دلایل و روش‌های پیشگیری از افت تحصیلی

منظور از افت تحصیلی شرایطی است که محصل از سطح بهتری به سطح پایین‌تری نزول می‌کند. در این گونه مواقع اولین واکنش اطرافیان، متهم کردن دانش‌آموز به تنبلی است، اما افت تحصیلی دلایل متعددی از جمله مشکلات فردی و خانوادگی، مشکلات نظام آموزشی، محل تحصیل و معلم دارد. با شناسایی هریک از این عوامل موثر در افت تحصیلی می‌توان به فردی که گرفتار این مشکل شده است، کمک شایانی کرد.

کد خبر: ۷۴۹۲۴۴

جام جم سرا: هنگام کمک به دانش‌آموزان، یک نکته را نباید به هیچ عنوان فراموش کرد و آن این‌که هیچ دو نفری را نمی‌توان پیدا کرد که خصوصیاتی کاملا مشابه هم داشته باشند، حتی میان دوقلوها. برخی افراد از همان دوران خردسالی می‌توانند بسرعت موضوعات مختلف را بیاموزند در حالی که دیگران به وقت بیشتری نیاز دارند. برخی بسیار مستقل هستند، اما دیگران به کمک و توضیحات استاد یا آموزگار خود محتاج هستند. بنابراین اگر می‌خواهید در پیشرفت دانش‌آموزان موثر باشید، این نکته مهم را فراموش نکنید.

دلایل فردی در افت تحصیلی

انگیزه کافی: در برابر کارهای اجباری، فرد باید انگیزه کافی داشته باشد تا بتواند آنها را انجام دهد. مثلا اگر محصل بداند با گذراندن موفقیت‌آمیز دوران تحصیل به توانایی یا مهارت‌هایی مجهز می‌شود که می‌تواند در آینده به کارش آید، انگیزه لازم برای انجام دادن تکالیف گاه خسته‌کننده‌اش پیدا می‌کند.

مهارت‌های مطالعه: گاهی دانش‌آموز نمی‌داند در خواندن مطالب درسی‌اش، چگونه اولویت‌بندی کند و بسیار پراکنده به مطالعه می‌پردازد و همین مساله موجب اتلاف وقت او و حتی درک نکردن مواد درسی‌اش می‌شود. او باید نحوه سازماندهی مطالب درسی و مطالعه صحیح و همچنین روش‌های مختلف یادگیری یا حفظ مطالب را بیاموزد تا دچار سرگردانی و دلزدگی از درس نشود.

ترس و اضطراب بیش از حد: گاهی اوقات دانش‌آموزان به دلیل شکست‌های قبلی در امتحاناتشان، هنگام مطالعه و یادگیری آن‌قدر فکرو احساس‌شان درگیر ناکامی‌های گذشته‌شان است که نمی‌توانند بدرستی روی وظیفه فعلی‌شان متمرکز شوند و دچار اضطراب می‌شوند. در این گونه مواقع باید دلایل شکست‌های قبلی دانش‌آموز را به او متذکر شد و به وی یادآوری کرد وقتی این مشکلات حل شود و افکار منفی خود را کنار بگذارد و با دقت همه مطالب را بیاموزد، در کار خود موفق می‌شود.

محرومیت از خواب: محرومیت از خواب کافی دو چیز مهم را که برای تحصیل بسیار ضروری‌اند، از بین می‌برد: انگیزه و تمرکز. فرد هنگام کم‌خوابی از نظر ذهنی و جسمی چنان ضعیف می‌شود که حتی ساده‌ترین مطالب را هم نمی‌تواند درک کند. فقط دو روز کم‌خوابی می‌تواند کارآیی یک هفته تحصیلی را از بین ببرد.

مدیریت ضعیف زمان: متاسفانه ما بیشتر اوقات جذب کارهای مورد علاقه‌مان می‌شویم و بخش بسیاری از وقتمان را روی آن صرف می‌کنیم و وقتی به خود می‌آییم که زمان برای کارهای دیگرمان باقی نمانده است. بیشتر دانش‌آموزان ناموفق به دام چنین رفتاری می‌افتند. آنها باید بیاموزند تمام درس‌هایشان را طبق برنامه‌ریزی مطالعه کنند و بدانند به کدام درس، چقدر زمان اختصاص دهند.

ضعف درسی: گاهی اوقات پایه درسی دانش‌آموزی ضعیف است و اکنون که به سطوح بالاتر آمده، نمی‌تواند مفاهیم سخت‌تر را درک کند. ابتدا باید به چنین دانش‌آموزی مفاهیم پایه‌ای را دوباره آموخت و سپس از او انتظار یادگیری درس‌های سنگین‌تر را داشت.

