشت هفته‌ای که روی نیمکت این تیم نشست فقط چهار امتیاز برای این تیم کسب کرد و استعفا داد تا به تیم فجرسپاسی بازگردد! پرویز مظلومی گزینه تیم مس بود که از هفته نهم روی نیمکت این تیم نشست و در نخستین گام هم استقلال را در تهران متوقف کرد تا به ظاهر شروع خوبی داشته باشد. مظلومی در 13 بازی که تا هفته بیست و یکم هدایت این تیم را بر عهده داشته فقط 12 امتیاز برای تیم کرمانی جمع‌آوری کرده است که این کمتر از یک امتیاز در هر بازی بوده است. این تیم رکورد نیم‌فصل بدون باخت و شکست خانگی با شش گل را هم به نام خود ثبت کرد و حالا در رده پانزدهم جدول رده‌بندی قرار دارد. آیا کرمانی‌ها از تغییری که ایجاد کرده‌اند رضایت دارند؟
ذوب‌آهن اصفهان هم در فهرست تیم‌هایی قرار گرفت که دست به تغییر مربی خود زده‌اند. این تیم با رویای فراوان لوکا بوناچیچ را به اصفهان برد، ولی هر چه از زمان مسابقات گذشت ناسازگاری‌ها در این باشگاه بیشتر از قبل به گوش رسید. ابتدا مدیریت این باشگاه دچار تحول شد و پس از مدتی هم لوکا بوناچیچ استعفا کرد و به کشورش بازگشت تا مجتبی تقوی جانشین وی شود. البته تفاوت ذوبی‌ها با دیگر باشگاه‌های پایین جدولی که مربیان خود را تغییر دادند در این بود که آنها تا هفته پانزدهم صبر کردند و بعد از این‌که لوکا در دیدار برگشت برابر تراکتورسازی به تبریز نرفت دیگر همگان از خداحافظی وی مطمئن شدند. مجتبی تقوی از بازی با مس کرمان روی نیمکت این تیم نشست و با بدترین خط دفاع لیگ و ایستادن در رده چهاردهم جدول رده‌بندی به دنبال حفظ این تیم در لیگ برتر است؛ کار دشواری که گذشت زمان حاصل آن را نمایان خواهد کرد.
2 تغییر غیرمنتظره
برکناری محمد مایلی‌کهن از نیمکت تیم صبای قم در تعطیلات نیم‌فصل تا حد زیادی غیرمنتظره بود. مایلی‌کهن بعد از این‌که بعد از 15 بازی در نیم‌فصل اول 16 امتیاز برای این تیم کسب کرد و صبا را در رده دوازدهم جدول قرار داد با نارضایتی مدیران باشگاه شغل خود را در این تیم از دست داد تا صمد مرفاوی جای وی را بگیرد. این تغییر تا حد زیادی غیرمنتظره بود و نتایج مرفاوی نیز با چهار باخت و یک برد در پنج مسابقه تحت هیچ شرایطی راضی کننده نبوده است.
گسترش فولاد تبریز هم تیم دیگری بود که کادر فنی خود را تغییر داد. رسول خطیبی با تیمی که بازیکنان جوانی داشت و تجربه حضور در لیگ برتر را نداشتند فوتبال زیبایی را به نمایش گذاشت و تا هفته بیستم نیز این تیم را در میانه‌های جدول حفظ کرد که می‌توانست در نخستین حضور این تیم قابل قبول باشد، ولی بعد از هفته بیستم لیگ برتر و باخت به صبای قم استعفا داد و همان روز هم باشگاه گسترش فولاد اعلام کرد در پی جلسه ویژه هیات‌مدیره با استعفای او موافقت شده و مهدی تارتار هدایت تیم را به عهده خواهد گرفت. تارتار در نخستین گام سه امتیاز را در خانه داماش گرفت و در گام دوم با 5 گل راه‌آهن را در تبریز بدرقه کرد. ولی باید برای بررسی نتایج این تغییر تا پایان فصل صبر کرد. اگر بخواهیم این تحولات را با فصل گذشته قیاس قرار کنیم، اندکی اوضاع بهتر است، چرا که در لیگ دوازدهم 11 تیم 17 مربی را جابه‌جا کردند و حتی این تحولات در دو هفته به پایان فصل در تیم‌های پرسپولیس و تراکتورسازی به چشم آمد. با این حال سوالی که در خصوص تغییرات این فصل وجود دارد این است که چرا این جابه‌جایی مربیان نتایج خوبی را به دنبال نداشته و این بار اولین اسلحه باشگاه‌ها برای ایجاد شوک مثبت، جواب نداده است؟
علی رضایی / جام‌جم
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد
