وقتی دیابت فرد را به کما می​برد

کتواسیدوز یا کمای دیابتی جزو عوارض کشنده دیابت است. این بیماری در سال‌های اخیر رو به افزایش گذاشته، ولی خوشبختانه با پیشرفت روش‌های تشخیصی‌، افزایش آگاهی بیماران و پزشکان و بهبود روش‌های درمانی مرگ و میر ناشی از آن کاهش یافته است. کتواسیدوز دیابتی زمانی پدیدار می‌شود که قند خون در نتیجه کمبود انسولین افزایش یافته، ولی اجازه ورود به سلول‌ها را ندارد. لذا سلول‌ها برای تأمین سوخت مورد نیاز خود به تجزیه چربی‌ها و پروتئین‌های بدن رو می‌آورند. از تجزیه این مواد، سوخت‌های کم‌انرژی و بسیار مضر به وجود می‌آید که کتون نام دارد. گاهی کمبود انسولین به تجمع قند در خون و افزایش سطح قند خون و اختلالاتی منجر می‌شود که زمینه‌ساز کمای دیابتی است.

کتواسیدوز دیابتی ممکن است اولین تظاهر دیابت نوع یک باشد. معمولا بیماران ابراز می‌کنند از چند هفته قبل از پیدایش آن پرنوشی، پرادراری، بی‌اشتهایی و کاهش وزن داشته‌اند. در ادامه تهوع، استفراغ و گاهی درد شکم به این علائم اضافه شده تا به مراجعه پزشکی رسیده‌اند. در صورت مراجعه نکردن بیمار در این مرحله و پیشرفت بیماریش ممکن است کاهش سطح هوشیاری، کما و سپس مرگ رخ دهد. برخی حوادث نیز ممکن است به پیدایش کتواسیدوز دیابتی یا کمای دیابتی منجر شود که مهم‌ترین آنها عبارتند از استرس، عفونت، تصادفات، جراحی و برخی داروها.

تشخیص بموقع و شروع سریع درمان بسیار حیاتی است. این افراد معمولا مقادیر زیادی از آب بدن خود را در جریان بیماری از دست می‌دهند. بنابراین در ساعات اولیه شروع درمان باید تلاش شود مایعات از دست رفته جبران شود. اقدام اساسی بعدی تزریق انسولین به بیمار است. انسولین مجوز ورود گلوکز به سلول‌ها را صادر می‌کند و از پیدایش کتون جلوگیری می‌کند و به این ترتیب قادر است بعد از چند ساعت PH خون را از حالت اسیدی به حالت طبیعی برگرداند.

افت قند خون

افت قند خون یکی از اورژانس‌های طب داخلی است که بیشتر در دیابتی‌ها رخ می‌دهد. در موارد خفیف آن بیمار احساس خستگی، تپش قلب، تعریق سرد، بیحالی و اضطراب می‌کند. اگر بیماری در این مرحله درمان نشود، علائم شدیدتر که شامل اختلالات بینایی و اختلالات ریتم قلب است، رخ می‌دهد. دلایل زیادی برای افت قند خون وجود دارد، ولی شایع‌ترین علت همان طور که گفته شد علل دارویی است که در دیابتی‌ها به وفور دیده می‌شود. بسیاری از داروهای درمان دیابت که با مکانیسم افزایش ترشح انسولین از لوزوالمعده عمل می‌کند، می‌تواند سبب پیدایش حملات شدید افت قند خون شود. از بین داروهای تزریقی درمان دیابت، انسولین علت مهم و شایعی برای افت قند خون است. اغلب بیماران دیابتی که تحت درمان با انسولین هستند، حملات خفیف و حتی شدید افت قند خون را تجربه می‌کنند.

طبق تعریف قند خون زیر 45 میلی‌گرم در دسی‌لیتر افت قند خون محسوب می‌شود، ولی ممکن است از مقادیر زیر 60 میلی‌گرم در دسی‌لیتر علائم آغاز شود. توصیه می‌شود در مواردی که فرد دچار افت قند خون، هوشیاری خود را حفظ کرده است، بسرعت ماده‌ای شیرین مانند قند استفاده کند و بعد از رفع علائم، یک میان وعده غذایی مصرف کند، ولی در صورت افت شدیدتر قند خون که با اختلال سطح هوشیاری یا بی‌اشتهایی همراه است باید بسرعت گلوکز به صورت تزریق وریدی تجویز شود تا از بروز عوارض شدید افت قند خون روی سیستم اعصاب مرکزی پیشگیری شود.

دکتر مسعود رحمانیان / فوق‌تخصص غدد