هرکس اعتراض می‌کند، محق است

احمد امینی، منتقد و کارگردان تلویزیون و سینما که آثاری چون «بیگناهان»، «اولین شب آرامش»، «این زن حرف نمی‌زند» و «بی‌خداحافظی» را در کارنامه دارد، یکی از اعضای هیات انتخاب جشنواره امسال فیلم فجر بود و فیلم‌های حاضر در بخش‌های سودای سیمرغ و نگاه نو حاصل گزینش او و دیگرانی چون رسول صدرعاملی، محمدعلی باشه آهنگر، بهنام بهزادی، محمد احسانی، مجید رضابالا و حسین کرمی است. در گفت‌وگو با امینی وضعیت و ویژگی‌های فیلم‌های بخش مسابقه سینمای ایران، جشنواره و چرایی برخی اعتراضات صورت گرفته به انتخاب‌های نهایی را بررسی کردیم.

پس از تماشای 88 فیلم در 40 روز، ارزیابی‌تان از فیلم‌های جشنواره فیلم فجر که قرار است تامین کننده فیلم‌های سال بعد سینماها باشد، چیست؟

فکر می‌کنم تعداد فیلم‌های خوب و خیلی خوب به‌مراتب از سال‌های پیش بیشتر و تعداد فیلم‌های ضعیف به‌مراتب کمتر است. امسال هم از لحاظ فنی و تکنیکی و هم از نظر مضامین و قصه ها، ساختمان فیلمنامه و کوشش برای پیدا کردن راه‌های تازه برای گفتن قصه‌های جدیدتر و به‌روزتر واقعا امیدوارکننده است. حتی در فیلم‌هایی که ساختار کلاسیک و آکادمیک دارند هم نوجویی‌هایی شده که نشان‌دهنده حرکت رو به جلوی سینمای ایران است.

فیلم‌های امسال ویژگی غالب و برجسته مشترکی دارد؟

طبق معمول گرایش به سمت بیان مضامین اجتماعی بر دیگر موارد غلبه دارد، حتی در فیلمی مثل «ایران برگر» آقای مسعود جعفری جوزانی که بیشتر مایه طنز و فضای کمدی دارد هم درونمایه اجتماعی آن برجسته‌تر است. در مجموع امسال با فیلم‌هایی طرفیم که تلاش برای جذب تماشاگر بیشتر در آن آشکار است.

بجز امتیاز دادن‌های مرسوم هیات انتخاب، ملاک و معیار خاصی هم برای ارزیابی و گزینش فیلم‌ها داشتید؟

من قبل از این‌که فیلمساز باشم، یک منتقدم و دیدگاه‌های انتقادی خودم را دارم. اگر بخواهم همان پشتوانه مطالعاتی، تجربیات و دیدگاه انتقادی خودم را در نظر بگیرم، ممکن است برخی از این فیلم‌ها را دوست نداشته باشم و خیلی به سلیقه من نزدیک نباشند، اما در این هیات انتخاب سعی کردم از این جنبه منتقد بودن جدا شوم و بیشتر به فضا و جریان کلی سینمای ایران و شرایط اکران در سال آینده فکر کنم. یعنی سعی کردم نگاهم بیشتر حرفه‌ای‌تر و با توجه به مشخصات و شرایط سینمای ایران باشد. ولی اگر حتی بخواهم آن سلیقه و جنبه منتقد بودنم را هم دخالت دهم، همچنان بسیاری از فیلم‌ها را تائید می‌کنم و دوستشان دارم.

تا چه اندازه اندک ‌اعتراضات صورت گرفته به هیات انتخاب این دوره را محق می‌دانید؟

هرکسی که اعتراض می‌کند، محق است. (می خندد) می‌دانید چرا؟ چون آن کارگردان فقط فیلم خودش را دیده است و نسبت به ساخته خودش تعصب دارد. من هم وقتی فیلم می‌سازم، فکر می‌کنم بهترین فیلم را ساخته‌ام. بنابراین همه کسانی که اعتراض کردند، محق هستند، منتها به شرط رعایت احترام. متهم کردن اعضای هیات انتخاب به بی‌درایتی، مسلوب‌الاختیار بودن یا گوش به حرف بودنِ مدیران بالادستی دور از ادب است.

البته خوشبختانه امسال شاهد اتفاقات خوبی در این زمینه بودیم و فیلمسازان نسل‌های مختلف همچون خسرو سینایی و سام قریبیان خیلی خوب و منطقی با انتخاب نشدن فیلم‌هایشان برای بخش مسابقه کنار آمدند.

دقیقا. به هر حال حرفه‌ای‌های سینما روش‌ها و عذرهای ما را با سعه صدر پذیرفتند. دوستانی مثل آقای سینایی بی‌نیاز از این مناقشه‌ها و جشنواره و جایزه هستند.

هیات انتخاب در بند پنجم بیانیه خود آورده که به منظور بروز خلاقیت‌های فیلمسازان جوان‌تر و برای ارج نهادن به فیلمسازان پیشکسوت، پیشنهاد کرد که آثار پیشکسوتان در بخش «خارج از مسابقه» به نمایش در آید. دراین مورد هم توضیح می‌دهید؟

برای خیلی‌ها این شبهه پیش آمد که ما با این کار یک بخش جدیدی به جشنواره اضافه کردیم، اما واقعیت این است که هیات انتخاب اصلا طبق قوانین جشنواره اجازه این کار را ندارد. بخش خارج از مسابقه در سال‌های قبل هم بوده و اساسا گوشه‌ای از همان سودای سیمرغ است، فقط آثار در آن، مورد داوری قرار نمی‌گیرد. ما فکر کردیم که ممکن است به دلیل انتخاب فیلم بزرگانی که برَند سینمای ما هستند و احترامشان بر همه واجب، فیلم خوب چند فیلمساز جوان بیرون بماند. بنابراین با کسب اجازه، از برخی فیلمسازان صاحبنام همچون سینایی، صمدی و قاری زاده خواستیم که داوری در باره فیلم‌های جوان‌ترها انجام شود.

پس با این کار حسابی جوانگرایی کردید؟

چون فیلم‌های جوان‌ها واقعا شوق برانگیز است و ما اعضای هیات انتخاب را بسیار به آینده سینمای مملکتمان امیدوار کرد.

هیچ وقت شده فیلم خودتان توسط هیات انتخاب رد شود؟

بله، فیلم «بی خداحافظی» ابتدا در جشنواره پذیرفته نشد، اما بعد از این‌که چند فیلم به جشنواره نرسید، جزو سه چهار فیلم جایگزینی بود که به بخش سودای سیمرغ راه پیدا کرد.

اولش ناراحت نشدید؟

طبیعی است که آدم ناراحت می‌شود، اما نه تا این حد که در مصاحبه‌های مطبوعاتی آدم‌ها را متهم و به آنها توهین کنم. چون تعدادی از آن هیات انتخاب همچون آقای جواد طوسی اتفاقا از نزدیک‌ترین دوستانم بوده و هستند و من اصلا به خودم اجازه نمی‌دادم درباره تشخیص آنها قضاوت منفی کنم.

علی رستگار ‌/‌ گروه فرهنگ و هنر