شبکه‌های استانی ​محور همگرایی ملی​اند

یکی از قسمت‌‌های برنامه «راز» که از شبکه چهار پخش می‌شود به شبکه‌‌های استانی صدا و سیما، عملکرد، تاثیرگذاری و آینده آنها اختصاص داشت. بیژن نوباوه، نمایند مجلس و عضو کمیسیون فرهنگی و شورای نظارت بر صدا و سیما، مسعود احمدی مدیر شبکه شما و محمدتقی یازرلو در این برنامه حضور داشتند و درباره شبکه‌های استانی صدا و سیما و این که تا چه میزان می‌توانند با نمایش کلیت استان در رفع مشکلات تاثیر گذار باشند و پیوند‌های قومی را بیشتر کنند، صحبت کردند. آنچه می‌خوانید چکیده این میزگرد است.

بیژن نوباوه، نماینده مردم تهران ابتدای برنامه راز درباره شبکه‌های استانی و راه‌اندازی آنها می‌گوید: به نظر من شبکه‌های استانی که قاعدتا با زیرساخت‌های بیشتری به نسبت منطقه خودشان تعریف شده‌اند، یکی از رویدادهای مهم در رسانه ملی است که در دیگر کشورها نظیر این اتفاق کمتر دیده می‌شود؛ به‌ عنوان مثال در کشور ترکیه که ده‌ها کانال تلویزیونی دارد چیزی به نام و به شکل شبکه‌های استانی وجود ندارد، بلکه بیشتر کانال‌های خصوصی دارند. راه‌اندازی این شبکه‌‌ها حتما با یک نگاه ویژه انجام شده است. با توجه به این که کشور ما به تنوع جغرافیایی و قومیتی و البته پهناوری معروف است، به نظر می‌رسد هدف از تاسیس شبکه‌های استانی به منظور حفظ تنوع قومی است. به اعتقاد من برای مقابله با تهاجم فرهنگ بیگانه و تقویت فرهنگ بومی، وجود این شبکه‌ها لازم است.

وی می‌‌افزود: تا ده سال پیش در جامعه ایرانی اگر شما یک سماور نفتی را در گوشه خانه‌تان نگه می‌داشتید یا در خانه خود پشتی می‌گذاشتید، نشان‌دهنده تفکر عقب‌افتادگی بود و اگر کسی سعی می‌کرد دکوراسیون خانه خود را به شکل ایرانی درآورد به عقب‌افتادگی متهم می‌شد، ولی امروزه همه متوجه شده‌اند برای نجات از تهاجم فرهنگی و مقابله با آن باید هویت ملی و اسلامی خود را حفظ کنند.

نوباوه با اشاره به این نکته که هویت در اقوام و نقاط مختلف کشور وجود دارد و شبکه استانی با این نگاه به وجود آمده که بتواند این نوع نگاه را تقویت کند، می‌گوید: در شبکه ملی تا حدی می‌توان به مشکلات مناطق و استان‌ها پرداخت، اما با راه‌اندازی شبکه‌های استانی، بیشتر می‌توان روی مشکلات تمرکز و آنها را بررسی کرد.

وی بیان می‌کند: اکنون در کشور ما 30 شبکه استانی و حدود ده شبکه دیجیتال علاوه بر شبکه‌های سراسری فعال است که این نشان‌ می‌دهد ظرفیت‌های بالایی در این زمینه وجود دارد و ما باید بتوانیم از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم. اکنون وقت آن است که این سوال را مطرح کنیم که آیا ما از ظرفیت این شبکه‌ها استفاده می‌‌کنیم یا نه؟

نوباوه خاطرنشان می‌کند: ما باید به آینده نگاه کنیم و از نخبگان هنری، فرهنگی، علمی و...در شبکه‌های استانی استفاده کنیم و این شبکه‌ها به مرکزی برای حضور آنها تبدیل شود. شبکه‌های استانی باید اهرمی برای نظارت بر مسائل استان باشند، به عنوان مثال معضلات استان خوزستان را باید در شبکه خوزستان نمایش بدهیم.

وی اظهار می‌کند: مثلا نمایندگان استان سیستان و بلوچستان در مجلس دائم تذکر می‌دهند تنها مشکل این استان خشک‌شدن هامون نیست، بلکه توفان و مهاجرت زیاد مردم از استان سیستان و بلوچستان به خارج از این استان مشکل‌ساز شده است که مسائل بسیار مهم و استراتژیکی برای ما ایجاد کرده است. من در آنجا هم همیشه می‌گفتم باید با شبکه‌های استانی صحبت کنیم تا این مشکلات را نشان بدهند.

نماینده مردم تهران در کمیسیون فرهنگی مجلس به تفاوت نگاه‌ها به شبکه‌های استانی و ساخته‌های آنها اشاره می‌کند و می‌گوید: شاید در مقطعی نگاه به شبکه‌های استانی، نگاهی درجه دو بود ولی الان واقعا همان‌طور که می‌دانیم روند عوض شده است. به عنوان نمونه فیلم «تنهای تنهای تنها» تولید مرکز بوشهر، هم به مسائل روز کشور که مسائل هسته‌‎ای است اشاره داشت و هم از لحاظ زیبایی‌شناسی در استاندارد‌های بالایی تولید شد. بعضی تولیدات انیمیشن و نقاشی متحرک در شهرستان‌ها مثلا بروجرد در حد انیمیشن‌های بین‌المللی است.

وی ادامه می‌دهد: انیمیشن کاری فوق‌تخصصی است، اما تولید انیمیشن‌های خوب در استان‌ها نشان می‌دهد ظرفیت در این استان‌ها بالاست. استان‌های ما دست دوم نیستند. نگاه به شبکه‌های استانی، نگاهی کاربردی است که باید در این نگاه ارتباط دولت‌ها با شبکه‌های استانی بازتعریف شود که آنها به این شبکه‌ها نباید به عنوان یک وسیله نگاه کنند، بلکه باید به منویات آنها گوش دهند. رسانه ملی باید تامین‌کننده منافع ملی باشد که دولت هم بخشی از منافع ملی است. این رسانه‌ها هم خادم منافع ملی هستند.

نوباوه در ادامه خواستار ارتقای سطح کیفی برنامه‌های شبکه‌های استانی شده و می‌گوید: ما باید برای ارتقای این شبکه‌ها همان استانداردی را که برای شبکه‌های ملی در نظر داریم، رعایت کنیم و این معیارها و استانداردها را برای شبکه‌های استانی نیز تعریف کنیم و اجازه ندهیم در آن شبکه‌ها تولیدات درجه دو پخش شود. بخش مهمی از وظایف شبکه‌های استانی، پرداختن به سنت‌گرایی ایرانی و رسوم اقوام است که با پرداخت درست به این موضوع به ایجاد اتحاد اقوام ملی در استان‌هاخواهیم رسید.

راه‌اندازی شبکه‌های استانی؛ نیاز مخاطب

مسعود احمدی، مدیر شبکه شما که دیگر مهمان این میزگرد بود نیز درباره شبکه‌های استانی می‌گوید: باید به شبکه‌های استانی جامع‌ نگاه کنیم.تابستان سال 75 شبکه استانی اصفهان به ‌عنوان اولین شبکه استانی تلویزیون کار خود را آغاز کرد، آن هم بعد از اندک زمانی که شبکه تهران راه‌اندازی شده بود و سپس شبکه‌های استانی مشهد، شیراز، مازندران و اهواز و بعد هم دیگر شبکه‌های استانی به تدریج و با زحمت افتتاح شدند و تا امروز که ما 33 شبکه استانی در صداو سیما داریم و این یعنی قطب بسیار سنگین از رسانه ملی در این بخش فعال شده و به تعبیری سازمانی دوم از رسانه ملی را ما در استان‌ها داریم.

وی درباره چرایی راه‌اندازی این شبکه‌ها توضیح می‌دهد: اگر دهه 70 را آغاز تصویری شدن جامعه ایران بدانیم و این‌که ما از دوران رادیویی گذر کردیم. در این دهه ارتباطات تصویری به خانه‌ها و منازل مردم ایران راه پیدا کرد، بنابراین شبکه‌های استانی بر مبنای نیاز مردم راه‌اندازی شدند، اما عصر ارتباطات که مولد شبکه‌های ملی و استانی بود و به تعبیری خاص، آرام آرام مطالباتی به وجود آورد و این مطالبات به خاطر باز بودن ارتباطات بشدت گسترش پیدا کرد و به واقع به نهضت و جنبش مطالبه تبدیل شد، اما ما با قدرت توانستیم از این عصر گذر کنیم. احمدی اذعان می‌کند: عصر ارتباطات که شبکه‌های ملی و فراملی در آن نقشی جدی ایفا می‌کنند به عصر مطالبات‌ تبدیل شد یعنی عصر ارتباطات را می‌توان عصر مطالبات مخاطب هم در نظر گرفت.

