ادبیات فتوّت و فتوّت در ادبیات

ر فرهنگ و تمدن پرافتخار اسلام و ایران‌، جمعی از وارستگان که دل به معارف غنی اسلامی سپرده بودند، در صدر مروت نشستند و عقد فتوت بستند تا خلق را به دست و زبان خویش مرنجانند.

و خویشتن را در این جهان از جمیع جهانیان فروتر شناسند‌؛ هرچه دارند‌، به سخا‌، از هیچ‌کس واندارند؛‌ سینه از کبر و کینه پاکیزه سازند؛‌ و هم با خلق و هم با خدا وفا نگه دارند. کتاب حاضر نگاهی است به ریشه‌ها و خاستگاه اندیشه این جوانمردان و فتیان‌، و گشایشی است در راه شناخت و بررسی بن‌مایه‌ها و درون‌مایه‌های جوانمردی.

فرهنگ و تمدن اسلامی بر مبنای بذل جان و مال برای انسان و ترجیح دیگری به خود توسط عرفا و جوانمردان ایرانی در شبه قاره هند و آسیای میانه گسترش یافت. در حالی که ترکان عثمانی برخلاف آموزه­های اصیل اسلامی تنها به شمشیر تکیه کردند. هرچند آنان تا قلب اروپا پیش رفتند، اما چون این نفوذ نه بر دل­ها که بر تن­ها بود فرجامی چندان خوش نیافت. بدین ترتیب فتوت با ریشه­های اسلامی و ایرانی توانست در گسترش فرهنگ اسلامی نقش تاریخی خود را به خصوص در شرق ایران ایفا کند.

در جلد چهارم دانشنامه جوانمردی به ادبیات فتوت و فتوت در ادبیات پرداخته شده است و فهرست آن به این قرار است:

بخش پنجم- کتاب‌شناسی فتوت

بخش ششم- فتوت در ادبیات

در کتاب‌شناسی فتوت سمک عیار، فتوت‌نامه سلطانی، رسایل خاکساریه بررسی شده است.

همچنین در این فصل فتوت‌نامه‌ها شامل فتوت نامه سهروردی،‌ عبدالرزاق کاشانی، آملی، نجم‌الدین زرکوب، درویش‌علی کرکهری، چیت سازان، میرسید علی همدانی، قریب گرگانی معرفی شده است.

اما در فتوت در ادبیات؛ فتوت و عیاری در متون کهن شامل متون نظم و نثر بررسی شده است. همچنین فتوت و عیاری در ادبیات عامیانه شامل ابومسلم‌نامه‌ها و داراب نامه،‌ جوامع الحکایات، حمزه نامه، اسکندرنامه و حسین نامه بررسی شده‌اند.