وزن زیاد خطرناک‌تر است یا شکم بزرگ؟

بررسی‌های جدیدتر نشان داده است که بسیاری از بیماری‌های مرتبط با چاقی ازجمله دیابت، فشار خون و بیماری‌های قلبی ـ عروقی بیش از آنچه با شاخص توده بدنی مرتبط باشد با شاخص دیگری یعنی نسبت دور شکم به دور لگن نیز ارتباط دارند. دلیل این موضوع این است که چربی‌های دور شکم و داخل شکم از نظر متابولیک، فعالیت مضرتری دارند. این شاخص که با فرمول دور لگن ـ‌‌ دور شکم محاسبه می‌شود.در صورتی که در زنان بیش از 9‌‌/‌‌0 و در مردان بیش از یک باشد، به عنوان یک عامل خطر مستقل شناخته می‌شود. برای محاسبه این شاخص باید دور شکم را در بیشترین ناحیه به دست آورد (معمولا اطراف ناف) سپس آن را به محیط دور لگن (دور باسن) تقسیم کرد.

تحقیقات نشان می‌دهد که شاخص دور شکم از نظر خطرزا بودن، مهم‌تر بوده و با افزایش چربی‌های شکم، خطر بیماری‌های قلبی افزایش قابل ملاحظه می‌یابد. به بیان دیگر زیاد شدن چربی‌های تنه، کتف و باسن خطر کمتری از چربی‌های شکم دارد.

مطالعات بسیار زیادی در زمینه چاقی در سال‌های اخیر انجام شده است. نتیجه این مطالعات شناسایی هورمون‌های مختلفی است که در افزایش وزن موثر است. مهم‌ترین اینها ماده‌ای به نام لپتین است که از بافت چربی ترشح می‌شود و اثرش بر کاهش ضد اشتها وافزایش متابولیسم پایه بدن است. به این ترتیب با زیاد شدن بافت چربی در بدن یک فرد، هورمون لپتین نیز زیاد و مانع افزایش بیشتر وزن می‌شود.

عوامل وراثتی تاثیر مهمی در آمادگی فرد برای چاق شدن ایفا می‌کند، در بسیاری از افراد چاق مسیر تولید یا تاثیر هورمون لپتین دچار مشکل است و بسته به میزان کمبود یا مقاومت بدن افراد به هورمون لپتین و هورمون‌های مشابه فرد استعداد چاق شدن را خواهد داشت.

در برخی جوامع در ضیافت‌ها غذاهای متنوع و عموما پر انرژی مورد مصرف قرار می‌گیرد و انواع تنقلات و شیرینی‌ها نیز صرف می‌شود. برنامه‌های تبلیغاتی که به تبلیغ انواع مواد غذایی پر انرژی مثل چیپس، سوسیس و کالباس می‌پردازند، بیشتر مردم بخصوص کودکان را از ابتدای زندگی به سوی مصرف بیش از حد غذا سوق می‌دهند.

از سوی دیگر، موانعی که برای ورزش‌کردن در برخی جوامع وجود دارد به عنوان مثال نبودن مسیرهای دوچرخه‌سواری یا کمبود استخرها و سالن‌های ورزشی از عوامل محیطی ایجاد چاقی در اقشار جامعه محسوب می‌شود.

چاقی با بیماری‌های مختلفی از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، فشار خون، دیابت نوع 2، سنگ‌های کیسه صفرا، بیماری قطع تنفس حین خواب، آرتروز زانوها و کبد چرب مرتبط است.

دکتر رضا کریمی / فوق تخصص بیماری‌های غدد