وی خاطرنشان می‌کند: برآورده کردن نیازهای یک جامعه و جامعه محلی یا منطقه‌ای و استانی راهبرد اصلی شبکه‌های استانی در دهه 70 بود، اما آرام آرام در دهه 80 به راه دیگری رفتیم و آن هم راهبرد جریان‌سازی بود. ما نمی‌خواهیم صرفا رفع تکلیف کنیم، بلکه باید سعی کنیم یک جریان را به وجود آوریم و آن را هدایت کنیم تا به این وسیله هویت‌های فرهنگی مناطق مختلف کشور را تقویت کنیم. ما باید در حوزه مناسک‌سازی و تقویت هویت ملی با استفاده از هنجارهای محلی و منطقه‌ای کار کنیم؛ کاری که شبکه‌های ملی قادر به انجام آن نیستند و در عرصه نیازها، مطالبه‌گری وظیفه اصلی یک شبکه استانی است که خوشبختانه این اتفاق افتاده است.

مدیر شبکه شما به ارتباط میان شبکه‌های استانی یا رفع نیازهای مردم اشاره می‌کند و می‌گوید: این به آن معنا نیست که شبکه استانی رابطه‌ای منفصل با شبکه ملی دارد. شبکه استانی امروزه مکمل شبکه‌های سراسری است، اما هویت مستقل دارد. تمام شبکه‌های استانی ما روی ماهواره قرار دارند، بنابراین در عرصه ملی و منطقه‌ای و بین‌المللی قابل دریافت هستند. ما در شبکه‌های استانی یک مثلث داریم؛ مثلث مردم، رسانه، مسئولان. مسئولان محلی به‌عنوان نمایندگان عالی دولت در استان‌ها باید به نقدها توجه کنند که این انتقاد در شبکه‌های استانی موجب رشد و بالندگی استان می‌شود. رسانه در عرصه ملی، قوی‌ترین امکانات و پیشرفته‌ترین تجهیزات و بالاترین سطح استعداد نیروی انسانی را دارد، اما آیا دولت در عرصه فرهنگی مراکز استانی‌ را تقویت کرده است؟ من می‌گویم خیر، چنین کاری نکرده است و این باعث می‌شود آن چرخه سوم مقداری لنگ شود تا شبکه‌ استانی نتواند کارش را بخوبی انجام دهد.

وی می‌افزاید: من به عنوان کسی که در عرصه‌های مختلف استانی صدا و سیما کار کرده‌ام می‌دانم در این حوزه‌‌ها کم‌کاری نمی‌شود. شما وقتی از شبکه استانی یاد می‌کنید و اسم می‌برید یعنی شما 33 شبکه استانی و شهرستانی را نام می‌برید که 24 ساعت در روز در حال تولید برنامه هستند. یعنی به لحاظ مناسک‌سازی و پوشش نیازها و میل و مصالح منطقه‌ای کاملا در حال کار هستند.

مدیر شبکه شما بیان می‌کند: این را باید در نظر گرفت که شبکه‌های استانی، امروز تغذیه‌کننده‌های جدی شبکه ملی هستند. مویرگ‌ها و رگ‌های شبکه‌های ملی، شبکه‌های استانی هستند. مثلا شبکه اصفهان روی موضوع خشکسالی زاینده‌رود خیلی خوب کار می‌کند، اما این را می‌پذیرم که مدیران استانی ما در منطقه و استان همپای توقعات و مطالبات مردم و پیشرفت رسانه حرکت نکرده‌اند.

وی به بحث درباره مطالبات مردمی در شبکه‌های استانی اشاره می‌کند و می‌گوید: ما در عرصه شبکه‌های استانی به مطالبات توجه جدی داریم. شبکه‌های استانی امروز تاثیرگذارتر از شبکه‌های ملی است، بخصوص در حوزه‌های هویتی یعنی شبکه‌های استانی به عنوان شبکه‌هایی که ریشه در مناطق مختلف کشور دارند، امروزه کارکردی جدی پیدا کرده‌اند. ما در حوزه‌های پوشش، هویت و سبک زندگی، شبکه‌های استانی را کاملا متمایز با شبکه‌های ملی می‌بینیم. شبکه‌های استانی در حوزه غذا، سبک زندگی و نیازها کاملا موفق عمل کرده و می‌کنند. احمدی در ادامه می‌گوید: به نظر من شبکه‌های استانی برای شبکه‌های ملی مثل اکسیژن است و این اکسیژن آن قدر ما را غنی کرده که اگر یک شبکه حذف شود متوجه نبود آن می‌شویم.

