سایت‌های خبری از دریچه ارتباطات

تمرکز کانونی نظرات، بر دکتر یونس شکرخواه است. استاد ارتباطاتی که دو کار ماندگار در عرصه آنلاین از او به جای مانده است؛ جام‌جم آنلاین و همشهری آنلاین و در کنار این دو محصول عملی، او صاحب نوشته‌ها و مقالات فراوانی در این خصوص است.

دکتر شکرخواه اعتقاد دارد: سه سطح از روزنامه‌نگاری الکترونیک یا همان سایبر ژورنالیسم وجود دارد. به محض این‌که محتوای روزنامه را به شکل دیجیتال یا همان صفر و یک عرضه کردیم به سطح اول وارد شده‌ایم؛ در صورتی که بتوانیم با مخاطب تعامل ایجاد کنیم وارد حیطه روزنامه‌نگاری آنلاین شدیم و جالب است که در این عرصه، حتی رادیو و تلویزیون هم جای می‌گیرند. به محض این‌که بتوانیم در حداقل زمان، نیازهای ارتباطی کاربر را تامین کنیم و در واقع محصول رسانه‌ای خود را ادامه عصب‌های مغز او تعریف کنیم به سطح سوم ژورنالیسم سایبر رسیده‌ایم. از این رو در این سه سطح آنچه مهم است ابزار دیجیتال، تعامل و سرعت است. (مصاحبه مریم پاپی با دکتر شکرخواه، منتشر شده در کتاب ماه کلیات، شماره 85)

اگر بخواهیم از این نظرگاه کلی عبور کنیم و قدری به نقد جزیی رفتار سایت‌های خبری در ایران بپردازیم؛ نظر این استاد ارتباطات بر این است که در ایران هفت نوع محصول خبری در فضای اینترنتی منتشر می‌شود. نخست سایت‌های خبری سیاسی که بیشترین کلیک را دارند، دوم سایت‌های صرفا هنری، سوم بروشور سایت‌ها که نه تعاملی با مخاطب دارند و نه به‌روزرسانی مناسبی دارند و صرفا اطلاعاتی را درباره سازمان خود عرضه می‌کنند، چهارم خبرگزاری‌هایی که تولید خبری دارند، پنجم آژانس‌های خبری، ششم روزنامه‌های الکترونیکی که تحریریه دارند مثل جام‌جم آنلاین و همشهری آنلاین و هفتم روزنامه‌هایی که فقط محتوای چاپی خود را روی فضای وب می‌گذارند مثل شرق. دکتر شکرخواه اعتقاد دارد که فقط نمونه‌هایی چون جام‌جم آنلاین و همشهری آنلاین را باید آنلاین ژورنالیسم دانست. او همچنین معتقد است که فاصله کیفی میان سایت‌های خبری ایرانی با نمونه‌های خارجی بالاست. (همان منبع) اما علت این امر چیست؟

دکتر حمید ضیایی‌پرور، یکی دیگر از کارشناسان ارتباطات در یکی از مقالات خود می‌نویسد: «روزنامه‌نگار آنلاین پیوسته به دنبال عکس بیشتر، صدای بیشتر و شیوه‌های روایت بصری‌تر رویدادهاست و همیشه به یک مخاطب بسیار گرفتار و با عجله فکر می‌کند. روزنامه‌نگار آنلاین پیوسته به اصل مطلب می‌اندیشد و از طولانی‌نویسی پرهیز می‌کند.» (مجازا روزنامه‌نگار، حمید ضیایی‌پرور، خردنامه همشهری، شماره 20، آبان 1386) به نظر می‌رسد که این نکته ارتباطاتی یکی از موارد کلیدی اختلاف میان رسانه‌های خبری آنلاین فارسی و نمونه‌های خارجی باشد. استفاده از عکس در وبسایت‌های خبری فارسی چه به عنوان گزارش تصویری و چه برای مطلب در حد بسیار کم از نظر کمی و نیز پایین از نظر کیفی است. اغلب عکس‌ها کوچک هستند و این در حالی است که جهان وبسایت‌های کنونی به سمت عکس‌های بسیار بزرگ رفته است. نمونه این عکس‌ها در بخش Big Picture سایت خبری بوستون دیده می‌شود. (شب‌کوری نسبت به عکس، روشن نوروزی، همشهری ماه، شماره 48) در کنار عکس، فضای مولتی مدیا شامل صدا و تصویر هم در سایت‌های خبری فارسی دیده نمی‌شود و صد البته که متن‌های منتشر شده در این سایت‌ها هم بسیار طولانی است که شایسته یک محیط آنلاین نیست.

از مدیران و صاحبان رسانه که بپرسی، دلیل بی‌توجهی به مولتی مدیا و استفاده نکردن از عکس را سرعت پایین اینترنت می‌دانند. هر چند چنین استدلالی در شرایط فعلی اینترنت ایران قابل فهم است اما با گسترش استفاده مردم از اینترنت پرسرعت می‌توان انتظار داشت که سایت‌ها دستی به سر و گوش خود بکشند، از قالب‌های دینامیک استفاده کنند و روش‌های بهتری برای تعامل با مخاطب خود برگزینند. در عین حال این انتظار را هم باید از روزنامه‌نگاران محیط سایبری داشت که محتوا و شکل مطالب خود را تغییری بدهند و دیگر نمی‌توان انتظار داشت که مخاطب وب، با این همه رسانه‌ای که در دسترس دارد، خبری کهنه را چه از نظر موضوع و چه از نظر سبک نگارش انتخاب کند.