دکترین نظامی روسیه؛ تنش های فزاینده در سال 2015

به گزارش جام جم آنلاین، مساله اوکراین و دخالت های ناتو فاکتورهای هشدارآمیز جدیدی را به دکترین دفاعی جدید روسیه افزوده است؛ مختصاتی که گفته می شود به مفهوم آغاز مرحله جدیدی در روابط مسکو با پیمان آتلانتیک شمالی است.

در این دکترین برای اولین بار در ماموریت های نیروهای نظامی روسیه در زمان صلح وظیفه «تامین منافع ملی روسیه در قطب شمال» گنجانده شده است. 14 خطر خارجی اصلی در این دکترین ذکر شده که شامل فعالیت های خرابکارانه دستگاه های اطلاعاتی و سازمان امنیتی بیگانه، تهدیدهای رو به افزایش ناشی از تروریسم و افراط گرایی و انتشار سلاح است. همچنین بعد از مساله سلاح های غیرمتعارف و سپر دفاع موشکی در اروپا که مسکو همواره آن را تهدیدی برای موازنه قوای راهبردی دانسته، تهدید سیستم آمریکایی موسوم به «ضربه سریع جهانی» در تهدیدهای متوجه روسیه مطرح شده است؛ سیستمی که ظاهرا قرار است در حمله ای نظامی و متعارف در هر کجای جهان تنها در یک ساعت، اهداف مورد نظر را منهدم کند.

روسیه بر اساس دکترین جدید ملزم شده است که توان دفاع موشکی خود را افزایش دهد و تجهیزات جدیدی را برای مجهز شدن بیشتر به کلاهک های هسته ای در کنار تقویت توان موشکی، تجهیز زیردریایی ها به موشک های بالستیک و پرتابگرهای استراتژیک، تدارک ببیند.

انتقال از همکاری به تخاصم

اهمیت و حساسیت روابط روسیه و ناتو در دکترین جدید از آن حیث است که مانند پایان جنگ سرد، رابطه بین این دو در حال انتقال از وضعیت «همکاری» به «تخاصم» است.

اما یک تفاوت حیاتی رخ داده در جغرافیای سیاسی منطقه در مقایسه با سال های پایانی جنگ سرد می تواند سطح تنش ها را بین روسیه و ناتو تشدید کند.

اگر به نقشه اروپا در زمان جنگ سرد و خط مرزی بین دو بلوک نگاهی انداخته شود، نقطه طلایی این مرز در برلین واقع می شد و همین دیوار باعث شده بود به عنوان نمادی از دو بلوک مطرح شود. آن دیوار کیلومترها از مرز روسیه و حتی اتحاد جماهیر شوروی آن زمان فاصله داشت اما تقابل فعلی در اوکراین تکوین یافته کنونی، دقیقا در مرزهای روسیه است و به این جهت، بلوک‌بندی به مرز روسیه رسیده است.

باید توجه داشت که این تغییر ژئوپلتیک در نقطه تقابل، خلاف تعهداتی است که غرب به روسیه در پایان جنگ سرد داده بود؛ تعهداتی که در معاهده موسوم به «سند مبنایی در مورد روابط، همکاری و امنیت متقابل روسیه و ناتو»، در سال 1997 بین روسیه و غرب به امضا رسید. این سند طی نشست پاریس ناتو در 27 می‌ همان سال به امضا رسید و قرار شد با تعهد به رفع تصور دشمنی سابق و همکاری آینده، هر دو طرف در جهت امنیت اروپا با یکدیگر همکاری داشته باشند. شورای روابط روسیه و ناتو بر اساس این نقشه راه ایجاد شد اما غرب در سال‌های بعد مرتکب اعمالی شده که از نظر مسکو آشکارا مصداق نقض این معاهده بوده‌ است.

گسترش ناتو به شرق و عضویت کشورهایی مثل لهستان، مجارستان و چک در ناتو، حملات این پیمان به یوگسلاوی و برنامه آن برای عضویت کشورهایی مثل اوکراین یا گرجستان از جمله مواردی است که روسیه به عنوان نقض معاهده و نقشه راه 1997 در نظر گرفته است.

