نمایشگاه کتاب پولی می​شود

نظرات مختلفی درباره کیفیت نمایشگاه امسال عنوان شده است؛ با وجود این، همه بر یک چیز اتفاق‌نظر دارند: مکان مصلی مناسب برگزاری چنین نمایشگاهی نیست، چراکه مصلای تهران به منظور برگزاری مراسم مذهبی و فرهنگی طراحی و ساخته شده و مناسب غرفه‌بندی نمایشگاهی نیست. راهکارها و پیشنهادهای متفاوتی برای حل این مسأله مطرح می‌شود؛ شهرداری و شورای شهر گزینه شهر آفتاب را بهترین گزینه می‌دانند.

استاندار تهران، محلی در حکیمیه تهرانپارس را پیشنهاد داده است. خود مصلی هم همواره مورد توجه بوده و در کنار آن مدیران باغ کتاب از آمادگی خود برای میزبانی نمایشگاه خبر داده‌اند. امیرمسعود شهرام‌نیا، قائم‌مقام نمایشگاه معتقد است تا سال آینده باید کمیته‌ای به صورت جدی گزینه‌ها را مورد بررسی قرار دهد.

از سوی دیگر، برخی برآنند که نمایشگاه کتاب توانایی میزبانی و ارائه خدمات مناسب به این تعداد مراجعه‌کننده را ندارد و باید فکری اساسی در این باره کرد. یکی از پیشنهادهایی که در این باره مطرح شده، گرفتن ورودی از بازدیدکنندگان است.

به باور شهرام‌نیا این مسأله مزایایی دارد که می‌تواند برای نمایشگاه کمک مالی باشد و به تخصصی‌تر شدن آن کمک کند: «این موضوع باعث می‌شود، آمار دقیقی از بازدیدکنندگان در اختیار مسئولان نمایشگاه قرار بگیرد، اما چون مصلی اقتضائات خاص خودش را دارد، این امکان امسال فراهم نشد و برای سال آینده قرار است قبل از نمایشگاه کار کارشناسی انجام بگیرد و احتمال این اتفاق وجود دارد.»

نمایشگاه کتاب باید ورودی بگیرد

محمدرضا بایرامی ـ نویسنده ـ معتقد است نمایشگاه کتاب به دلیل این که یک رویداد فرهنگی است باید ورودی بگیرد که این ورودی می‎تواند به ارتقای سطح کیفی و کمی در حیطه کتاب، حمایت ناشران و حتی فراهم کردن تسهیلات رفاهی بازدیدکنندگان کمک کند: «اکنون نمایشگاه کتاب اتفاق خیلی حساب‌شده‎ای نیست؛ چه به لحاظ زمانی و مکانی و چه نوع مراجعه‎ای که به آن می‎شود. نباید عده‎ای اینجا را با محل قدم زدن اشتباه بگیرند.» بایرامی به تفاوت نمایشگاه تهران با نمایشگاه‎های خارج از کشور اشاره می‌کند: «در آنجا علاوه بر گرفتن ورودی، کتاب نیز صرفا جنبه معرفی دارد و فقط روزهای آخر به معرض فروش گذاشته می‎شود.»

ضعف ویترین‌های کتاب در کشور

«ضعف ویترین‌های کتاب در کل کشور، سبب مراجعه چنین جمعیتی به نمایشگاه می‌شود.» این را فرهاد تیمورزاده مدیر انتشارات تیمورزاده می‌گوید که معتقد است اگر در سراسر کشور کتابفروشی‌ها و کتابسراهای متعددی داشتیم، شاهد هجوم مردم به نمایشگاه کتاب نبودیم: «مردم ما تا حد زیادی هیجانی هستند و به حضور در جمعیت‌های زیاد و نشاط جمعی علاقه دارند و خود این هیجان سبب حضور آنها در نمایشگاه می‌شود.» هر چند از نظر تیمورزاده این مسأله که مردم در کنار کتاب احساس نشاط کنند، خوب است ولی وقتی جمعیت صدها هزار نفری به نمایشگاه مراجعه می‌کند قاعدتا نمایشگاه نمی‌تواند پاسخگوی چنین جمعیتی باشد. البته او با گرفتن هزینه‌ای بابت ورودی از بازدیدکنندگان مخالف است: «به چه دلیل باید از دانشجو یا مخاطب ورودی گرفت؟ این امر نمی‌تواند مانع آمدن افرادی شود که برای سرگرمی در نمایشگاه حضور می‌یابند.»

ضرورت دسترسی آسان

سازمان‌های مردم‌نهاد و انجمن‌های دوستی ایران و دیگر کشورها در بخش بین‌المللی نمایشگاه کتاب امسال حضور فعالی داشتند. مرتضی رحیمی، رئیس اداره هماهنگی انجمن‌های دوستی وزارت امور خارجه ـ که نقش نظارت و هماهنگی این انجمن‌ها را در نمایشگاه امسال به عهده داشت ـ درباره پیشنهادهایی که برای مکان نمایشگاه کتاب مطرح است، می‌گوید: «گروهی برگزاری نمایشگاه کتاب را در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران مطرح می‌کنند که به نظر می‌رسد چنین امکانی میسر نباشد. همزمان با نمایشگاه کتاب، نمایشگاه نفت و گاز در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار می‌شد.

