شیفتگان​ دنباله‌دارها این شب‌ها​ خواب ندارند

کریستوا ژاکس (Cristóvão Jacques) و رصدخانه جنوبی برای جستجوی سیارک‌های نزدیک زمین (SONEAR) بیست​و دوم اسفند​92 دنباله‌دار ژاکس (C‌/‌2014 E2) را کشف کردند. منشأ این دنباله‌دار ابر اورت است؛ در این ابر هزاران قطعه سنگ کوچک و بزرگ یخ‌پوش از ابعاد چندسانتی‌متری تا چندکیلومتری در دوردست‌های منظومه شمسی در حال گردش به دور خورشید هستند و گهگاهی برخی از آنها تحت تاثیر گرانش خورشید و سیاره مشتری از مسیر عادی خود منحرف می‌شوند و در مداری هذلولی به‌طرف خورشید کشیده می‌شوند تا یک بار به نزدیک‌ترین فاصله از خورشید برسند و نمای حیرت‌انگیزی در آسمان برای زمینیان به نمایش بگذارند.

درحالی‌که زمین یک سال و پلوتون حدود 248 سال طول می‌کشد تا یک بار به گرد خورشید بگردند، بررسی‌ها نشان می‌دهد دنباله‌دار ژاکس به 20 هزار سال زمان نیاز دارد تا یک بار به دور خورشید بگردد. دنباله‌دار ژاکس در یازدهم تیر به نزدیک‌ترین فاصله از خورشید رسید و تا آن موقع پیوسته پرنورتر می‌شد. گرما و فشار تابش خورشیدی به همراه نزدیک شدنش به زمین موجب شد تا سَرِ گرد و دُمی بلند در آخرین عکس‌هایی که از این دنباله‌دار گرفته شده مشاهده شود.

این دنباله‌دار ماه گذشته پیش از طلوع خورشید در صورت‌های فلکی ثور و ارابه‌ران دیده می‌شد. اما حالا با جابه‌جایی​اش در زمینه ستاره‌ها به محدوده صورت‌های فلکی ذات‌الکرسی و قیفاووس رسیده و از این رو در نیمه‌شب قابل مشاهده است. در حال حاضر حتی با دوربین دوچشمی شکاری 50×10 هم شبیه به لکه‌ای محو و کوچک دیده می‌شود. البته مسلما در زمان رصد​ اگر از تلسکوپ بزرگ‌تری استفاده کنیم، می‌توانیم امیدوار باشیم که جزئیات بیشتری ببینیم و حتی اندکی از رنگ سبز دنباله‌دار که ناشی از گازهای متصاعد شده سیانوژن است در گیسو و بخش‌های ابتدایی دم دنباله‌دار تشخیص دهیم. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد هرچند دنباله‌دار ژاکس در حال دورشدن از خورشید است، تا اواسط شهریور درخشش دنباله‌دار در همین حد فعلی که با ابزارهای کوچک رصدی قابل‌مشاهده است حفظ خواهد شد و در ششم شهریور از نزدیک‌ترین فاصله‌اش از زمین که حدود 3‌/‌84 میلیون کیلومتر است خواهد گذشت.

در سحرگاه خواهید دید که دنباله‌دار اوکایمدن (C‌/‌2013 V5) نیز در حال ارتفاع گرفتن از افق پیش از طلوع خورشید است و به نظر می‌رسد تا اواخر شهریور به بیشترین درخشندگی پیش‌بینی‌شده‌اش برسد. اوکایمدن، نام رصدخانه‌ای در کشور مغرب و نزدیک شهر مراکش است که محل کشف این دنباله‌دار ​ نوامبر سال گذشته بود. منشأ این دنباله‌دار نیز همچون دنباله‌دار ژاکس ابر اورت است. برای دیدن دنباله‌دار اوکایمدن به تلسکوپی ​بزرگ در آسمانی تاریک نیاز دارید. باید سحرخیز باشید و حدود دو ساعت پیش از طلوع خورشید با استفاده از اطلس آسمان و نقشه هایی در اینترنت که موقعیت دنباله‌دار اوکایمدن در آن ثبت شده دست به کار جستجویش در صورت فلکی تکشاخ شوید. (ضمیمه سیب)

کاظم کوکرم