شرایط جسمانی: برخی محصلان وضع جسمانی مناسبی ندارند. به طور مثال، دانش‌آموزی یا در بینایی یا شنوایی مشکل دارد و بخوبی متوجه مطالب در کلاس درس نمی‌شود. برخی دیگر نیز ممکن است بنیه‌ای ضعیف داشته باشد و به دلیل ابتلا به بیماری‌های مختلف از درس خواندن و پیشرفت بازبماند. باید به این دانش‌آموزان توجه ویژه‌ای کرد.

دوستان ناباب: انتخاب دوست بسیار مهم است. زیرا دوستان روی اخلاق دانش‌آموزان بسیار تاثیرگذار هستند. یک دوست خوب می‌تواند موجب پیشرفت درسی دانش آموزی شود و برعکس دوستان بد براحتی او را از درس و وظایفش دور می‌کند. بنابراین والدین باید مراقب باشند که فرزندشان چه دوستی انتخاب می‌کند.

خانواده: عامل دیگری که ممکن است به عملکرد ضعیف محصل منجر شود، ناکارآمدی خانواده است. فقر مالی و فرهنگی خانواده‌ها یا مشاجره بین والدین و ناسازگاری میان خواهر و برادرها موجب می‌شود دانش‌آموز نتواند تمرکز کافی روی درس‌هایش داشته باشد و دچار افت تحصیلی شود.

گاهی اوقات از دست دادن پدر یا مادر یا خواهر و برادر نیز می‌تواند مشکلات عاطفی بسیاری برای دانش‌آموز به وجود آورد تا جایی که به درس او لطمه بزند.

مدرسه و معلم: مدارس و معلم‌ها در پرورش دانش‌آموزان می‌توانند اثرات متفاوتی داشته باشند. چنانچه اگر برنامه درسی صحیح و معلم کارآزموده در اختیار دانش‌آموزان قرار نگیرد، براحتی استعداد و وقت باارزش آنها از دست می‌رود. همچنین کتاب‌ها و برنامه‌های درسی باید مطابق نیاز دانش آموزان طراحی شود. در ضمن مدرسه باید با والدین دانش‌آموز خود در جهت کشف نیازهای دانش‌آموزان ارتباط پی در پی داشته باشد.

چه باید کرد؟

برای این‌که دانش‌آموزان در تحصیل خود موفق باشند، پیش از هر چیز باید عوامل مخرب فردی و خانواده را از میان برداشت و پس از آن مدرسه باید به وظایف محول شده خود بدرستی عمل کند. مسئولان مدارس باید با ابزارهایی که در دست دارند، تشخیص دهند کدام دانش‌آموز در معرض افت تحصیلی است و عامل آن را بررسی و بموقع جلوی ضرر را بگیرند. برای رسیدن به این هدف معلم باید عملکرد تک تک دانش‌آموزان خود را زیر نظر بگیرد و میزان پیشرفت شان را با برگزاری امتحان‌های هفتگی، دو هفته یک بار یا ماهانه بررسی کند و در عین حال تمام مهارت‌هایی را که یک دانش‌آموز برای موفق شدن در تحصیل نیاز دارد، به او بیاموزد. او باید هنگام تدریس نحوه مطالعه، زمان‌بندی و برنامه‌ریزی صحیح را به آنها متذکر شده و در طول سال نیز دانش‌آموز را زیر نظر داشته باشد و در زمان مقتضی به او کمک کند. از طرفی رفتار معلم با دانش‌آموز خیلی مهم است. او باید رابطه دوستانه و حمایت‌کننده‌ای داشته باشد و هرگز دانش‌آموز ضعیف را تنبیه یا تحقیر نکند. گاهی اوقات برخی معلم‌ها زبان به انتقاد تند و ناسالم می‌گشایند و دانش‌آموز را به باد سخره می‌گیرند و شخصیت او را در برابر دیگران تحقیر می‌کنند. این روش هرگز دانش‌آموز را به فکر اصلاح خود نمی‌اندازد بلکه او را بیش از پیش از مدرسه و تحصیل باز می‌دارد.

روش تدریس نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برخی معلمان با وجود آگاهی و دانش فراوان، نمی‌توانند معلومات خود را بدرستی به دانش‌آموزان انتقال دهند و بیشتر موجب سرخوردگی آنها می‌شوند.

تشکیل گروه‌های درسی دانش‌آموزی نیز در کلاس می‌تواند بسیار موثر باشد. دانش‌آموزان در چنین گروه‌هایی تشویق به همکاری می‌شوند و با انگیزه بخشیدن به یکدیگر و همچنین رد و بدل اطلاعاتشان، به کمک هم می‌آیند. البته این گروه‌ها باید زیر نظر معلم فعالیت داشته باشند.