ماجراجویی از فضا تا اعماق آب

پس از غواصی از نظر فیزیولوژیکی فعل و انفعالاتی در بدن ایجاد می‌شود که این فعل و انفعالات می‌تواند خط قرمزی مبنی بر این باشد که فرد تا چه مدت می‌تواند زیر آب فعالیت کند. این تغییرات ناشی از مجموعه اتفاقاتی است که در این شرایط وضع فیزیولوژیکی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اتفاقات می‌تواند ترس از دیدن یک موجود، نشت کپسول غواصی یا پاره شدن رگولاتور این کپسول باشد. این شرایط استرس و فشار روحی و روانی زیادی را به غواص منتقل می‌کند که در نهایت موجب تغییر عملکرد سیستم تنفسی و به پایان رسیدن محتوای کپسول تنفسی می‌شود و این وضع ایجاد شده بدن را در معرض خطر قرار می‌دهد.

اگر بخواهید غواصی کنید و هدف شما رفتن به اعماق زیاد دریا باشد باید به این نکته توجه داشته باشید که در اعماق دریا به ازای هر ده متر فشار اتمسفری، یک اتمسفر فشار آب زیاد می‌شود که این فشار به بدن منتقل می‌شود. وقتی صحبت از سفر به عمق می‌شود نباید تصور کرد که بدون همراه داشتن امکانات و تجهیزات ضروری این عمق می‌تواند بیشتر از 40 یا 50 متر باشد.

این شرایط بدن و بخصوص پرده گوش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر فرد مراقب نباشد ممکن است این شرایط به پارگی پرده گوش او منجر شود.

حتی امکان دارد در مواردی فرد با خطر ایست قلبی مواجه شود. این خطری است که در همان لحظه پیش می‌آید. علاوه بر این وقتی کار غواصی به پایان می‌رسد و غواص می‌خواهد ناگهان خودش را از عمق 40 متری به سطح آب برساند باید این نکته را در نظر داشته باشد که در این لحظه شش‌ها دائم در حال انبساط هستند و اگر غواص بخواهد ناگهان خود را به سطح آب برساند ممکن است شش‌ها پاره شود. به این ترتیب غواص باید در اعماق مختلف توقف‌هایی داشته باشد.

همه این شرایط دست به دست هم می‌دهد تا محیط دریا را برای غواص به یک محیط پرماجرا تبدیل کند. علاوه بر این، غواص در این محیط با انواع و اقسام موجودات مختلف مواجه می‌شود؛ موجوداتی که شاید پیش از این آنها را ندیده باشد. بعضی از این موجودات بسیار خطرناک هستند. برای مثال در خلیج فارس ماهی‌هایی داریم که دندان‌های تیزی دارند و اطراف غواص پرسه می‌زنند.

اگر این ماهی‌ها به غواص حمله کنند ممکن است به رگولاتور کپسول غواصی صدمه بزنند. مواجهه با موجودات مختلف مانند مارماهی موری یا عقرب ماهی‌های ساکن جزایر مرجانی که سمی هستند و عکس‌العملی که غواص از جانب آنها دریافت می‌کند خطری در کمین غواص‌های ماجراجو است.

گاهی غواص در آب شناور است، گاهی نیز در بستر دریا ساکن می‌شود و از محیط پیرامون اطلاعی ندارد. اگر به دلیل جراحت وارد شده به غواص در یک منطقه مرجانی، غواص دچار خونریزی شود و این منطقه زیستگاه کوسه‌ها باشد، از کیلومترها دورتر توجه کوسه‌ها جلب شده و غواص مورد حمله کوسه‌ها قرار می‌گیرد. ممکن است در بستر دریا تعداد زیادی توتیای دریایی وجود داشته باشد. اگر غواص بدون توجه پای خود را روی آنها قرار دهد بشدت آسیب‌دیده و ممکن است محل آسیب دیده دچار عفونت شدید شود. در دریای عمان عروس دریایی زیاد دیده می‌شود. اگر گروهی عروس دریایی با یک غواص برخورد کند موجب سوزش شدید صورت و لب‌ها می‌شود.

گاهی گزش ایجاد شده موجب بی‌حس شدن لب‌ها می‌شود که در این صورت غواص نمی‌تواند رگولاتور کپسول را در دهان خود نگه دارد و با مشکلات تنفسی مواجه می‌شود. در غواصی حرفه‌ای اهداف علم در نظر گرفته می‌شود یا این که در حوزه باستان‌شناسی یا بازدید از لوله‌های نفتی ماموریت‌هایی برای غواص‌ها تعریف می‌شود.

تنها منبع زیستی برای غواص‌ها در این شرایط کپسول غواصی است که اگر محتوای آن تمام شود زندگی غواص به خطر می‌افتد. همه این تجهیزاتی که همراه غواص است از محدودیت‌هایی برخوردار است که می‌تواند زندگی غواص را به خطر اندازد. خلاصه این که می‌توان گفت غواصی سراسر ماجراجویی است.

غواصی تفریحی معمولا در محیط‌های ایمن انجام می‌شود که در مقایسه خطرات کمتری به همراه دارد. در غواصی تفریحی اغلب استاد در کنار غواص حضور دارد. در بعضی موارد که ممکن است استاد حضور نداشته باشد توصیه می‌شود غواصی دو نفره انجام شود تا در شرایط اضطراری فرد همراه بتواند به غواص کمک کند.

عبدالوهاب مقصودی / مسئول پژوهشکده علوم دریایی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی