ایران پایین‌ترین نرخ باروری در منطقه را دارد

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند اگر وضع به همین روال ادامه پیدا کند تک‌فرزندی مهم‌ترین عاملی است که بحران توقف رشد جمعیت را تا دو دهه آینده در کشور رقم خواهد زد.

رئیس سازمان ثبت‌احوال کشور نیز با استناد به آمارهای جمعیتی این سازمان و این که 35 درصد خانواده‌ها تک‌فرزند هستند، معتقد است که ایران از لحاظ نرخ رشد جمعیت نه‌فقط در دنیا بلکه بین کشورهای همسایه نیز وضع چندان مناسبی ندارد.

به گفته وی، جمعیت کشورمان نه تنها زیاد نیست بلکه یک صدم جمعیت دنیا است و در میان کشورهای جهان در جایگاه هجدهم، در آسیا در رتبه دهم و در بین کشورهای منطقه و بعد از پاکستان و مصر در رتبه سوم قرار گرفته است.

وی که در همایش روز جهانی جمعیت سخن می‌گفت تاکید کرد نرخ باروری در ایران نیز 1.7 درصد یعنی زیر نرخ جانشینی است که در این رابطه نیز در‌میان 26 کشور منطقه رتبه 25 را داریم.

رئیس سازمان ثبت احوال کشور پیش‌بینی نگران‌کننده‌ای نیز در صورت ادامه روند فعلی فرزندآوری در کشور داشت و آن این‌که اگر نرخ باروری از 1.7 درصد کاهش یابد و به سمت یک برود ، سال 1415 با جمعیت 84.5 میلیون نفر رشد جمعیت به صفر می‌رسد یعنی در این سال ولادت و وفات مساوی می‌شوند و اگر این نرخ ثابت بماند در سال 1425 با 90 میلیون جمعیت، از آن به بعد شاهد کاهش جمعیت در کشور خواهیم بود، پس باید به سمت سیاست افزایش جمعیت پیش رفت.

همان سیاست‌هایی که تاکنون فقط روی کاغذ مانده و از اجرای آنها خبری نیست و برخی نمایندگان مجلس از کوتاهی دولت در اجرای آنها گلایه دارند و می‌گویند با وجود این‌که شش ماه است از تصویب قوانین تشویقی و حمایتی در مجلس گذشته، اما دولت آنچنان که باید همتی برای اجرایی شدن این قوانین از خود نشان نداده است.آنها معتقدند تا زمانی که دولت عزم جدی برای اجرای سیاست‌های تشویقی حمایتی افزایش جمعیت نداشته باشد با توجه به‌وجود برخی موانع و مشکلات نمی‌توان از خانواده‌ها انتظار داشت تمایلی به فرزندآوری داشته باشند.

کوتاهی دولت در ماجرای بودجه

ارائه تسهیلات ویژه مانند افزایش مرخصی برای مادران شاغل در دوران بارداری و شیردهی، پوشش بیمه‌ای برای باروری و اختصاص هزینه‌های درمان ناباروری، اشتغالزایی، تسهیلات مسکن، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و تکریم سالمندان و توانمندسازی جمعیت در سنین کار ازجمله قوانینی بود که براساس رهنمودهای رهبر معظم انقلاب مبنی بر اتخاذ سیاست‌های تشویقی و حمایتی از افزایش جمعیت به تصویب مجلس رسیده است، اما متاسفانه با گذشت بیش از شش ماه از تصویب، هنوز این قوانین رنگ اجرا به خود ندیده‌اند.

نصرالله پژمان‌فر، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس به جام‌جم می‌گوید قوانینی که در مجلس بر اساس سیاست‌های افزایش جمعیت به تصویب رسید حساب شده و با برنامه‌ریزی بوده و در آن تمام تسهیلات رفاهی و حمایتی در نظر گرفته شده است.