این دیدگاه کرملین وقتی که به بحران اوکراین مرتبط می‌شود وجه بسیار جدی‌تری نسبت به گذشته دارد زیرا به نظر رهبران کرملین، حضور و نقش ناتو در اوکراین دیگر تهدیدی بالقوه برای امنیت روسیه نیست بلکه تهدیدی بالفعل است که چاره‌ای جز واکنش نسبت به آن ندارد.

نسبت آمریکا با بازی اوکراین و ناتو

اکنون، این لحن پرتنش و گارد بسته تر از همیشه کرملین، در حالی در دکترین جدید دفاعی روسیه، چشم انداز 2015 پرتنشی را برای این کشور و اعضای ناتو به فرماندهی آمریکا پدیدار کرده است که چند روز پیش دولت مرکزی اوکراین، تلاش هایی را برای پیوستن به ناتو انجام داد. در میان این تلاش ها، رای پارلمان به لغو بیطرفی کی یف را می توان مهم ترین گام این روزهای اوکراین دانست؛ امری که خشم مسکو را برانگیخت و روس ها را به متهم کردن ناتو به سو استفاده از بحران اوکراین برای توجیه حضور نظامی خود در حاشیه امنیتی روسیه وادار کرد.

مسکو تاکید کرد که ناتو قصد دارد اوکراین را به میدان جنگ جدیدی در حاشیه امنیتی روسیه تبدیل کند و تهدید کرده است که همه روابط خود را با این پیمان قطع خواهد کرد.

این فقط روسیه نیست که بازی ناتو و دولت اوکراین را در همسایگی خود درک کرده و از خطر مواجهه های احتمالی آتی سخن می گوید بلکه برخی مراکز تحلیلی و رسانه ای غربی هم آمریکا را از مواجهه های آتی و بازی خوردن در فضای تنش های روسیه با ناتو برحذر داشتند.

به عنوان نمونه، مجله فوربس در پایگاه اینترنتی خود در تحلیلی نوشت: اوکراین با رای اخیر پارلمان برای لغو قانون بیطرفی قصد دارد به ناتو بپیوندد تا با روسیه بجنگد.

دوگ باندو نویسنده این مطلب در فوربس تصریح می کند که آمریکا نباید در دام این خواسته اوکراین بیفتد و باید به این خواسته نه بگوید.

وی می افزاید: ایالات متحده حق کامل یا حتی وظیفه دارد که به این درخواست اوکراینی ها (پیوستن به ناتو) پاسخ منفی بدهد.

تروریسم و تهدید روسیه از داخل

درک تهدیدهای مترتب بر اقدامات تنش زای اینچنینی روس ها را به دکترینی امنیتی رهنمون کرده که دو بعد اساسی را در خود دارد؛ دو بعدی که می توان از آن به عنوان مجوز شروع مرحله جدیدی از تقابل با غرب نام برد. این دو وجه دکترین روس ها شامل اولویت یافتن خطرات ناشی از اقدامات پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) با تصریح حق مسکو در استفاده از قدرت اتمی خود برای «اغراض دفاعی» و همچنین تاکید بر خطر تروریسم داخلی است که به چالش های روس ها افزوده شده است.

مورد دوم (تمرکز بر خطر تروریسم داخلی) به هیچ وجه جدای از تهدیدهای مترتب بر فعالیت های ناتو نیست و از دید بسیاری از ناظران سیاسی- امنیتی نشان دهنده آن است که روس ها درباره احتمال تقویت اقدامات خرابکارانه داخلی در نتیجه چالش های کم سابقه منطقه ای و تنش های شدید با غرب نگرانی دارند.

از همین رو برخی ناظران انتظار دارند که تمهیدات و تدابیر امنیتی داخلی روسیه در سال 2015 تشدید شود.

جام جم آنلاین- جواد ارشادی