صفر و یک‌های انساندوستی

موسسه خیریه آب (charity: water) یک مرکز بین‌المللی برای رفع مشکل دسترسی مردم در نقاط محروم دنیا به آب سالم و بهداشتی است. رویکرد دیجیتال این موسسه به مساله امور خیریه در نوع خود بی‌نظیر است. این موسسه با در پیش گرفتن شیوه‌های مختلف در اطلاع‌رسانی دقیق و نیز ایجاد حس مشارکت جمعی از طریق دنیای مجازی توانسته طرفداران بسیاری در سراسر جهان بیابد و هزاران خانواده در محروم‌ترین نقاط دنیا را از آب سالم بهره‌مند کند.

اطمینان از درست خرج شدن

موسسه خیریه آب از شیوه تامین مالی جمعی (crowdfunding) برای تامین هزینه اجرای طرح مختلف استفاده می‌کند. این طرح‌ها شامل لوله‌کشی یا حفر چاه در مناطق مختلف محروم دنیاست. هر کاربر می‌تواند یکی از طرح‌های تعریف شده را برگزیند و کمک نقدی خود را به آن اختصاص دهد. جالب اینجاست برخلاف دیگر موسسات خیریه، تمام دریافتی‌ها از کاربران صرف طرح شده و هزینه‌های اداری موسسه از سوی چند فرد نیکوکار تامین می‌شود.

به ازای هر یک دلاری که کاربری این موسسه اهدا می‌کند، گزارش کاملی از نحوه استفاده از آن مبلغ به او داده می‌شود. برای نمونه پس از گذشت دو ماه از اهدای مبلغ، گزارشی شامل اطلاعاتی در مورد روستایی که آن مبلغ در آن هزینه شده است، عکس و فیلم از خوشحالی مردم محلی از دسترسی به آب و آمارهای مربوط به طرح اجرا شده به فرد داده می‌شود.

علاوه بر اینها، حسگرهای ویژه‌ای به چاه‌ها و لوله‌کشی‌های ایجاد شده متصل می‌شود تا فرد حتی پس از گذشت ماه‌ها از کمک نقدی خود بتواند از جاری بودن آب در منطقه مذکور اطلاع داشته باشد. به این ترتیب خیرین نه‌تنها می‌توانند از هزینه شدن کمک خود در جای درست مطمئن شوند، بلکه از پایداری آن پروژه نیز اطلاع یابند. این فرآیند گسترده جذب خیرین، اجرای پروژه و اطلاع‌رسانی در مورد آن جز با بهره‌گیری از فناوری دیجیتال ممکن نیست.

نقش فناوری دیجیتال

پاول یانگ، مدیر دیجیتال موسسه خیریه آب در مصاحبه‌ای به تشریح نقش محوری فناوری دیجیتال در کارکرد این موسسه پرداخته و در پاسخ به این پرسش که خیریه آب چگونه توانسته با استفاده از اینترنت، نیت خیر مردم را منتج به دستاوردهای ملموس در روستاهای دورافتاده کند، سه رویکرد اصلی موسسه در حوزه دیجیتال را شرح می‌دهد. به‌زعم او رویکرد اول، تشویق مردم است. دوم، فراهم کردن زمینه‌ای برای مشارکت و اثرگذاری افراد و سوم، ارائه گزارش برای نشان دادن تاثیر کمک‌های ارائه شده از سوی آنهاست.

اولین دغدغه موسسه این است که چگونه مردم را به کمک تشویق کند. آنها می‌خواهند مردم را به صرف زمان، انرژی و حتی پول برای آوردن آب پاک و بهداشتی جهت مناطق مختلف دنیا تشویق کنند و این کار را از طریق محتوای ارزشمندی که روی وب‌سایت قرار می‌دهند، به انجام می‌رسانند. هر کسی در سراسر جهان می‌تواند فیلم‌ها و تصاویر مربوط به افراد نیازمند کمک را ببیند. اکنون موسسه خیریه آب بیشترین دنبال‌کننده را در برخی شبکه‌های اجتماعی دارد.

دومین موضوع، ایجاد زمینه‌ای برای کمک کردن مردم است. هر کاربر می‌تواند یکی از طرح‌ها را انتخاب کند و مطمئن باشد همه کمک‌های ارائه شده به آن فقط صرف همان پروژه می‌شود.

سومین رویکرد نیز به موضوع گزارش‌دهی مربوط می‌شود. پس از ارائه کمک از سوی خیرین، به آنها گزارشی بسیار کامل و در عین حال جالب توجه داده می‌شود تا به این ترتیب، افراد از نتیجه ملموس کمک خود اطمینان یابند. موسسه خیریه آب این گزارش را «دلار تا پروژه» (Dollars to Projects) می‌نامد. درواقع هریک دلاری که برای پروژه‌ای اهدا می‌شود، صرف همان کار شده و گزارش بسیار دقیقی از نحوه مصرف آن همراه با عکس، اطلاعات موقعیت جغرافیایی و نیز اطلاعاتی دیگر برای کاربر ارسال می‌شود.