اگر حجم بازدیدکنندگان آن نمایشگاه بسیار کمتر از نمایشگاه کتاب بود، باز هم شاهد ترافیک سنگینی در بزرگراه چمران بودیم.» او معتقد است یکی از امتیازهایی که مصلای تهران دارد، دسترسی بازدیدکنندگان به مترو است و اگر هر مکان دیگری نیز برای برگزاری نمایشگاه کتاب در نظر گرفته شود، توجه به رفت و آمد بازدیدکنندگان از مهم‌ترین نکات آن باید باشد. او درباره گرفتن ورودی از بازدیدکنندگان می‌گوید: «شاید ناشران و مشارکت‌کنندگان چندان با این امر موافق نباشند، چراکه این موضوع می‌تواند سبب محدودیت شود. هر چند، ممکن است گرفتن ورودی مزایایی داشته باشد، ولی باید توجه کرد نمایشگاه کتاب فرصتی را برای ناشران به وجود می‌آورد تا آثار جدید خود را به مخاطبانی عرضه کنند که شاید خیلی کم به کتابفروشی برای یافتن کتاب سر می‌زنند.»

بازگرداندن نمایشگاه کتاب به محل سابق

شیرین جلالی، مدیر داخلی انتشارات جهان ادیب درباره مکان نمایشگاه معتقد است که این محیط هیچ گونه امکانی برای برگزاری نمایشگاهی با چنین حجمی ندارد: «غرفه ما را در نظر بگیرید، سالن تهویه مناسبی ندارد و آنقدر گرم هست که مخاطب تا اواسط سالن که می‌آید از خیر بازدید ادامه سالن می‌گذرد.» از نظر او تا زمانی‌که محل مناسبی برای برگزاری نمایشگاه کتاب وجود ندارد، بهتر است آن را در همان محل نمایشگاه بین‌المللی برگزار کنند که سالن‌های آن دارای امکانات نسبی برای برگزاری یک نمایشگاه استاندارد است.

جلالی درباره گرفتن ورودی از بازدیدکنندگان می‌گوید: «اگر امکانات مطلوبی در اختیار مخاطب بگذارند، ایده خوبی است. از سوی دیگر، آمدن مردم به نمایشگاه اتفاق مبارکی است؛ حداقل چهار تا کتاب می‌بینند و با کتاب و کتابخوان‌ها همنشین می‌شوند.»

ضعف ایمنی

بشیر حقگو، معاون امداد و نجات هلال احمر شهر تهران، زمان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مسئولیت نیروهای امدادگر هلال احمر را در این نمایشگاه به عهده داشت. او که نزدیک 12 سال مسئول امداد و نجات نمایشگاه بین‌المللی تهران بوده، نمایشگاه بین‌المللی را چه از نظر ایمنی سالن‌ها، چه از نظر رفاه بازدیدکنندگان مکان مناسبی می‌داند: «نمی‌دانم چه اصراری برای انتقال نمایشگاه کتاب به چنین مکان مقدسی است که زیرساخت‌ها و ظرفیت لازم برگزاری نمایشگاهی با چنین حجمی را ندارد.» او که ایمنی مصلی برای برگزاری چنین نمایشگاهی را ضعیف ارزیابی می‌کند، معتقد است حتی با گرفتن ورودی از بازدیدکنندگان باز هم شاهد حضور چنین جمعیتی در نمایشگاه خواهیم بود: «کسی که از شهرستان آمده، حاضر است هزینه این ورودی را بدهد. این امر نمی‌تواند بازدارنده باشد.

در روزهای تعطیلی بیش از 50 درصد بازدیدکنندگان شهرستانی هستند. از سوی دیگر، امکانات و تجهیزات نمایشگاه از قبل آماده و هزینه آن تأمین می‌شود و گرفتن مبلغی به عنوان ورودی خیلی نمی‌تواند در ارائه خدمات بهتر مؤثر باشد.»

مردم باید بدانند چقدر کتاب در جامعه وجود دارد

غلامرضا آهنگی، جانشین معاون فرهنگی مصلای تهران عقیده دارد فضای مصلای تهران، فضای نمایشگاهی نیست: «این مکان برای امور مذهبی و فرهنگی مانند نماز و مراسم و مناسبات مذهبی طراحی و ساخته شده است. فضای نمایشگاهی باید فضایی سوله‌ای باشد و از نظر تهویه هوا و دیگر امکانات مناسب برای غرفه‌بندی طراحی شده باشد. از این رو شبستان و چادرها پاسخگوی نمایشگاهی با این حجم و این جمعیت نخواهد بود.» او شخصا با گرفتن ورودی از بازدیدکنندگان مخالف است، چراکه معتقد است مردم باید به نمایشگاه بیایند تا در جریان انتشارکتاب‌ها قرار بگیرند: «حداقل مردم می‌توانند با کتاب‌ آشنا شوند و از سوی دیگر باید بدانند چقدر کتاب در جامعه وجود دارد که می‌تواند به ترویج فرهنگ مطالعه کمک کند.»

کمیل انتظاری / جام‌جم