حضور پررنگ هنر در نمایشگاه قرآن

باغ‌موزه دفاع مقدس فضای وسیعی را در اختیار نمایشگاه قرآن گذاشته که به بازدیدکنندگانش امکان می‌دهد علاوه بر بازدید از بخش‌های مختلف این نمایشگاه گوشه چشمی هم به آثار خود این موزه داشته باشند که نشان از دلاوری‌های رزمندگان ما در دوران دفاع مقدس دارد، اما آنچه یکی از وجوه تمایز اساسی این نمایشگاه با دوره‌های گذشته محسوب می‌شود، آثار هنری به نمایش درآمده است.

در واقع یکی از بخش‌های مهم نمایشگاه امسال، به نمایش آثار تجسمی با موضوعات قرآنی اختصاص یافته است. در این بخش که با همکاری دفتر هنرهای تجسمی و معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شود، 120 اثر از 90 هنرمند شاخص و حرفه‌ای کشور در رشته‌های نقاشی، خوشنویسی و نقاشیخط به نمایش درآمده است.

غلامحسین امیرخانی، کیخسرو خروش، یدالله کابلی خوانساری، سیدمحمد احصایی، نصرالله افجه‌ای و جلیل رسولی از جمله هنرمندانی هستند که آثارشان در بخش تجسمی این نمایشگاه به نمایش درآمده است.

همچنین آثار هنرمندانی مانند زنده‌یاد عبدالمجید حسینی‌راد، کاظم چلیپا، غلامعلی طاهری، علی ترقی‌جاه، مرتضی اسدی، سیدمحمد فدوی، محمد سعید نقاشیان، احمد آریامنش، امیراحمد فلسفی، مجتبی ملک‌زاده، رضا بنی‌رضی، احمد عبدالرضایی، احمد پیله‌چی، ناصر نوروزی‌منش، حمیدرضا اکبری، امیرحسین محمدی، عباس نوری، علی‌اکبر رضوانی، هادی جمالی، حسین نوروزی، بهرام حنفی و عبدالله چاره‌ای‌ نیز در بخش تجسمی نمایشگاه قرآن به چشم می‌خورد.‌ جواد صادقی، دبیر بخش تجسمی نمایشگاه قرآن با اشاره به مناسب بودن فضای نمایشگاه امسال نسبت به سال‌های گذشته، می‌گوید: «امسال فکر کردیم که این آثار را به صورت گردشی به نمایش بگذاریم و در سه دوره زمانی آثار جدید را جایگزین آثار قبلی کنیم و به این ترتیب مخاطبانی که هربار به این نمایشگاه می‌آیند آثار تازه‌ای را مشاهده خواهند کرد.»

آثار ویدئوآرت و چیدمان

در بخش هنرهای تجسمی نمایشگاه امسال، قسمت جدیدی با عنوان هنر جدید به نمایش هشت اثر ویدئو‌آرت و چیدمان اختصاص یافته است. آثار ویدئوآرت از احمد نادعلیان (بهشت و جهنم)، شیرین پیله‌وری (آفرینش)، فریده شاهسوارانی، مرتضی احمدوند و امیر دستمردی در نمایشگاه این دوره به نمایش گذاشته است. همچنین دو اثر چیدمان درخت زیتون اثر زنده‌یاد دکتر عبدالمجید حسینی‌راد و حیات پس از مرگ اثر حسین خسروجردی با اجرای محمد ابراهیم ابراهیمی و چیدمانی از وحید همای در بخش هنر جدید ارائه شده است. صادقی درباره این بخش جدید نمایشگاه امسال می‌گوید: «هنر جدید از جمله ویدئوآرت و چیدمان که در قالب مفهومی ارائه می‌شود، مخاطب را بیشتر با آثار هنری درگیر می‌کند و او را به فکر و تحلیل وامی‌دارد. از این رو، چند اثر در قالب ویدئوآرت و اینستالیشن با رویکرد قرآنی در این دوره از نمایشگاه به نمایش گذاشتیم.»

او درباره موضوع آثار به نمایش درآمده در این بخش بیان می‌کند: «اثر آقای نادعلیان پیشتر با عنوان «بهشت و دوزخ» اجرا شده است، اما در مجموع برداشتی از معراج‌نامه است. اثر شیرین پیله‌وری نیز درباره موضوع آفرینش است.»

قرآن و هنرهای ایرانی

یکی از مشکلات نمایشگاه امسال که در باغ‌موزه برگزار می‌شود، برپا شدن برخی از بخش‌ها در فضای باز یا در چادرهاست که بازدید از آنها را در گرمای تابستان کمی دشوار می‌کند. یکی از راهکارها پناه بردن به ساختمان همایش‌های بین‌المللی باغ‌‌موزه دفاع مقدس است که در کنار نمایش چند نسخه قرآن نفیس از دوره زند و قاجاریه، تعدادی از آثار ارزشمند از هنرمندان برجسته کشور در عرصه هنرهای سنتی و صنایع دستی ارائه شده است. از جمله این هنرها می‌توان به نگارگری، منبت‌کاری، گچبری سنتی، تذهیب، خاتم‌کاری، میناکاری، سرمه‌دوزی، ابریشم‌دوزی، پته‌دوزی، معرق، سفالگری و کتیبه سفال، مشبک و نقاشی قهوه‌خانه‌ای اشاره کرد. این بخش به همت معاونت صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برگزار شده است.