وی تاکید می‌کند که قبل از تصویب این قوانین، تمام مشکلات و چالش‌های پیش‌روی افزایش جمعیت در همه ابعاد، از موانع ازدواج جوانان و افزایش سن ازدواج گرفته تا دلایلی که رغبت زوج‌های جوان را پس از ازدواج به فرزندآوری کاهش می‌دهد، همه این موارد در نظر گرفته شده و با توجه به نوع آنها تسهیلات حمایتی برایشان به تصویب رسیده است، اما به نظر می‌رسد در این زمینه کوتاهی اصلی از سوی دولت انجام گرفته است. پژمان‌فر توضیح می‌دهد: این قوانین حمایتی از شش ماه پیش در مجلس به تصویب رسید و نمایندگان مجلس از دولت انتظار داشتند که در لایحه بودجه 93 اعتبار لازم برای اجرایی شدن سیاست‌های تشویقی فرزندآوری را لحاظ می‌کرد، اما این اتفاق نیفتاد و نتیجه این شد که حالا با پرداختن رسانه‌ها به موضوع افزایش جمعیت، در واقع نوعی انتظار از سوی مردم ایجاد شده بدون آن‌که بودجه‌ای برای اجرا در میان باشد و حالا نیز این اشکال به دولت وارد است که چرا آنچنان که مجلس انتظار دارد، در این زمینه جدیت به خرج نمی‌دهد.

البته پژمان‌فر تاکید می‌کند با این‌که موضوع بودجه 93 پایان یافته، اما دولت نباید فرصت را از دست بدهد و با ارسال متمم لایحه بودجه 93 به مجلس(و با توجه به منابع درآمدی که دارد) زمینه هر چه سریع‌تر اجرایی شدن تسهیلات حمایتی و رفاهی ازسیاست‌های فرزندآوری را فراهم کند و قطعا مجلس نیز در این زمینه مساعدت لازم را خواهد داشت.

رتبه 25 ایران در باروری

حالا در شرایطی مردم و نمایندگان مجلس چشم به عملکرد دولت در اجرایی شدن سیاست‌های تشویقی و حمایتی از فرزندآوری دوخته‌اند، که به نظر می‌رسد با آماری که رئیس سازمان ثبت احوال کشور از وضع نرخ باروری در کشور ارائه می‌کند، ضروری است دولت در این زمینه جدی‌تر وارد عمل شود.

ناظمی‌اردکانی با استناد به آمارهای جمعیتی این سازمان معتقد است که ایران از لحاظ نرخ رشد جمعیت نه فقط در دنیا بلکه بین کشورهای همسایه نیز وضع چندان مناسبی ندارد.

به گفته محمد ناظمی‌اردکانی، جمعیت کشورمان نه‌تنها زیاد نیست؛ بلکه یک‌صدم جمعیت دنیاست و در میان کشورهای جهان در جایگاه هجدهم، در آسیا در رتبه دهم و در بین کشورهای منطقه و بعد از پاکستان و مصر در رتبه سوم قرار گرفته است.

وی که در همایش روز جهانی جمعیت سخن می‌گفت، تاکید کرد نرخ باروری در ایران نیز 1.7 درصد یعنی زیر نرخ جانشینی است که در این رابطه نیز در میان 26 کشور منطقه رتبه بیست و پنجم را داریم.

رئیس سازمان ثبت احوال کشور پیش‌بینی نگران‌کننده‌ای نیز در صورت ادامه روند فعلی فرزندآوری در کشور داشت و آن این‌که اگر نرخ باروری از 1.7 کاهش پیدا کند و به سمت یک برود، در سال 1415 با جمعیت 84.5 میلیون نفر رشد جمعیت به صفر می‌رسد، یعنی در این سال ولادت و وفات مساوی می‌شوند و اگر این نرخ ثابت بماند، سال 1425 با 90 میلیون جمعیت، رشد جمعیت به صفر می‌رسد و ولادت و فوت مساوی خواهد شد و از آن به بعد شاهد کاهش جمعیت در کشور خواهیم بود.

حرکت جمعیت به سوی سالمندی

هرم ترکیب سنی جمعیت ایران نشان می‌دهد هم‌اکنون 18 میلیون نفر جمعیت زیر 15 سال که کودک و نوجوان محسوب می‌شوند، در کشور زندگی می‌کنند. همچنین 24 میلیون نفر نیز 15 تا 30 سال، 30 میلیون نفر بالای 30 سال و شش میلیون نفر نیز بالای 60 سال هستند و این یعنی ترکیب سنی جمعیت کشورمان بتدریج در حال غلبه پیری بر جوانی است.

این همان موضوعی است که باعث نگرانی رئیس سازمان ثبت احوال کشور نیز شده است تا جایی که به گفته وی، نرخ رشد جمعیت هم‌اکنون 1.3 است؛ در حالی که در سال 65 نرخ رشد جمعیت 3.9 درصد بوده و این یعنی کشورمان بتدریج در حال حرکت به سمت روند کاهشی نرخ زاد و دلد است.

