سایه سنگین آسیب‌های اجتماعی بر سر زنان

هر یک از آسیب‌های اجتماعی که به تعبیر بعضی از اندیشمندان حاصل و معلول مستقیم انقلاب صنعتی است، در بیشتر جوامع وجود دارد و تاثیرات خود را می‌گذارد. اما آنچه جوامع مختلف را در این مورد از هم متفاوت می‌سازد، نوع نگرش این جوامع به علل به‌وجود آورنده آسیب‌ها و راهکارهای اصلاح و بهبود آن است. در مورد نگرش، آن‌‌چه مهم بوده این است که این آسیب‌ها چرا به‌وجود آمده است؟ آیا وجود آسیب‌ها در جوامع امری لازم و ضروری است یا می‌توان جامعه‌ای بدون آسیب داشت؟ پاسخ به این پرسش‌ها مستلزم شناخت نظریه‌های مختلف جامعه‌شناسی و روان‌شناسی است که هرکدام سعی در تبیین مسائل، آسیب‌ها و بحران‌های اجتماعی از نظرگاه‌های مختلف دارند. این دیدگاه‌ها متاثر از باورهای سیاسی و اقتصادی هر جامعه است. برای بررسی آسیب‌های اجتماعی و ورود زنان به این حوزه گفت‌وگویی با سیدحسن موسوی‌چلک، مدیرکل دفتر توسعه مشارکت‌های مردمی‌و سازمان‌های مردم نهاد ستاد مبارزه با موادمخدر کشور انجام دادیم که در ادامه می‌خوانیم.

وضع آسیب‌های اجتماعی در ایران چگونه است؟

یکی از موضوعاتی که کشور ما با آن درگیر است موضوع آسیب‌های اجتماعی است که توجه به سطوح مختلف پیشگیری از این آسیب‌ها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر و یک الزام در کشور است. مصداق این مساله هم این است که رئیس‌جمهور محترم جناب دکتر روحانی در روز تنفیذ حکم ریاست جمهوری در اولین مصاحبه بعد از تنفیذ رسما اعلام می‌کنند که دولت دو دغدغه مهم دارد که یکی از این دغدغه‌ها معیشت مردم و دیگری پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی ست. تحلیل آمارها نشان می‌دهد در حوزه آسیب‌های اجتماعی مشکلات جدی داریم که اگر بدرستی تدبیر نشود امنیت ملی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

در حوزه آسیب‌هایی اجتماعی زنان چه جایگاهی دارند؟

متاسفانه تنوع آسیب‌های اجتماعی و گسترش آن در کشور مشهود است، یکی از مهم‌ترین دلایل آن تکنولوژی و فضای مجازی است که شادی‌های آنی را به‌دنبال دارد و باعث گرایش افراد با سنین پایین‌تر به حوزه آسیب‌های اجتماعی شده است. در این میان یکی دیگر از مشخصه‌های آسیب‌های اجتماعی در ایران زنانه‌تر شدن آنها نسبت به گذشته است. طبق اعلام ستاد مبارزه با مواد مخدر در سال 86 نزدیک به 6 درصد زنان برای درمان مراجعه کرده بودند که این رقم در سال 90 به 9 درصد رسیده بود. در آسیب‌های اجتماعی ناشی از فضای مجازی نیز زنان و دختران جوان آسیب‌پذیری بیشری را نسبت به مردان دادند. در حوزه جرائم مالی نیز زنان مجرم نسبت به گذشته از رشد بیشتری برخوردار هستند، البته این به منزله این نیست که آمار زنان بیشتر از مردان در حوزه آسیب‌های اجتماعی است بلکه مبین روند رشد گرایش زنان به حوزه آسیب‌های اجتماعی است و این نگرانی ایجاد شده که زنان در حوزه آسیب‌های اجتماعی در معرض خطرات بیشتری هستند.

در حوزه فرار از منزل نیز میزان آسیب‌پذیری زنان بیش از مردان است، متاسفانه حتی در حوزه طلاق که امروزه شاهد گسترش آن هستیم نیز آسیب‌پذیری زنان مطلقه به مراتب بیش از مردان است، چون جامعه نسبت به آسیب‌های اجتماعی که زنان با آن مواجه می‌شوند بیشتر عکس‌العمل و واکنش نشان می‌دهد.

همچنین در زمینه انتقال ویروس«اچ آی وی» هم متاسفانه شاهد افزایش ابتلای زنان به این بیماری هستیم، به‌طوری که طبق آمار موجود در زمینه انتقال ویروس «اچ آی وی» از سال 65 تا پایان سال 91 حدود 5/12 درصد انتقال این ویروس از طریق روابط جنسی محافظت نشده بود در حالی که این آمار در سال 91 به بالاتر از 36 درصد رسیده است که در این بخش نیز میزان آسیب‌پذیری زنان بیشتر از مردان است.

همه این موارد نشاندهده این است که آسیب‌های اجتماعی در حال زنانه‌تر شدن است و این مساله به این معناست که آسیب‌های اجتماعی خانواده‌ها را نشانه گرفته که بی‌شک اگر چنین اتفاقی افزایش یابد دیگر قانون و بخشنامه نمی‌تواند راه‌حلی برای آن پیدا کند.

خانواده چه نقشی در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی دارد؟

نقش نهاد خانواده به‌عنوان بنیادی‌ترین نهاد جامعه نه تنها در متون اسلامی ‌بلکه در بسیاری از نظریه‌ها و پژوهش‌های علمی‌ به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل موثر در ایجاد جامعه‌ای سالم مورد تأکید قرار گرفته است. خانواده اصلی‌ترین نهاد اجتماعی و زیربنای ایجاد و رشد بسیاری از ارزشهاست، از سوی دیگر، بسیاری از مشکلات و آسیب‌های جامعه نیز به کنش و کارکرد این نهاد وابسته است. بی‌شک خانواده می‌تواند هم زمینه‌‌ساز و هم قوی‌ترین عامل پیشگیری آسیب‌های اجتماعی باشد. این در حالی است که در سال‌های اخیر آمارهای رسمی‌ کشور موجب نگرانی در بعضی از متغیرهای مربوط به این نهاد شده و توجه صاحب‌نظران، دست‌اندرکاران امور اجرایی و اجتماعی و آحاد جامعه را بیش از گذشته ضروری کرده است.

در این حوزه مهم‌ترین نقش را خانواده ایفا می‌کند. خانواده مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که می‌تواند در جامعه‌پذیری و آمادگی افراد برای ورود به جامعه و داشتن زندگی سالم و احساس تعلق و مسئولیت‌پذیری نقش اساسی ایفا کند. مسئولیت‌پذیری خانواده نسبت به اعضای خود یکی از اساسی‌ترین عوامل بازدارنده افراد از گرایش به آسیب‌های اجتماعی است.

امروزه آسیب‌های اجتماعی در منزل، خیلی از افراد بی‌سواد و باسواد، فقیر و غنی، پیر و جوان را درگیر خود کرده است، خانواده سالم، موثر و کارآمدی که در آن مسئولیت‌پذیری متقابل میان اعضا وجود دارد و فرهنگ گفت‌وگو در کنار صمیمیت و محبت وجود داشته باشد، بی شک یکی از عوامل پیشگیری از گرایش اعضا به آسیب‌های اجتماعی است، متاسفانه بسیاری از خانواده‌ها دچار فقر محبت و صمیمیت میان افراد خود هستند.

برای آسیب‌های اجتماعی مرز جنسیتی یا طبقه اجتماعی وجود دارد؟

آسیب‌های اجتماعی مرز جنسیتی نمی‌شناسد و دارای شدت و ضعف است. آسیب‌های خشن معمولا ویژه زنان است و آنها بیش از مردان در معرض این آسیب‌ها قرار دارند. متاسفانه آمارهای مربوط به اختلاس و پروژه‌های عمرانی از سوی مسوولان مطرح می‌شود اما در حوزه اجتماعی و آسیب‌های ناشی از آن هیچ‌گونه اطلاعاتی به مردم داده نمی‌شود این در حالی است که نبود اطلاع‌رسانی در این حوزه ظلم در حق مردم است. ممکن است نوع آسیب‌های اجتماعی در طبقات مرفه در قیاس با طبقه پایین دست جامعه متفاوت باشد اما باید این مساله را به یاد داشته باشیم که آسیب‌های اجتماعی طبقه نمی‌شناسد، چرا که هیچ کس مصون از آسیب نیست.

آسیب‌های اجتماعی زنان جدی گرفته شود

آسیب‌شناسی اجتماعی زنان یکی از موضوعاتی است که از قدیم‌الایام توجه اندیشمندان مختلف را به خود جلب کرده است. در قرون جدید با پیشرفت‌های گسترده علوم و از طرف دیگر گسترش دامنه حرکت‌ها و اعتراض زنان در کشورهای مختلف توجه هر چه بیشتر محافل علمی‌را متوجه خود کرده است.

طی سال‌های 1945 تا 1975 میلادی در سازمان ملل متحد کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان به تصویب رسید. مصوبات این کنوانسیون لوایح جهانی در جهت حمایت از حقوق زنان است. به عنوان نمونه به ذکر یک مورد از لوایح تصویب شده این کنوانسیون می‌پردازیم:در سال 1963 مجمع عمومی‌سازمان ملل متحد از کمیسیون مقام زن در خواست کرد تا پیش نویس (اعلامیه رفع تبعیض علیه زنان) را تهیه کند. این اعلامیه که سال 1962 توسط مجمع عمومی‌تصویب شد شامل 11 ماده بود و تبعیض علیه زنان را یک بی‌عدالتی اساسی نامید و ضمن ناهماهنگ خواندن آن با رفاه خانواده و جامعه خواهان مجموعه قوانین جدید برای پایان دادن به تبعیض علیه زنان شد. در این اعلامیه تأکید شده بود همه زنان باید از حمایت کامل تحت قانون برخوردار شوند. (کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان 1379)

ورود به مساله زنان ورود به آسیب‌های جامعه است، شیوه‌ها و الگوهای زندگی در حال تغییر است و می‌باید کمیته‌های کاری مربوط به زنان مسائل آنان را به صورت کاربردی مورد بررسی قرار دهند تا این روند رشد زنانه شدن آسیب‌های اجتماعی متوقف شود و باز شاهد جامعه‌ای شکوفا، شاد، سرشار از امید و پیشرفت باشیم زیرا زنان، خواهران و مادران این سرزمین جایگاهی بسی ارزشمند دارند.

علی جزایری / تپش (ضمیمه چهارشنبه روزنامه جام جم)