دستمزد پزشکان در ایران باستان

اگر موبدی بیمار میشد و پزشکی به درمان این پیشوای مذهبی مبادرت می ورزید و موفق به مداوای او میشد یک دعای خیر منتخب از آیات مقدس آسمانی که در میان دینداران معمول بوده است به او اجرت داده می شد. بدین معنی که یک روحانی در سطح پایین تر از موبد برای موفقیت بیشتر و تندرستی او دعا می کرد و به این ترتیب پزشک معالج در قبال زحمت خود در درمان پیشوای دینی اجرت خویش را گرفته است. از اینجا می فهمیم که تا چه اندازه یک موبد در ایران باستان مورد توجه و علاقه مردم بوده است و چه استثناهایی برای او در همه سطوح قائل میشده اند. (وندیداد 7-41)

پرداخت این اجرت درمانی به نظر من مبین آن است که موبد دینی فوق العاده مورد احترام بوده است. اگر سرپرست (پدر) خانواده ای بیمار میشد و تحت درمان قرار میگرفت پس از بهبود یافتن به پزشک معالج او در مقابل زحمات درمانی یک حیوان بزرگ در کمترین و یا بهتری بگوئیم پائین ترین سطح ارزش داده میشده است (توضیح اینکه اینگونه حیوانات بیشتر مورد استفاده کشاورزی یا جنگی ون ظایر آن را داشته اند مانند گاو – اسب – و شتر و مانند آنها) (وندیداد 7-41)

اگر ده دار بیماری به وسیله پزشکی تحت درمان قرار می گرفته و معالجه می شده است دستمزد پزشک معالج او در قبال زحماتش یک رأس جانور مفید بزرگ (اندام) که ارزش متوسط داشته است دریافت میکرده است (وندیداد 7-41)

اگر یک مالک زمینهای زراعتی از بیماری نجات می یافته است به پزشک درمان کننده او یک رأس حیوان (خانگی) مفید بزرگ اندام در ارزش سطح بالا یا بهتر بگوئیم فوق العاده گرانقیمت داده می شده است.

اگر یک استاندار (ساتراپ) بیمار به وسیله تلاش پزشکی درمان می شده است به پزشک معالج او یک ارابه که به چهار چرخ مجهز بوده است تعلق می گرفته است (توضیح اینکه در وندیداد این گرانترین اجرت پزشکان می باشد) (واندیداد 7-41)

اگر کدبانویی (زن خانه – زن خانه دار – همسر سر پرست خانه)ای بیمار میشده و پزشکی در درمان او می کوشیده و موفق به درمان این کدبانو میشده است در مقابل زحمات پزشک معلاج به او یک قاطر دستمزد داده میشده است. (واندیداد 7-42)و در صورتی که زن ده دار تحت درمان قرار می گرفته است اجرت پزشک معالج او ماده گاو و یا بهایی معادل آن بوده است. (واندیداد 7-42)

اگر زن مالک زمینهای زراعی یا به اصطلاح بانوی دهسالار در اثر بیماری مجبور به تحت معالجه قرار گرفتن می شده پزشک معلاج او موفق به درمان او می شده است در مقابل به پزشک درمان کننده یک مادیان و یا بهایی معادل آن پرداخت می شده است. (واندیداد 7-42) و اگر زن استاندار (ساتراپ) تحت درمان قرار می گرفته است اجرت پزشک معالج او یک رأس شتر ماده و یا بهائی هم سطح آن بوده است (واندیداد 7-42)

و چنانچه پسر خانواده ای بیمار می شده وبه وسیله پزشکی درمان می یافته است اجرتی معادل یک رأس حیوان اهلی بزرگ اندام که از گرانقیمت ترین است تعلق میگرفته است. (واندیداد 7-43)

باز در اینجا نکته ای مهم و قابل توجه به چشم می خورد و آن اینکه اگر پدری بیمار می شده و پزشک او را معالجه می کرده است به عنوان دستمزد به پزشک معالج او یک رأس حیوان اهلی بزرگ اندام که ارزش متوسط داشته است، داده می شده است – حال آنکه دستمزد پزشک معالج پسر او به مراتب بیشتر و گران تر است. از این رو می توان پذیرفت که پسران و خلاصه فرزندان خانواده در ایران باستان چه ارج و منزلتی داشته اند- زیرا از نظر اجتماعی در ایران باستان پسران جنگاور و دانا که در ورزشکاری وهوشیاری مقام والایی داشته اند.

تعیین تعرفه دستمزد پزشکان و دامپزشکان مشمول ضابطة خاصی می شده است و هیئت امنای پزشکی برای این منظور و سایر ویژگیهای مربوط به امر درمان در ایران باستان وجود داشته است و به استناد وندیداد 7- 44 بزرگ پزشکان (طبیب الاطباء یا = اوستایی Baêazanam = baêsazyotemo) در مقام پیش کسوتی پزشکان قرار داشته است و این تعرفه های تعیین نرخ و سایر قوانین و ضوابط پزشکی را مورد مطالعه قرار می داده و رأی نهایی پیوسته با موافقت او به مورد اجرا گذاشته می شده است.

به احتمال زیاد همانگونه که اشاره شد مانتره پزشک مقام داوری پزشکان را در مورد آن دسته پزشکان که به جهت عدم رعایت مقررات پزشکی در درمان بیماران قصور می نموده و یا به خاطر عدم توانایی و قلت دانش در حرفه خویش موجب مرگ بیماران می شده اند به عهده داشته است. این قبیل پزشکان در دادگاه های ویژه أی که محاکمه می شده اند و علاوه بر تحمل محرومیت در ادامة شغل پزشکی جرائم نقدی و کیفر جزائی را نیز متحمل می شده اند.

طبعا" اینگونه مقررات در مورد دامپزشکان نیز معتبر بوده و شامل حال آن قبیل دامپزشکانی که موفق به درمان حیوانات بیمار نمی شده ا ند میشده است – گرچه در این مورد تنها در مورد کارد پزشکان (جراحان) در وندیداد سخن به میان آمده است – ولی می توان قبول کرد که پزشکان در سطح مملکت مشمول آئین نامه واحدی می شده اند که شرح وظائف و توانایی هر پزشکی در هر صنف درمانی و نوع جرائم در صورت عدم توانایی در امر درمان بیماران را در بر می گرفته است.

منبع: وبلاگ تاریخ و تمدن