اسب‌های وحشی آسیایی به طبیعت باز نمی‌گردند

این اسب‌های وحشی و زیبا به چرا در علفزارهای وسیع عادت داشتند. اعضای گله معمولا از یک اسب نر غالب تبعیت می‌کردند و در تعداد نسبتا قابل‌توجهی مرغزارهای وسیع آسیای مرکزی را درمی‌نوردیدند. آنها همیشه در حال جابه‌جایی بودند و تقریبا به طور مداوم هم چرا می‌کردند. ساکنان آسیای مرکزی، سال‌ها این حیوانات را به خاطر گوشت و پوستشان شکار کردند، اما باز هم این مساله تهدیدی جدی برای جمعیت اسب‌های پرزوالسکی محسوب نمی‌شد، زیرا در آن‌زمان جوامع انسانی در این منطقه محدود بود. شکار بی‌رویه از اوایل قرن 20 میلادی، جمعیت این اسب‌های نادر را در تنگنایی بزرگ قرار داد. فشار اهرم شکار به حدی بود که در نهایت به زیان اسب‌های زیبای پرزوالسکی تمام شد؛ کاهش مستمر و غیرقابل جبران جمعیت آغاز شده بود و در ظاهر هیچ مانعی نمی‌توانست جلودار آن باشد.

عوامل انقراض

از سال 1926 میلادی (1305 هـ .ش) به بعد کشور مغولستان، اسب‌های پرزوالسکی را تحت حمایت کامل قانون قرار داد، با این حال باز هم گله‌های مختلف آرام آرام تحلیل می‌رفتند و کوچک‌تر می‌شدند. حصارکشی مستمر علفزارها برای کشاورزی یکی از مهم‌ترین عواملی بود که این اسب‌های باوقار را نه تنها از غذا، بلکه حتی از آب هم محروم کرد. درست همین زمان بود که هیبریدها یا نژادهای دورگه‌ای از اسب‌های وحشی پرزوالسکی و اسب‌های اهلی که آزادانه در مراتع چرا می‌کردند، به وجود آمد. حاصل آن نیز نابودی ژن‌های خالص اسب‌های پرزوالسکی و بروز ویژگی‌های کاملا متفاوت با گونه‌های اصیل اولیه بود. آخرین اسب اصیل وحشی پرزوالسکی سال 1968 میلادی (1347 هـ .ش) دیده شد. اسب‌های پرزوالسکی امروز دیگر در طبیعت وحشی جایی ندارند، اما تعدادی از آنها کماکان در اسارت نگهداری می‌شوند که به دلیل سال‌های متمادی اسارت هیچگاه نمی‌توانند جایگزین نمونه‌های از دست رفته شوند. جالب است بدانید اسب‌های پرزوالسکی هیچ‌گاه اهلی نشدند و انسان‌ها فقط توانستند آنها را در باغ وحش‌ها رام نگه دارند.

مشکلات اسارت

یکی از مشکلات همیشگی نگهداری حیوانات در اسارت، افزایش احتمال جفت‌گیری با خویشاوندان نزدیک است و همین مساله نیز اسب‌های پرزوالسکی اسیر را بشدت در برابر بیماری‌ها و مشکلات ناشناخته آسیب‌پذیر کرد. باغ‌وحش‌های اروپا، آمریکا و شوروی سابق سال‌ها تلاش کردند از طریق تبادل اسب‌های خود با اسب‌های دیگر این مشکل را مهار کنند، اما این برنامه نیز خالی از مشکل نیست. در حال حاضر حدود 200 اسب پرزوالسکی اسیر تحت پوشش این برنامه قرار دارند. محققان سال‌ها تلاش کردند زمینه بازگشت تعدادی از آنها را به طبیعت فراهم کنند، اما واقعیت این است که ژن‌های ضعیف، تغذیه غیرطبیعی، اسارت در مکان‌های محدود، زندگی در آب و هوایی کاملا متفاوت با زیستگاه اصلی همه دست به دست هم داده و میزان آسیب‌پذیری این اسب‌ها را در زیستگاه اولیه بشدت افزایش داده است. سال 1989 میلادی (1368 هـ .ش) مرکز تحقیقاتی بوکارای ازبکستان تلاشی را به منظور ایجاد امکان معرفی مجدد اسب‌های پرزوالسکی در زیستگاه‌های نیمه بیابانی آسیای مرکزی آغاز کرد.

این مرکز چند سال پیش یک اسب نر و پنج مادیان را در یک فضای حصارکشی، اما بزرگ رها و سپس مطالعات گسترده‌ای را آغاز کرد. تاکنون ظواهر امر حاکی از مدیریت صحیح و موفقیت طرح بوده و حتی قرار است تعدادی از این اسب‌ها در آینده نزدیک به کشورهای مغولستان و چین برده شوند. در هر صورت محققان هنوز آرزو دارند بار دیگر اسب‌های پرزوالسکی را به عنوان تنها گونه زنده و حقیقی اسب‌های وحشی در طبیعت مشاهده کنند./ ضمیمه سیب

مترجم: فرناز حیدری