پایدار بودن فعالیت‌ها

مساله مهم دیگر، اطمینان از پایدار بودن فعالیت‌های خیریه موسسه است و این‌که خیرین چگونه مطمئن باشند مثلا چاهی که حفر شده همچنان پرآب است و مردم آن منطقه در زمینه استفاده از آن با مشکلی بر‌نمی‌خورند؟ یانگ در پاسخ به این پرسش می‌گوید: یکی از مهم‌ترین کارهایی که در موسسه خیریه‌مان انجام می‌دهیم، اطمینان از پایداری فعالیت‌های انجام شده از طریق فناوری دیجیتال است. به همین دلیل گوگل کمکی پنج میلیون دلاری برای طراحی، تولید و نصب حسگرهای ویژه روی شیرهای آب ایجاد شده به ما اختصاص داد. این موسسه با گوگل همکاری می‌کند تا بتواند از جریان داشتن آب در 8000 زیرساخت آبی ایجاد شده در سراسر دنیا به صورت لحظه‌ای اطلاع داشته باشد. برنامه آنها این است که در آینده از جریان داشتن آب در همه طرح‌های اجرا شده به طور کامل مطمئن شوند. آنها فعلا با همکاری گوگل در حال طراحی این حسگرها هستند و بزودی می‌توانند اطلاعاتی لحظه‌ای از فعالیت طرح‌های اجرا شده را به کاربرانشان بدهند.

کادوهای تولد خود را به خیریه بسپارید

یکی از فعالیت‌هایی که کاربر می‌تواند در سایت این موسسه انجام دهد، این است که برای نمونه به مناسبت جشن تولد خود، طرح تامین آب یک روستای محروم را انتخاب کند و از دوستانش بخواهد به جای هدیه تولد، هزینه آن را به طرح اختصاص دهند؛ اما ممکن است پس از مدتی این شیوه به فراموشی سپرده شود. به گفته یانگ، این موسسه همیشه به فکر یافتن شیوه‌های جدید است و درواقع نوآوری یکی از ارزش‌های موسسه خیریه آب است.

یکی از اصلی‌ترین دلایل پیشتازی این موسسه خیریه نسبت به دیگر موسسات، تعریف کار خیر در قالبی جدید است. با این‌که تمرکز اصلی آنها روی جذب افرادی خیر برای کمک مالی آنلاین، سپس ارائه گزارشی کامل و جذاب به آنهاست، اما شیوه‌های دیگر مانند همین کمک خیر به جای هدیه تولد را نیز در نظر دارند.

یانگ معتقد است با کمک به افراد برای دیدن اثرات مبلغی که به موسسه اهدا کرده‌اند، نه‌ فقط آنها را به کمک مجدد تشویق می‌کنند، بلکه آنها را به سمت تشویق دوستان و نزدیکان نیز سوق می‌دهند و به این ترتیب بر دامنه فعالیت‌های موسسه خیریه آب افزوده می‌شود.

تلفن همراه در خدمت فعالیت‌های خیریه

راحتی و در دسترس بودن تلفن‌های همراه، این وسیله را به یکی از اصلی‌ترین ابزارهای جمع‌آوری کمک‌های مالی در زمینه خیریه بدل کرده است. شاید بتوان گفت سابقه یکی از نخستین گام‌ها برای استفاده از تلفن همراه در این زمینه به اقدام سازمان صلیب سرخ در زمین‌لرزه هائیتی بازمی‌گردد. سازمان صلیب سرخ جهانی از افراد علاقه‌مند کمک نقدی خواست تا واژه «هائیتی» یا «بله» را به شماره‌ای مشخص پیامک کنند. طبق قرارداد با اپراتورهای تلفن همراه، به ازای هریک پیامک با این مضمون، ده دلار به حساب صلیب سرخ برای کمک به بازماندگان زمین‌لرزه هائیتی واریز می‌شد. استقبال از این پروژه که پیامک تا دلار نام داشت به حدی گسترده بود که تنها طی دو روز، حدود پنج میلیون دلار کمک مالی از طریق ارسال پیامک جمع‌آوری شد. البته بعدها موسسات دیگر نیز با الگوبرداری از این شیوه یا به‌کارگیری شیوه‌هایی دیگر، موجب گسترش امکان کمک خیریه از طریق تلفن همراه شدند.

اکنون در ایران نیز شیوه‌های مختلفی برای کمک به موسسات خیریه از طریق تلفن همراه وجود دارد. شاید جامع‌ترین شیوه موجود، استفاده از سامانه همراه برخی بانک‌ها باشد. برای نمونه با گرفتن شماره #6*‌720*‌ (سامانه همراه بانک پاسارگاد) می‌توان از میان فهرست موسسات مختلف خیریه در سراسر ایران، یکی را انتخاب و از طریق کارت شتاب مبلغ مورد نظر را به آنها اهدا کرد.

صالح سپهری‌فر / جام‌جم