چرخ بیمه‌های سلامت در کشور می‌لنگد

در حالی که به گفته مسئولان وزارت بهداشت سالانه 7 درصد از جمعیت کشور به‌ دلیل هزینه‌های دارو و درمان زیرخط فقر می‌روند، سازمان‌های بیمه‌گر که از درآمد مردم فربه شده‌اند هر از گاهی از ورشکستگی دم می‌زنند. با وجود این‌که بیش از 80 سال از عمر بیمه و آغاز فعالیت آن در ایران می‌گذرد، ‌ انگار این صنعت در دوران طفولیت‌ گیر کرده است. نکته جالب این‌که پرداخت هزینه‌های سلامت از جیب مردم روند روبه رشد داشته و اکنون به مرز 70 درصد رسیده، درصورتی که این رقم در دنیا و در کشورهای توسعه یافته کمتر از 18 درصد است. با این اوصاف با توجه به نبود پوشش مناسب از سوی بیمه‌های پایه، شرکت‌های بیمه‌های تکمیلی پا به عرصه‌های اقتصادی پولساز گذاشته که این امر مشکلات مردم و بیمه‌شدگانشان را دوچندان کرده‌ است.

وقتی مردم بیش از رنج مریض‌داری دغدغه هزینه درمان دارند

جمله معروف رهبر معظم انقلاب با این مضمون که «ما می‌خواهیم اگر کسی در یک خانواده مریض شد، بیش از رنج مریض‌‌داری، رنج دیگری نداشته باشد» را به‌کرات شنیده‌ایم، اما این‌که تا چه حد مسئولان برای محقق‌شدن این پیام رهبری تلاش کرده‌ یا گام برداشته‌اند، جای سوال دارد. وقتی مردم برای تهیه دارو و تامین هزینه‌های بستری و درمان خود با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند و دفترچه‌های بیمه عمده خاصیت خود را از دست می‌دهند‌ باید تامل کرد.

سازمان بیمه درمان در ایران

بیمه درمان در ایران از دو بخش تشکیل شده است؛ بیمه پایه و بیمه تکمیلی. بیمه پایه عبارت است از بیمه‌ای که ملزم به ارائه مهم‌ترین، حیاتی‌ترین و اولیه‌ترین خدمات بیمه‌ای است. به همین دلیل پوشش آن محدود و سقف تعرفه‌های آن نیز معمولا ناکافی است.به همین علت پای بخش دوم پیش می‌آید که همانا بیمه تکمیلی درمان است. این بیمه به عنوان مکمل، پوشش و سقف باقی مسائل درمانی را ارائه می‌دهد. براساس قوانین کشور که البته قابل تامل به حساب می‌آید شرکت‌های بزرگ ارائه‌دهنده خدمات پایه درمان زیر نظر بیمه مرکزی ایران به عنوان تنظیم‌کننده مقررات و قوانین بیمه‌ای و همچنین نظارت برصنعت بیمه نیستند. با این حال بیمه‌های تکمیلی که توسط شرکت‌های بیمه کوچک‌تر ارائه می‌شود زیرنظر بیمه مرکزی قرار دارند.

سازمان‌های عمده در کشور که ارائه بیمه پایه درمان را عهده‌دار هستند شامل تامین اجتماعی، خدمات درمانی و نیروهای مسلح است‌ که تامین اجتماعی بیش از 20 میلیون، خدمات درمانی 15 میلیون و بیمه‌شدگان نیروهای مسلح حدود 4.5 میلیون و سازمان‌های توانگر دو میلیون نفر را تحت پوشش خود دارند. براساس آمار شش میلیون ایرانی هم تحت پوشش هیچ بیمه‌ای قرار ندارند که خود جای تامل و تعمق فراوان دارد. بر این اساس سازمان تامین اجتماعی، مسئول بیمه کارگران و مشمولان قانون کار است، بیمه خدمات درمانی بیشتر کارکنان دولت را پوشش می‌دهد و بیمه نیروهای مسلح هم که روشن است به مخاطبان خاص خود سرویس می‌دهد؛ بیمه‌های خاص و کوچک دیگری چون بیمه‌های ویژه روستاییان، کمیته امداد، خدمات درمانی ویژه خانواده‌های معظم شهدا، ایثارگران و... هم وجود دارد که در سبد بیمه‌ای کشور وزنه سنگینی محسوب نمی‌شود. بیمه‌های تکمیلی را نیز بیشتر شرکت‌های بیمه تجاری ارائه می‌دهند که تعدادشان متفاوت است.

