اجرای برنامه‌های حفاظتی برای بقای خرس سیاه

در همین زمینه مجید خرازیان‌مقدم، مدیرکل تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست کشور با بیان این‌که برنامه حفاظت از خرس‌های کشور در حال تهیه و تدوین است، به ایرنا می‌گوید: برنامه حفاظت از خرس سیاه آماده شده است و بزودی در زیستگاه‌های این گونه در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان به اجرا در می آید. برنامه حفاظت از خرس قهوه‌ای نیز تا پایان امسال در قالب برنامه عمل تهیه و در مسیر اجرا قرار داده خواهد شد.

استان‌های کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان زیستگاه خرس سیاه آسیایی در کشور است. این نوع خرس از گونه‌های در معرض خطر انقراض و آسیب‌پذیر در جهان است که پراکندگی زیرگونه بلوچی آن فقط محدود به پاکستان و جنوب شرقی ایران و سه استان مذکور است. اما خرس قهوه‌ای در بیشتر زیستگاه‌های موجود در رشته کوه‌های البرز و زاگرس شامل استان‌های تهران، گلستان، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی و غربی، کهگیلویه و بویراحمد و سایر استانهای این رشته کوه‌ها زندگی می‌کند.

از ابتدای امسال تاکنون لاشه 16 خرس (14 خرس قهوه‌ای و 2 خرس سیاه) در نقاط مختلف کشور کشف شده که 3 مورد از آنها در اثر تصادف و برخورد با خودرو جان خود را از دست داده و بقیه با شلیک گلوله شکارچیان و افراد بومی و محلی از پای درآمده‌اند. البته این آمار رسمی است و به عقیده کارشناسان تعداد خرس‌های تلف شده بیشتر از این تعداد است، زیرا بسیاری از خرس‌هایی که تلف می‌شوند، دیده نمی‌شوند.

ضرورت آموزش جوامع محلی

از آنجا که خرس سیاه بیشتر در معرض آسیب و انقراض قرار دارد، برنامه حفاظتی سازمان محیط زیست اکنون برای حفاظت از این گونه تهیه شده و در دست اجراست.

رئیس اداره نظارت بر امور وحش سازمان محیط زیست هرمزگان دراین باره به جام‌جم می‌گوید: این برنامه در قالب فرهنگسازی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای جوامع محلی به اجرا در خواهد آمد و شامل آموزش مواردی همچون مزایا و فواید وجود این گونه در طبیعت و نحوه حفاظت از آن خواهد بود.

حسین عسگری با اشاره به این‌که ارتفاعات شهرستان نیکشهر، منطقه حفاظت شده کوه بیرک در سراوان و منطقه شکارممنوع بزمان در ایرانشهر زیستگاه‌های اصلی خرس سیاه در استان است، اما این گونه به صورت اتفاقی در ارتفاعات سرباز، خاش و چابهار هم مشاهده شده است، می‌افزاید: از آنجا که بیشترین جمعیت این گونه در سال‌های اخیر در شهرستان نیکشهر گزارش شده است، کارگاه‌های آموزشی در مرحله اول در این شهرستان دایر خواهد شد.

وی با بیان این‌که تمام کارهای مربوط به برگزاری این کارگاه‌ها انجام شده و فقط منتظر تامین اعتبار و اعلام آمادگی مدرسین این کارگاه‌ها هستیم، یادآور می‌شود: این کارگاه‌ها تا یک ماه آینده در سطح تمام روستاهای شهرستان نیکشهر برگزار خواهد شد و زمان و مکان آن چند روز پیش از برگزاری از طریق مساجد و ریش‌سفیدان و دهیاران روستاها به اطلاع مردم خواهد رسید.

