«ل له وا»، ساز چهل مقام موسیقی مازرون

نوای «ل له وا» همپای بهار در کوهستانهای مازرون به گوش می رسد، اما اینبار نغمه اش سوزناک و درد آلود است و «ل له نواز» کوه نشین مازندران، یارای دمیدن در سازش را ندارد، چرا که سیل، امان او و هم محلی هایش را بریده است.

بزن ل له، ای پیر نوازنده که نوای سازت، این روزها مرهمی است بر رنج روستانشینان گرفتار در سیلاب تا شاید دمی از رنجشان کاسته شود و و جان و دلشان با نوای ساز، روحی تازه گیرد.

ل له همواره در باور و فرهنگ مازندرانیها نقش پررنگی داشته ها و یادآور، غمها و شادیهای مردمان این دیار است و در این روزهایی که مردمان نواحی غربی مازندران با سیل همخانه شده اند، تنها نوای ل له می تواند بهترین ساز برای بازگوکردن آلامشان باشد.

«های برو های نشو بهار بیمو، بهار با وارش و سیل بیمو»، «بیا و ببین که بهار آمد، بهار با باران و سیلش آمد» نوای سوزناک ل له نوازان و چوپانان مازندرانی شده است که در ل له دمیده می شود تا مرهمی بر زخم های آسیب دیدگان سیل باشد.

ل له وا همواره در فرهنگ عامه مردم مازندران نقشی پررنگ داشته است، گاه، همدم چوپانی عاشق بود که از فراغ یار بر آن می دمید و برای گله اش از عشق یار می نواخت و گاه، قصه مرگ دختری را می سرود که بیگاه کشته شده است و در این روزهای سیلابی و پربارش بهاری، همنوای روستاییان چشم براه نیروهای امدادی شده تا آنان را از حصار روستا خارج کنند.

محبوبه نامور، کارشناس فرهنگ عامه به نقش ل له وا در باورهای مردم اشاره کرد و گفت: «ل له وا» با زندگی و باورهای عامه مردم استان گره خورده است و از «ل له» استفاده زیادی می شود.

وی افزود: از ل له، گاه برای حصیربافی، کشاورزی و دامداری استفاده می کنند و «ل له وا» مقام​های موسیقیایی مانند طالبا، امیری، گله را بردند، همه را بردند، دارد و این نواها با روح و جان مردم استان گره خورده است.

به گفته این کارشناس، «ل له وا» با روح و جان مردم استان آمیخته شده است و روایتگر درد و رنج، باورها و فرهنگ مردم استان است و در افسانه های بومی استان نقش پررنگی دارد.

وی افزود: «ل له» در باورها و فرهنگ مردم استان حضور دارو بازتاب خیره کننده ای در فرهنگ عامه استان دارد و دارای ویژگی های اصلی است.

نامور اظهارداشت: زمانی «ل له وا» بازگوکننده قصه دختری معصوم و بیگناه است که کشته شده است و این افسانه را بازو می کند و زمانی ساز چوپانان است که بر گله می نوازد.

این کارشناس فرهنگ عامه افزود: ل له وا همواره توجه دیگران را بخود جلب می کند و همدم تنهایی های چوپانان است.

وی با بیان اینکه ل له وا در افسانه های مازندران جایگاه ویژه ای دارد، گفت: انسانها و حیوانات به آوای له ل وا علاقه دارند و با آن ارتباط برقرار می کنند.

نامور ویژگی دیگر ل له وا را پیام رسانی برشمرد و افزود: ل له وا پیام عشق و غم را می دهد و به عنوان نمونه خبر مرگ برادر را می توان با سوز له ل وا منتقل کرد.

جهانگیر ترک از «ل له نوازان» قدیمی غرب مازندران که از ۱۵ سالگی تاکنون که حدود ۸۰ سال دارد به نواختن ل له وا می پردازد، می گوید: این ساز، ساز قدیمی و همدم چوپانان و دامداران منطقه است که درد و دلهایشان را با آن می نوازند.

وی افزود: ل له وا، سازی است که بیانگر غم ها و شادی های مردمان کوهستانهاست که در ایام شادی و غم نواخته می شود و مقامهای مختلفی دارد.

این پیر له له نواز با بیان عنوان اینکه، کشتی مقوم، بورسری، کمرسری، کل حال، نقره سری، سلک حال، چراغ حال، مش حال، تریکه سری، جلویی(جلودری)، سما حال(رقص مقوم)، ولگه سری، غریبی، همه رهبردن، یاغی بورده، کرده حال (چپون حال)، امیری، کتولی از مقامها له له واست افزود: این روزها نوای له لوا بیشتر سوزناک و غمگین است چرا که بسیاری از هم محلی های ما بر اثر سیل حال و روز خوبی ندارند.

استاد حسین طیبی پیشکسوت ل له وا است که در سال ۱۳۱۷ در دودانگه به دنیا آمد و تاریخ موسیقی مازندران وی را بخوبی می شناسد و در خاطراتش می گوید: ل له وا را از دوران کودکی یاد گرفتم و در ابتدا در لوله پلیکا می نواختم.

وی افزود: ل له وا باید در چوب نواخته شود تا صدای موسیقی مازندران را طنین انداز کند و کتولی امیری، طالبا، چاربیداری، عباس خوانی، از جمله مقامهای ل لوا است.

کمرسری، میش حال، بورسرسری، تریکه سری، نقره سری، کردحال، چپون حال، بازی حال، کشتی مقوم و ده ها نغمه و قطعه دیگر نشان دهنده جنبه های مختلف معیشتی، اندیشه ای و احساسی چوپانان و گالش ها است.

جنس ل له وا از ساقه های گیاه نی و دارای هفت بند و شش گره است که پنج سوراخ آن در جلو و یکی در پشت آن قرار دارد و حسین طیبی، ابولحسن خوشرو، نورالله علیزاده و ارسلان طیبی به عنوان معروف ترین و فعال ترین نوازندگان ل له وا در حال حاضر نام برد.(مهر)