روزهای سخت‌تر از دوران مبارک در مصر

اتفاقات چند سال اخیر مصر که با سرنگونی حکومت حسنی مبارک آغاز و با روی کار آمدن محمد مرسی و کودتا علیه او دنبال شد، باعث گردید ثبات و امنیت به اولویت اصلی مصری‌ها تبدیل شود. طرفداران السیسی و مقامات دولتی می‌گویند این ژنرال سابق ارتش در تحقق این دو موضوع موفق بوده است. آنها در توجیه شرایط کنونی مصر همواره این جمله را تکرار می‌کنند: حداقل ما همچون عراق و سوریه نیستیم.

اما این سوال مطرح است که این امر به چه قیمتی صورت گرفته است. السیسی همزمان با کاستن از میزان آشوب‌ها در مصر، منتقدان را به سخت‌ترین شکل سرکوب کرده است. هزاران مخالف سیاسی چه اسلام‌گرا و چه سکولار هم اکنون در زندان هستند و در این میان باید به حداقل یک هزار نفر اشاره کرد که در ناآرامی‌های این کشور کشته شده‌اند. رفتارها و اقدامات مستبدانه سیسی باعث شده بسیاری به این نکته اذعان کنند که شرایط این روزهای مصر به مراتب بدتر از زمان حسنی مبارک شده است.

اخوان‌المسلمین و مرسی بیش از همه تحت فشار این سرکوب‌ها بوده‌اند. السیسی که عامل پشت پرده کودتا علیه مرسی بود، پس از کنار زدن اخوان از قدرت، این جمعیت اسلام‌گرا را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرد. صدها نفر از طرفداران این حزب نیز توسط نیروهای امنیتی کشته شدند. دستگاه قضایی هم حکم اعدام تعداد زیادی از اعضای این حزب را صادر کرده است. خود مرسی نیز از این احکام بحث‌برانگیز بی‌نصیب نمانده و در یکی از پرونده‌هایش به گذراندن 20 سال در زندان محکوم شد.

در همین خفقان سیاسی بود که تعدادی از احزاب مخالف تصمیم گرفتند انتخابات پارلمانی را که برای ماه مارس برنامه‌ریزی شده بود، لغو کنند. احزاب اسلام‌گرا و غیراسلامی وضع اسفناک حقوق بشر در مصر را دلیل این تصمیم اعلام کردند. البته مقامات مصری برگزاری این انتخابات را به دلیل نقص قانونی تا چند ماه به تاخیر انداختند. منتقدان می‌گویند هدف از این تاخیر روی کار آوردن پارلمانی است که کاملا در خدمت سیسی باشد تا او بتواند بدون نظارت کافی به اقداماتش ادامه دهد.

سیسی در چند ماه اخیر از تمام احزاب خواسته یک ائتلاف جامع تشکیل دهند تا از دولت و به عبارت دیگر از خودش حمایت به‌عمل آورند. در واقع این یک تاکتیک شناخته شده است. او پیشتر نیز درخواست‌هایی برای اتحاد و هماهنگی مصری‌ها مطرح کرده بود. سال گذشته او از رسانه‌ها خواسته بود در برخورد با مردم مراقب رفتارها و گفته‌ها خود باشند. اما او که خود را حافظ مصر می‌داند، هرگونه انتقاد از خودش را به مثابه دشمنان دولت تلقی کرد.

در جریان مبارزات انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 2014، افشا شد که مشاورانش شبکه‌های تلویزیونی را تحت‌فشار قرار دادند تا در مورد نامزدی او در انتخابات زیاد تبلیغ کنند. در همان زمان، رسانه‌های وابسته به اخوان بسته شد. بسیاری از رسانه‌های بخش خصوصی برای انتقاد از دولت تحت‌فشار قرار گرفته‌اند.

خلود صابر، از اعضای سازمان «آزادی اندیشه و بیان» در مصر می‌گوید فضای کلی رسانه‌ها در مصر در بدترین زمان خود به‌سر می‌برد. چندین روزنامه بخش خصوصی از اقدامات پلیس و وزارت کشور در نقض قوانین انتقاد کرده‌اند.

پاسخ وزارت کشور نیز در مقابل دستگیری و یا ارعاب بوده است. در این فضا، خبرنگاران خارجی نیز هدف این فشارها قرار گرفته‌اند. 3 خبرنگار عضو شبکه الجزیره که بیش از 400 روز در زندان بودند، مثال مشخصی در این زمینه است.

جامعه مدنی نیز اوضاع و شرایط خوبی ندارد. در زمان مبارک، سازمان‌های مردم‌نهاد تا زمانی‌که در مسیر دولت بودند، به کارشان ادامه می‌دادند. در زمان مرسی بسیاری از آنها نادیده گرفته شدند. اما محمد زارع، از مرکز مطالعات حقوق‌بشر در قاهره می‌گوید در زمان سیسی هیچ امیدی در این زمینه وجود ندارد.

سازمان متبوع وی پس از دریافت تهدیدهای فراوان، اعضایش را به تونس منتقل کرده است.

دیگر گروه‌ها همچون دید‌ه‌بان حقوق بشر و مرکز کارتر نیز مصر را ترک کرده‌اند.

سازمان‌های باقیمانده باید تحت نظارت شدید دولت باشند و براساس قوانین سفت و سختی کار کنند که چندان آزادی عملی به آنها نمی‌دهد. قانون تروریسمی که در دسامبر سال گذشته تصویب شد، فعالان بیشتری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از مفاد این قانون آن است که اگر سازمانی از سوی کشورهای خارجی حمایت مالی شود، اعضای آن به زندان‌های طولانی‌مدت محکوم می‌شوند. این در حالی است که بیشتر سازمان‌های مدنی در مصر سرمایه خود را از خارج از کشور تامین می‌کنند.

دولت تلاش کرده با ترساندن مردم نسبت به دخالت‌های خارجی، سرکوب‌هایش را ادامه دهد. این در حالی است که بسیاری از فعالان از نبود فشار خارجی بر سیسی انتقاد می‌کنند. بسیاری از کشورهای خارجی او را دشمن افراطی‌گری در منطقه می‌دانند. آمریکایی‌ها نیز که می‌توانستند با تعلیق کمک نظامی او را تحت فشار قرار دهند، همچنان به صادرات اسلحه به مصر ادامه داده‌اند.

کاملا مشخص است که سیسی در یک مسیر اشتباه گام بر‌می‌دارد. او در نشست سرمایه‌گذاران خارجی در ماه مارس بر ثبات و امنیتی تاکید کرد که دولتش به ارمغان آورده است. او ادعا کرد امنیت و شکوفایی، زمینه‌ساز آزادی‌های بیشتر در مصر خواهد شد، اما شواهد و قرائن نشان می‌دهد او بیش از همه به حفظ و افزایش قدرت خود فکر می‌کند. مصری‌ها هم‌اکنون ابزارهای محدودی برای نشان دادن انتقادات خود دارند.

در این میان، برخی برای بیان نظرات و دیدگاه‌های خود به روش‌های خشونت‌آمیز متوسل شده‌اند. نبرد با گروه‌های افراطی به کاری عادی در این روزهای مصر تبدیل شده و همین کار به سیسی فرصت می‌دهد تا فشارها و سرکوب‌هایش را شدیدتر کند.

اکونومیست / مترجم: حسین خلیلی