عسگری با اشاره به این‌که محیط زیست با توجه به محدودیت امکانات و اعتبارات خود، می‌تواند در جهت برنامه‌ریزی و نظارت گام بردارد، تاکید می‌کند: این مردم و جوامع محلی و همیاران محیط زیست هستند که می‌توانند بهترین نقش را در حفاظت از محیط طبیعی اطراف خود داشته باشند، از همین رو برنامه‌های این سازمان بر روی آگاه‌سازی این جوامع متمرکز شده است.این کارشناس مسئول در عین حال یادآور می‌شود که مردم سیستان و بلوچستان به دلیل نوع باورها و اعتقاداتشان و اهمیت خاصی که برای حیواناتی چون تمساح و خرس قائل هستند، معمولا از آسیب رساندن به این گونه‌ها پرهیز دارند، به همین دلیل طی 7 الی 8 سال گذشته تلفاتی از خرس سیاه در این استان گزارش نشده است.

اجرای مطالعات میدانی در هرمزگان

خرس سیاه نماد زیستی استان هرمزگان است، همان طور که زاغ بور نماد کرمان و تمساح نماد سیستان و بلوچستان است، با این حال از ابتدای سال دو خرس سیاه در هرمزگان تلف شده است که اولین مورد اوایل اردیبهشت امسال در شهرستان رودان و در حالی که لاشه آن به آتش کشیده شده بود، یافت شد و دیگری اوایل خرداد بر اثر برخورد با یک خودروی سنگین زخمی شده و از پای درآمده بود.مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان هرمزگان با اشاره به این‌که از بین رفتن زیستگاه‌های این حیوان به دلایل مختلفی همچون خشکسالی و کم شدن منابع غذایی آنها، موجب ورود آنها به محدوده زیستی انسان‌ها و تغذیه از دام و محصولات باغی و در نتیجه تعارض انسان‌ها به آنها می‌شود، می‌گوید: از همین رو برنامه احیای زیستگاه‌های طبیعی این گونه، از طریق اجرای طرح‌های آبخیزداری و کاشت نخیلات، با همکاری سایر سازمان‌های استان در دستور کار است.

مجید وفادار با اشاره به این‌که آموزش و فرهنگسازی جوامع محلی و همچنین بازسازی اماکن نگهداری دام روستاییان برای آسیب نرسیدن به دام‌ها به وسیله خرس، از دیگر برنامه‌های این سازمان در جهت حمایت از خرس سیاه است، در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: مرحله اول این برنامه‌ها که شامل آموزش جوامع محلی است، بزودی و البته پس از تامین اعتبار در شهرستان رودان اجرایی خواهد شد.

وی با بیان این‌که مطالعات میدانی مدون و متوالی از سال 88 تاکنون درباره اطلاع یافتن از میزان جمعیت، شناسایی زیستگاه‌ها و وضعیت کلی خرس سیاه در استان صورت گرفته است، یادآور می‌شود: از مهم‌ترین دستاوردهای این بررسی، درک نیاز مبرم به مدیریت جمعیت و زیستگاه‌های خرس سیاه طی یک برنامه بلندمدت حفاظتی با مشارکت فعال مردم محلی است که بتواند آینده و بقای این گونه را تضمین کند. از همین‌رو برای اولین بار برنامه بلندمدتی با عنوان برنامه‌ریزی راهبردی برای حفاظت از خرس سیاه آسیایی در هرمزگان بر اساس راهنمایی ارائه شده توسط اتحادیه جهانی حفاظت از این گونه و همچنین براساس تجربیات سال‌های پیش در هرمزگان تهیه شده است که بزودی به اجرا در خواهد آمد و شامل برنامه‌های ذکر شده خواهد بود.در همین حال کیوان هوشمند، مدیر دیده‌بان محیط زیست و حیات‌وحش ایران با اشاره به این‌که هر دو گونه خرس سیاه و قهوه‌ای جزو گونه‌های حمایت شده هستند، اما تاکنون مطالعات جامعی درباره جمعیت این گونه در ایران انجام نشده است، می‌گوید: : برخی آمارها و بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود 50 قلاده ( فرد) خرس سیاه در کشور باقی مانده است که برای حفاظت قطعا به حمایت و توجه بیشتری نیاز دارند.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران