قندپهلو؛ رقابت شیرین طنازان

در واقع این نخستین برنامه تلویزیونی و البته مسابقه تلویزیونی است که بر مبنای طنز مکتوب بنا شد و اینک به عنوان یکی از بهترین برنامه‌های ادبی ـ طنزرسانه ملی شناخته می‌شود. قندپهلو با استمرار خود نه‌تنها دچار تکرار و یکنواختی نشده، بلکه به پختگی و کمال بیشتری دست پیدا کرده است. در چند سری که این برنامه ساخته شد فارغ از این‌که بخش‌های جدیدی به آن اضافه شد سر و شکل برنامه و دکوربندی آن هم تغییر محسوسی کرد که واجد وجوه بصری و زیبایی‌شناسی فرمی و معنایی شد. مثلا در سری قبلی طراحی دکور برنامه بر مبنای الگو و ماکت شهری و تابلوهای خیابان به نام طنزپردازان معروف، گذاشتن نیمکت و شبیه‌سازی آن به خیابان یا قرار گرفتن داوران مسابقه در بین داربست‌هایی که دور آن نوار خطر داشت، بود. در سری جدید سعی شده از نام خود برنامه عناصری بصری برای طراحی دکور استفاده شود، مثلا استکان‌های کمر باریکی که به عنوان میز انتخاب شده و یادآور قندی است که همیشه در پهلوی آن قرار می‌گیرد. در این سری از رنگ کرم قهوه‌ای در طراحی و نورپردازی استفاده شده و فضای روشن‌تری برای استودیو طراحی شده است. یکی از نکات جالب این طراحی که واجد ظرافتی طنازانه هم هست تابلویی است که روی آن نوشته شده: مصرف زیاد قند باعث دیابت می‌شود! این تابلو باعث شده تا قندپهلو با خودش هم شوخی کند. در میان بخش‌های مختلف برنامه نیز موسیقی و ترانه هم به طنز پیوند خورده و بخش «یک دهان آواز» تنوع بیشتری به برنامه داده است و از فضای ترانه‌سرایی که سنخیتی کلامی ـ ماهوی نیز با طنز مکتوب دارد بدرستی استفاده شده است. خوشبختانه حضور شخصی مثل رضا رفیع به عنوان مجری و طراح برنامه که خود از طنزپردازان مشهور کشور است کمک کرده تا در حوزه ادبیات طنز برنامه‌ای شکل گرفته و تکامل یابد که واجد نگاهی ظریف و هوشمندانه است.

واقعیت این است که برنامه‌ای مثل قندپهلو بیش از آن‌که فرم‌محور باشد محتوا محور است و ماهیت آن که شعر طنز است جذابیت لازم را برای جذب و رضایت مخاطب دارد. آن هم مخاطب ایرانی که به شکل تاریخی واجد یک نوع روحیه طنازانه و لطیف است. حالا دیگر قندپهلو به یک برند و نشان تلویزیونی تبدیل شده که واجد نوآوری و خلاقیت و تازگی در حوزه مسابقات تلویزیونی محسوب می‌شود؛ مسابقه‌ای که طعم شیرین تماشای آن تا مدت‌ها زیر زبان حس می‌شود.

برخی قندپهلو را مشاعره طنز معرفی می‌کنند که این آدرس اشتباه است. قندپهلو در واقع مجله تصویری طنز است که نباید آن را مثلا با جنگ تصویری یا مجموعه تصویری طنز اشتباه گرفت. قندپهلو بدون اغراق یک گونه و ساختار جدید و تجربه‌نشده تلویزیون است که نمی‌توان همتایی برای آن پیدا کرد. مجری و داور برنامه یعنی رضارفیع و شهرام شکیبا ازچهره‌های شناخته‌شده طنزپردازی در مطبوعات هستند که البته سابقه تجربه اجراهای تلویزیونی را هم دارند.

قندپهلو فرزند خلف برنامه «هفته‌نامه» است که یک جنگ تصویری با کلیدواژه خنده بود و به طنز مکتوب و تلویزیونی می‌پرداخت، به همین دلیل شاید امروز نیز قندپهلو باید موفقیت خود را مدیون هفته‌نامه و سازندگان آن بداند.

بینندگان این برنامه مخاطبانی هستند که برخی از آنها اهالی ادبیات و طنز هستند و گروهی از آنان مخاطب عادی و علاقه‌مند به طنز. به همین دلیل نمی‌توان مخاطب قندپهلو را به قشر خاصی محدود کرد. اما ازآن طرف می‌توان مدعی شد این برنامه برخی مخاطبان جدید را هم به پای تلویزیون کشانده است. کسانی که طنزهای تلویزیونی در قالب سریال‌های نمایشی یا آیتمی را چندان نمی‌پسندیدند اکنون صاحب برنامه‌ای شدند که نگاه جدی‌تری به مقوله طنز داشته و در عین حال سویه سرگرم‌کننده هم دارد. واقعیت این است که رویکرد طنازانه قندپهلو و اساسا آنچه به عنوان شعر طنز در انواع و قالب‌های مختلف در این برنامه مورد استفاده قرار می‌گیرد سویه اجتماعی ـ انتقادی داشته و در عین این‌که عامه‌پسند است اما عوام‌زده نیست. تماشاگر هم از شنیدن این اشعار و طنازی‌ها لذت می‌برد و هم نکته‌ای می‌آموزد و گاه تلنگری دریافت می‌کند. ضمن این‌که این برنامه در فضای سرگرمی به نقادی اجتماعی هم می‌پردازد و به اصطلاح کمی دل مخاطب را نیز خنک می‌کند. در نهایت محصول قندپهلو و تماشای آن تلطیف روحی ـ اخلاقی است که هم باری از دوش غصه‌ها برمی‌دارد و هم به داشته‌‌های ادبی می‌افزاید. با این حال سازندگان قندپهلو برای پرهیز از کلیشه‌ای و تکراری شدن این برنامه باید با بهره گرفتن از خلاقیت و جسارت حال و هوایی تازه به قندپهلو بدهند، وگرنه شاید قندپهلو دیگر به شیرینی قبل نباشد.

سید رضا صائمی / جام‌جم