تامین اجتماعی؛ سازمانی که می‌لنگد

هر‌چند مجال نیست‌ همه سازمان‌های بیمه‌گر را از نظر گذراند ، ولی در این بین سازمان تامین‌اجتماعی به عنوان سازمانی ثروتمند و البته پرحاشیه مورد توجه است. این سازمان در واقع یک کارتل بزرگ اقتصادی است که درآمدهای خود را از طریق دریافت حق بیمه و درآمد حاصل از وجوه و ذخایر و اموال و امور اقتصادی سازمان به‌دست می‌آورد.‌ در این خصوص سازمان تامین اجتماعی دارای یک شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی است که به اختصار «شستا» نامیده می‌شود. این شرکت سال ۱۳۶۵ به منظور حفظ و ارتقای ارزش ذخایر سازمان با سرمایه اولیه ۲۰ میلیارد ریال تاسیس شد و در سال‌های بعد طی چند مرحله مبادرت به افزایش سرمایه کرد. اکنون این سازمان به تنهایی سهام بسیاری از شرکت‌ها و موسسات، از کارخانه سیمان و پتروشیمی گرفته تا پالایشگاه، هتل‌ها و... را در اختیار دارد. مجموع شرکت‌های زیرمجموعه شستا 200 شرکت است که توسط ‌هفت هلدینگ (شرکت سرمایه‌گذاری) غول‌پیکر اداره می‌شود. شستا اکنون به یکی از بازیگران بزرگ اقتصاد کشور بخصوص در حوزه بورس تبدیل شده است.با این حال این سازمان با این همه دارایی، توانایی کافی برای اداره بیمه‌شدگانش را ندارد و پرداخت‌کنندگان حق بیمه که کارگران و مشمولان قانون کار هستند از رویه‌های موجود آن ناراضی‌اند؛ چراکه این سازمان با آن همه دارایی، گرفتار سوءمدیریت و تناقض مدیریتی است، هم پرحاشیه ـ از نوع حواشی سیاسی و اقتصادی نظیر ماجرای مرتضوی و بابک زنجانی ـ است و هم دولت به آن بدهکار است. همچنین هنوز مسائل مربوط به حقوق و پاداش‌های عجیب و غریب چندصد میلیون تومانی در سازمان تامین‌اجتماعی و حواشی آن تازه است. یک چنین ملغمه‌ای روشن است که چه خروجی نامطلوبی برای کارگران خواهد داشت.

ابتدای امسال رخشنده، معاون اداری ـ مالی وقت سازمان تأمین اجتماعی عنوان کرد: میزان درآمد این سازمان بالغ بر 30 هزار میلیارد تومان در سال 92 پیش‌بینی شده است که حدود 24 هزار میلیارد تومان آن از محل حق بیمه تأمین خواهد شد. وی خاطر نشان کرد: بخشی از درآمدهای سازمان تأمین اجتماعی نیز از سود حاصل از سرمایه‌گذاری و جرایم دیرکردهای حق بیمه تامین می‌شود. رخشنده با اشاره به بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی از محل ماده 39 قانون حمایت از گروه‌های خاص که نزدیک به 15‌هزار‌میلیارد تومان است، گفت: سازمان هدفمندی یارانه‌ها نیز از محل بیمه‌شدگان یارانه‌ای مبلغ 341 میلیارد تومان به تأمین اجتماعی بدهی دارد.

با این حال، انوشیروان محسنی بندپی، نماینده سابق مجلس که چند ماه‌ به‌عنوان مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران منصوب شده، معتقد است: تا پایان‌سال‌90، زیان انباشته سازمان 1234میلیارد تومان بوده است و پیش‌بینی می‌شود زیان سال 92 حدود 800 میلیارد تومان باشد. وی می‌گوید: بودجه‌ای که تا به حال به ما اختصاص داده‌اند در هشت‌ماه امسال، 57 درصد رقم مصوب بوده است که در این صورت ما حدود 1000 میلیارد تومان کسری داریم و به بیمارستان‌های دولتی و بخش خصوصی و نهادهای عمومی غیردولتی بدهکار هستیم.

بیمه درمان مانند مدارس غیرانتفاعی

مسعود پزشکیان، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس می‌گوید: اکنون بیمه درمان حتی برای بیمه‌شدگانی که حق بیمه هم پرداخت می‌کنند و تحت پوشش هستند، مشکل دارد و ناکارآمد است.

وی تصریح کرد: در واقع، بیمه همگانی مانند مدرسه غیرانتفاعی شده است که از مردم برای ارائه خدمات پول می‌گیرد؛ لذا کسانی که پول ندارند تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند.

وی درباره ناکارآمدی بیمه‌های درمانی کشور نیز گفت: فکر می‌کنم از همان زمانی که قانون بیمه پایه درمان در کشور ما نوشته شد بیشتر به دلیل حفظ پول بود و در نتیجه عده‌ای از اقشار آسیب‌پذیر از دید حاکمیت دور ماندند.

حسین‌پور، کارشناس اموربیمه‌ درباره وضع کارایی بیمه‌ها در ایران عنوان می‌کند: به نظر من وضع بیمه‌ها در کشورما رضایت‌بخش نیست.‌ وی ادامه داد: سازمان تامین اجتماعی به شکل امروزی‌اش تقریبا حدود 35 سال قدمت دارد. در هفت سال گذشته، هشت مدیرعامل و سرپرست به سازمان آمده و این در حالی است که در 27 سال قبل از آن فقط هفت مدیر بر سر کار بودند ؛ یعنی در 27 سال گذشته سازمان حدود سه سال و نیم عمرمدیریتی داشته، اما در هشت سال گذشته سازمانی که می‌خواهد حوزه تامین اجتماعی را مدیریت کند یک سال عمر مدیریتی داشته است.

میثم بشیرنژاد / جام‌جم