کیفیت باید ارتقاء یابد

محمدتقی یازرلو، مستندساز هم که در این برنامه حضور داشت درباره شبکه‌‌های استانی صدا و سیما می‌گوید: با توجه به تعریفی که آقای نوباوه از شبکه‌‌های استانی داشتند و آقای احمدی تائید کردند، می‌توان به این نتیجه رسید که رسانه ملی و شبکه‌های استانی می‌توانند به عنوان ناظر عمل کنند و این باعث می‌شود بار سنگینی از مسئولیت‌ها از روی دوش دولت برداشته شود.

وی می‌افزاید: زمانی شبکه‌های تلویزیونی فقط در تهران متمرکز بودند و الان 33 شبکه در استان‌ها توسعه پیدا کرده‌اند و به همین میزان بحث نظارت هم می‌تواند توسعه یابد که متاسفانه این اتفاق نیفتاده است.

وی خواستار نظارت و دقت بیشتر بر قدرت رسانه‌ها شد و تصریح می‌کند: اگر شبکه‌های استانی استقلال کافی داشته باشند و مسئولان یا افراد صاحب نفوذ در رسانه استانی دخالت نکنند قطعا اتفاقات بسیار خوبی در منطقه و استان خواهد افتاد. مسلما اجزای دولتی و مسئولان دولتی زیر ذره‌بین رسانه قرار می‌گیرند و خیلی از اشتباهات خود را تصحیح می‌کنند یا اگر تخلفی رخ بدهد آن تخلف برملا می‌شود و از ادامه آن جلوگیری می‌شود.یازرلو ادامه می‌دهد: متاسفانه ملاحظه‌کاری و تولید برنامه به شکل دورهمی و ساخت یکسری برنامه از روی شکم سیری آسیبی است که در شبکه‌های استانی وجود دارد. این به نظر من به تعریف استراتژیک جدید نیاز دارد که ما بتوانیم قدرت رسانه را در نقش نظارت تقویت و استقلال آن را بیشتر کنیم و سپس به ظرفیت‌سازی‌های جدید رو بیاوریم.

وی می‌افزاید: ما عکس‌ها، فیلم‌ها و اسلایدهای زیادی از زمان جنگ داریم که به صورت خیلی بدی نگهداری می‌شد که به نوعی تاریخ شفاهی جنگ هم بودند. این اسناد در تمام شهرها و استان‌ها خاک می‌خوردند. ما گفتیم اینها را در جایی مثل تهران جمع‌آوری کنیم که گفتند این کار، هم نیروی زیاد و هم زحمتی طولانی می‌طلبد، به همین علت امکانش فراهم نشد ولی اکنون که هر استان برای خود شبکه‌ای مستقل دارد باید برای جمع‌آوری این تاریخ مهم امکانات فراهم شود. هر شبکه‌ای باید نیروهای بیکار خود را بسیج کند تا بروند و با مادر و پدر شهدا و خانواده آنها مصاحبه کنند. اینها فرزندانی را تربیت کرده‌اند که در عرصه‌های نبرد به شهادت رسیده‌اند. با اینها باید مصاحبه کرد تا آیندگان آنها را بهتر بشناسند.

این مستندساز خاطرنشان می‌کند: هر شبکه استانی باید آ‌رشیو مستقلی داشته باشد و صدا و سیما کل اینها را جمع کند و آرشیو ملی در این باره تشکیل شود.

وی بیان می‌کند: من جمله معترضه‌ای دارم در جواب آقای احمدی و آن، این که ما نباید آماری برخورد کنیم که مثلا درباره زاینده‌رود چند ساعت برنامه پخش شده است. مهم کیفیت برنامه و خروجی آن است. این برنامه‌هایی که پخش شده چقدر روی مسئولان منطقه و کشوری تاثیرگذار بوده که آنها را مجبور به ورود به این مساله برای حل آن کند؟ من می‌گویم برنامه‌سازی باید خروجی داشته باشد و جسورانه ساخته شود نه با ملاحظه. نه آماری که من بگویم در مورد کشاورزی ما 2000 ساعت برنامه داشته‌ایم. درباره دفاع مقدس آمار می‌دهند 1500 دقیقه در هفته فلان، ما برنامه ساخته‌ایم. این برنامه خروجی‌اش چیست؟

یازرلو در پایان سخنان خود خواستار بالابردن کیفیت برنامه‌های تولیدی شبکه‌های استانی می‌شود و می‌گوید: ما باید کیفیت برنامه‌های تولیدی شبکه‌های استانی را بالا ببریم، البته این شامل شبکه تهران هم می‌شود.