به گفته این مقام مسئول، در سازمان ثبت احوال کشور سالانه یک میلیون و 400 هزار ولادت در کشور رخ می‌دهد که از بابت این واقعه کشور ما رتبه بیست و یکم از بین 26 کشور منطقه را داراست. همچنین سالانه 400 هزار واقعه فوت در کشور اتفاق می‌افتد که از این بابت نیز در میان کشورهای منطقه در جایگاه چهاردهم قرار داریم.

وی با اشاره به این‌که سالانه 800 هزار واقعه ازدواج در کشور به ثبت می‌رسد، گفت: براساس آمارهای به دست آمده، 11 میلیون نفر در آستانه ازدواج قرار دارند و منتظر تشکیل خانواده هستند و میانگین سنی ازدواج برای مردان 27 و برای زنان 24 سال است. ناظمی اردکانی خاطرنشان کرد: متاسفانه هم‌اکنون جمعیت از روستاها به شهرهای کوچک و از شهرهای کوچک نیز به کلانشهرها سوق پیدا کرده که می‌تواند مخاطرات و تبعاتی به دنبال داشته باشد که البته کشورهای توسعه یافته این تجربه را در گذشته داشتند، اما سمت و سوی آن را تغییر داده و توانستند جمعیت را به سمت روستاها هدایت کنند.

تشویق به فرزندآوری به شرط تسهیلات حمایتی

بحران تک‌فرزندی در کشور نگران‌کننده است. خطر متوقف شدن رشد جمعیت کشور جدی است، اما همه اینها تا زمانی که شرایط و تسهیلات و حمایت‌های همه‌جانبه از خانواده‌ها در ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی صورت نگیرد، نه‌تنها راه به جایی نخواهد برد؛ بلکه ممکن است نتیجه معکوس نیز به دنبال داشته باشد.

رئیس کمیسیون علمی و راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام در همایش روز جهانی جمعیت که دیروز برگزار شد، با اشاره به این موضوع گفت: هدف ما افزایش نرخ جمعیت بیشتر از 2.1 درصد است و این عدد حداقل افزایش جمعیت است، به این منظور باید تمام سیاست‌های کشور در ابعاد مختلف تغییر کند.

علی آقامحمدی با هشدار نسبت به توقف رشد جمعیت، این موضوع را سرآغاز حرکت کشور به سمت بحران سالمندی دانست و تاکید کرد: البته در این میان باید تسهیلاتی ویژه برای مادران در دوران بارداری و شیردهی، پوشش بیمه‌ای برای باروری و اختصاص هزینه برای ناباروری، تحکیم بنیان خانواده، ترویج سبک زندگی، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، تکریم سالمندان و توانمندسازی جمعیت در سنین کار اختصاص پیدا کند.

وی توضیح داد: هم‌اکنون جمعیت ایران به 75 میلیون نفر افزایش یافته و سن امید به زندگی از 59 سال به 74 سال رسیده‌است و با توجه به این شرایط باید اقتصاد کشور به سمت اقتصاد غیردولتی و غیرنفتی سوق داده شود تا بتوان شرایط مناسبی را برای خانواده‌ها به منظور افزایش جمعیت و افزایش نرخ باروری به وجود آورد.

سیاست‌های ابلاغی جمعیت پیگیری نمی‌شود

رئیس مرکز آمار ایران هم گفت: هم‌اکنون تحرک مثبتی در مجلس برای پیگیری سیاست‌‌های ابلاغی جمعیت وجود ندارد.

به گزارش واحد مرکزی خبر، عادل آذر نیز در این همایش افزود: نکته کلیدی که در سیاست‌های ابلاغی جمعیت به عهده مرکز آمار ایران و سازمان ثبت احوال گذاشته شده، موضوع رصد جمعیتی کشور است که باید به کمک شاخص‌‌ها، هشدارهای جمعیتی را به سیاستگذاران و جامعه انتقال دهیم.

وی با بیان این‌که هم‌اکنون درباره سیاست‌های ابلاغی جمعیت تحرک لازم را نمی‌‌بینیم، افزود: پس از ابلاغ سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی کمیسیون ویژه‌ای با این عنوان در مجلس شورای اسلامی تشکیل شد اما در موضوع جمعیت چنین اتفاقی نیفتاده است.

وی ادامه داد: این در حالی است که باید برنامه ششم توسعه را متناسب با این سیاست‌‌ها بنویسیم.

پوران محمدی - گروه جامعه