همراهی واژه با خمپاره در رادیو

صالحی درباره انتخاب نام این برنامه تولیدی که روزهای شنبه و یکشنبه هر هفته بعد از خبر ساعت 21 روی آنتن صدای ایران می‌رود، می‌گوید: مکالمات روزانه ما با افراد جامعه می‌تواند تاثیرات متفاوتی در زندگی هر یک از آنها یا حتی خود ما داشته باشد. در واقع ماده خام این ارتباط کلمات و واژه‌هاست. از هر واژه‌ای که استفاده می‌کنیم، پیام خاصی را به مخاطب می‌دهیم که می‌تواند باعث واکنشی از سوی مقابل باشد. حال اگر به میدان جنگ بنگریم، این سلاح‌ها و مهمات جنگی هستند که می‌توانند به واکنش طرف مقابل منجر شوند که در میان آنها خمپاره تاثیرگذارترین است، چون باعث ایجاد بیشترین آثار با توجه به جثه کوچکش می‌شود. درست مثل کلمات و واژه‌های جملات ما که هر یک می‌توانند به‌تنهایی تاثیرگذار باشند. همین موضوع باعث شد نام برنامه را واژه و خمپاره انتخاب کنم.

این تهیه‌کننده صدای جمهوری اسلامی ایران می‌افزاید: هر چند با دیدن نام و عنوان این برنامه، متصور خواهیم شد که حال و هوای برنامه جنگی و پرهیاهوست و شنونده انتظار دارد برنامه با انواع و اقسام افکت‌های جنگی پخش شود اما من سعی کردم به نوعی از فضای آرام و دل‌انگیز شعر و ادبیات برای زنده نگه داشتن دوران انقلاب باشکوه ایران و هشت سال دفاع مقدس استفاده کنم.

این تهیه‌کننده و نویسنده رسانه ملی درباره بخش‌های مختلف برنامه واژه و خمپاره می‌گوید: به طور کلی این برنامه در سه بخش به‌صورت مسابقه مشاعره تهیه و تولید می‌شود که بخش‌های آن عبارتند از مشاعره سنتی، مشاعره مشروط و شعرخوانی.

وی درباره هر یک از بخش‌های این برنامه چنین توضیح می‌دهد: در هر برنامه سه یا چهار شرکت‌کننده داریم که با مرحله اول یعنی مشاعره سنتی، کار خود را شروع می‌کنند و با توجه به پاسخ‌های مناسبی که می‌دهند می‌توانند در این مرحله حداکثر 100 امتیاز کسب کرده و پس از آن وارد مرحله دوم شوند که در این قسمت، شرکت‌کننده با انتخاب یک عدد از یک تا صد در واقع حرفی اتفاقی را انتخاب می‌کند و با این حرف، شعری مربوط به این دو دوره مهم تاریخ ایران یعنی دفاع مقدس و انقلاب ایران می‌خواند. در این مرحله هر یک از شرکت‌کنندگان در نهایت 50 امتیاز به دست خواهند آورد و راهی بخش سوم یعنی شعرخوانی می‌شوند. در این بخش شرکت‌کننده قطعه شعری را که سروده یا به ذهن خود سپرده، می‌خواند و کارشناس برنامه به صحیح خواندن و روان‌خوانی شرکت‌کننده امتیاز می‌دهد. این تهیه‌کننده، هیجان‌انگیزترین بخش مسابقه را در بخش دوم یعنی مشاعره مشروط می‌خواند و می‌گوید: در این بخش تازه متوجه خواهیم شد دنیای ادبیات جنگ و انقلاب چقدر گسترده است و میان آحاد جامعه چه جایگاه ویژه‌ای دارد.

فاطمه میناخانی، کارشناس - مجری برنامه واژه و خمپاره نیز می‌گوید: اهمیت حفظ آثار و نشر دستاوردهای انقلاب و دفاع مقدس بر هیچ‌کس پوشیده نیست، اما واژه و خمپاره روشی متفاوت از امکانات موجود را به کار گرفته، چون در نگاه اول به‌عنوان برنامه، انتظار برنامه‌ای با شیوه حماسی داشته باشیم، در حالی که لطافت کلمات است که در واژه و خمپاره حماسه می‌آفریند.

به‌طور کلی ادبیات و شعر در کالبد ایرانیان ریشه کرده و بدون تردید این بخش از تاریخ ایران‌زمین نیز ادبیات خاص خود را دارد و این برنامه به دنبال همان بخش ناب در فرهنگ و ادبیات کشورمان است.

وی تصریح می‌کند: من به عمق ارتباط مردم کشورمان با ادبیات دفاع مقدس و انقلاب اسلامی، زمانی پی می‌برم که چهره و آمادگی شرکت‌کنندگان این برنامه را از نزدیک هنگام اجرا و ضبط برنامه در استودیو می‌بینم؛ هرچند اوایل تولید برنامه که از اوایل مهر 92 آغاز شد، با توجه به گذشت بیش از سه دهه از دوران دفاع انقلاب فکر می‌کردیم شعر و ادبیات زیادی نباشد، اما هرچه از اجرای این برنامه می‌گذرد، متوجه می‌شویم گستردگی اشعار در مورد این دو رویداد مهم کشورمان آن​قدر زیاد است که تنها بخشی از آن تاکنون مطرح شده است.

کارشناس ـ مجری برنامه واژه و خمپاره در ادامه می‌افزاید: شور و هیجان و تمام احساسات شرکت‌کنندگان از چهره آنها در طول مسابقه قابل درک است و این همه هیجان و رقابت صرفاً برای به دست آوردن جایزه نیست. به واقع این اعتقاد و علاقه هنری و ادبی شرکت‌کنندگان به دو فرهنگ انقلابی و دفاع مقدس است که باعث این همه هیجان شده و در نهایت رونق واژه و خمپاره را به ارمغان آورده است.

از سوی دیگر، صالحی به عنوان نویسنده و تهیه‌کننده این برنامه رادیویی که خود اهل قلم و شعر است، درباره هیجان و علاقه شرکت‌کنندگان می‌گوید: علاقه و اشتیاق نسل‌های انقلاب و دفاع مقدس نسبت به ادبیات این دوران بر هیچ‌کس پوشیده نیست و به نوعی قابل پیش‌بینی است، اما درک این موضوع وقتی سخت می‌شود که شرکت‌کنندگان نوزده بیست ساله برنامه پشت میکروفن قرار می‌گیرند و بدون هیچ خاطره‌ای از آن دوران و دو نسل فاصله با افرادی که این دو دوره را از نزدیک تجربه کرده‌اند به رقابت می‌پردازند.

بهترین خاطره صالحی مربوط به تولید این برنامه در واقع شاهد مثالی بسیار مستند و زنده برای وجود حال و هوای حماسه‌سازی میان نسل جوان کشورمان است که می‌گوید: هنگام تولید یکی از قسمت‌های واژه و خمپاره، نوجوانی نوزده ساله با پیرمردی نود ساله شروع به مشاعره کردند و هیجان مشاعره این دو آنچنان بود که عوامل علاقه‌ای به قطع برنامه نداشتند و مشتاقانه به مشاعره با احساس آن دو گوش می‌کردند، ولی به هر حال وقت برنامه محدود بود و مجبور به قطع این مشاعره زیبا شدیم. برای من و همه دست‌اندرکاران خیلی جالب بود این نوجوان نوزده ساله که هیچ تجربه‌ای از آن دوران نداشت، چطور این همه اطلاعات ادبی درباره انقلاب و دفاع مقدس در ذهن خود ذخیره کرده بود؟

احمد الهی‌قلی، مدیر گروه حماسه در رادیو ایران با اشاره به برگزیده شدن برنامه واژه و خمپاره در سیزدهمین جشنواره بین‌المللی تولیدات رادیو می‌افزاید: این برنامه با ‌چنین نگاهی از دو دوره افتخارآفرینی ایرانیان برای اولین بار است که از حوزه صدا روی آنتن می‌رود و به عنوان برنامه‌ای منحصر به‌فرد از دوران مدیریت قبلی گروه حماسه یعنی اکبر عاشوری تاکنون ادامه داشته و توانسته مخاطبان بسیاری را به خود مشغول کند. (ضمیمه قاب کوچک)