نقاشی قهوه‌خانه‌ای

در قسمتی از بخش هنرهای سنتی، محمدرضا فرزانه، از هنرمندان نقاشی قهوه‌خانه‌ای، در حال کشیدن تابلویی از شهادت حضرت علی‌اکبر(ع) است. او درباره حضورش در این نمایشگاه و برگزاری کارگاه هنری (ورک‌شاپ) می‌گوید: « به دعوت میراث فرهنگی امسال در این نمایشگاه شرکت کردم. این نخستین بار است که در نمایشگاه کارگاه برگزار می‌کنم. جوانان نیز از این ورک‌شاپ استقبال می‌کنند و درباره تکنیک و موضوع کار می‌پرسند و به این سبک علاقه نشان می‌دهند.»

او که حدود 35 سال است در حوزه نقاشی قهوه‌خانه‌ای فعالیت دارد درباره این هنر می‌گوید: «نقاشی قهوه‌خانه‌ای عمدتا در سه ژانر کار می‌شود؛ یکی با موضوع مذهبی، یک نوع دیگر با موضوع حماسی و داستان‌های شاهنامه و ژانر دیگر با موضوع داستان‌های عامیانه کار می‌شود.»

شهادت حضرت علی‌اکبر(ع)‌ دستمایه کشیدن تابلوی او در نمایشگاه شده است. او درباره انتخاب این موضوع می‌گوید: «نخست به دلیل جذابیت تراژیکی که برای من داشت، این موضوع را انتخاب کردم. ساده بودن و موجز بودن این طرح و ضرورت نداشتن شخصیت‌های بیشتر دلیل دیگری بود برای انتخاب این طرح، چراکه در مدت زمان این نمایشگاه کشیدن یک تابلو با موضوع دیگر، نیاز به صرف وقت طولانی‌تری داشت. برخی‌ دوستان پیشنهاد می‌کردند که از داستان‌های قرآنی برای کشیدن تابلو استفاده کنم، اما از آنجا که برای شرکت در این نمایشگاه با من دیر تماس گرفته شد، برای کشیدن طرح و زدن اتود فرصت کافی نداشتم.»

نمایش چند نسخه قرآن نفیس

پس از چند سال غیبت سازمان میراث فرهنگی در نمایشگاه قرآن، بخش میراث فرهنگی و هنرهای سنتی نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم امسال راه‌اندازی شد. در کنار این بخش‌ها چند نسخه قرآن که قدمت تاریخی دارند به نمایش گذاشته شده است. فخرالدین صابری، مدیر موزه ملی قرآن کریم در این باره می‌گوید: «اکنون 12 اثر نفیس تاریخی در ده ویترین در سالن همایش‌های بین‌المللی باغ‌موزه دفاع مقدس به نمایش درآمده است که این آثار متعلق به دوره صفویه و قاجاریه است.»

نمایشگاه عکس سفره‌های افطار

یکی از بخش‌های نمایشگاه بیست‌ودوم نمایشگاه عکسی با موضوع سفره‌های افطاری است؛ این نمایشگاه عکس که با حمایت هیات هماهنگی و نظارت بر کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان تهران برپا شد، شامل 80 تابلوی عکس است که بخش اصلی آن به آثار منتخب و برگزیده ششمین مسابقه عکاسی از سفره‌های افطاری شامل 37 تابلوی عکس از 21 هنرمند تعلق دارد و آثار دیگر منتخبی از آثار برگزیده پنج دوره گذشته است. محمدصالح حجت‌الاسلامی، مسئول این بخش می‌گوید: «این مجموعه محصول برگزاری شش دوره مسابقات عکاسی با موضوع سفره‌های افطاری است که از سال 1387 توسط بخش خصوصی و با حمایت بخش‌های دولتی برگزار شده است. از آنجا که در بایگانی عکاسان، عکس‌هایی با چنین موضوعی کمتر دیده می‌شود، سعی کردیم با برگزاری این مسابقات به نوعی جریان‌سازی کنیم و عکاسان را به گرفتن چنین عکس‌هایی تشویق کنیم.»

نمایشگاه عکس سفره‌های افطاری در سال‌های 89 و 90 نیز در نمایشگاه قرآن برگزار شد که به گفته حجت‌الاسلامی مجبور بودند این عکس‌ها را در مدت زمان کمی به نمایش بگذارند، ولی در نمایشگاه امسال فضای مناسبی را در اختیار ما گذاشتند که می‌توانیم عکس‌ها را در طول نمایشگاه به نمایش بگذاریم. بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم تا بیست‌و‌سوم تیر از ساعت 18 تا 24 در باغ موزه دفاع مقدس پذیرای مردم و علاقه‌مندان به هنر و مفاهیم قرآنی است.

کمیل انتظاری / گروه فرهنگ و هنر