یک ابیانه و این همه گردشگر!

برخلاف بسیاری از روستاها و مناطق گردشگری کشور، ابیانه طی سال‌های اخیر آن‌چنان گل کرده که هر ساله در ایام تعطیل با ورود حجم زیادی از گردشگر مواجه می‌شود؛ جمعیتی که با توجه به گنجایش محدود منطقه، برای روستا و اهالی بومی اش حسابی دردسرساز شده است. شاید اولین‌بار که صدای اعتراض ابیانه‌ای‌ها نسبت به هجوم گردشگران و تخریب منطقه بلند شد، نوروز سال 90 بود که حدود 255 هزار نفر به سوی ابیانه سرازیر شدند. ورود انبوه و بی‌نظم گردشگران از یک‌سو و دوربین‌هایی که بی‌محابا و جسورانه مشغول ثبت وجب به وجب در و دیوار روستا و جزء به جزء قیافه و رفتار و پوشش زنان روستا می‌شد از سوی دیگر، اهالی این روستای گردشگری را به حدی کلافه و ناراضی کرد که متولیان آن مجبور شدند از سال 92 دست‌کم برای ایام تاسوعا و عاشورا با گذاشتن ایست بازرسی در ورودی روستای ابیانه از ورود گردشگرانی که بدون هماهنگی به روستا می‌آمدند، جلوگیری شود. اما حتی چنین سختگیری‌هایی هم باعث نشد که ابیانه 2500 ساله از چشم گردشگران بیفتد، ‌طوری‌که همچنان در آخر هفته‌ها و تعطیلات چند روزه یا ایام عید، می‌توان شاهد ورود خیل عظیم مسافر و گردشگر به این روستای تاریخی بود. به‌طور مثال فقط در 11 اردیبهشت امسال حدود 21 هزار نفر مسافر وارد این روستا شدند که این امر به گفته متولیان روستا شوکه‌کننده بود و نگرانی آنها را بیش از گذشته بابت تخریب روزافزون این بافت تاریخی برانگیخت.

دهیار روستای ابیانه در این باره به ایسنا می‌گوید: گرچه در همین مناسبت در سال گذشته، با ورود 15 هزار نفر گردشگر به روستا مواجه شدیم،‌ اما امسال به هیچ عنوان پیش‌بینی ورود این تعداد گردشگر را نداشتیم، ‌طوری‌که از ورود 21 هزار نفر گردشگر طی فقط یک روز کاملا غافلگیر شدیم. این در حالی بود که با ورود این تعداد گردشگر حدود 4000 خودرو نیز وارد ابیانه شد که این امر واقعا نگران‌کننده است.

محمد عادلی با اشاره به تعطیلات پیش‌رو در هفته‌ آینده و نگرانی از سرازیر شدن خیل جمعیت به سوی این روستا می‌افزاید: به علاقه‌مندان بازدید از این روستای تاریخی پیشنهاد می‌کنیم برای این‌که چیزی از دیدن این روستا عایدشان شود و بتوانند زیبایی‌های آن را درک کنند، در بهترین حالت در روزهای وسط هفته به این روستا بیایند.

چرا ابیانه؟

روستاها و مناطق گردشگری زیادی در سراسر کشور وجود دارد که مسئولان منطقه‌ای و ملی، به طرق مختلف سعی در معرفی و تشویق و ترغیب هموطنان برای سفر به آنها دارند، اما فقط تعداد بسیار معدودی از این مناطق توانسته است جای خود را در دل مردم باز کند و به مهم‌ترین مقصد گردشگری بخش زیادی از هموطنان تبدیل شود که ابیانه یکی از آنهاست.

به اعتقاد یک کارشناس گردشگری و طبیعت‌گردی کشور، ویژگی‌هایی نظیر موقعیت جغرافیایی و دسترسی آسان و نزدیک، پیشینه فرهنگی تاریخی و معرفی مناسب ابیانه باعث شده که این روستا تا این حد مورد توجه مردم قرار گیرد.هومن نجفی در تشریح اولین ویژگی به جام‌جم می‌گوید: ابیانه در مسیر تهران اصفهان و در نزدیکی شهر کاشان واقع شده که همین امر سفر به آن را بسیار آسان کرده است.

وی با اشاره به این‌که معرفی درست ابیانه که عمدتا از سوی افرادی صورت گرفته که خود به نوعی علقه و وابستگی به این روستا داشتند، از دیگر دلایل گل کردن آن است، می‌افزاید: بکر و دست نخورده بودن بافت روستا و فرهنگ و سنت و پوشش مردم آن نیز از دیگر دلایل مورد توجه قرار گرفتن آن است، زیرا ابیانه یک روستای باستانی است که اهالی ساکن در آن که اکنون فقط شامل تعدادی پیرمرد و پیرزن است، هنوز پوشش قدیمی خود را که مربوط به دوران زرتشت و ایران باستان است، حفظ کرده‌اند؛ پوششی که اکنون فقط در برخی روستاهای کوچک اطراف شهر یزد و یا محله‌های زرتشت‌نشین یزد قابل مشاهده است.

نجفی، می‌گوید: متاسفانه در ایران بحث ظرفیت‌پذیری مناطق گردشگری تعریف نشده است؛ بحثی که این امکان را می‌دهد تا به میزان ظرفیت یک منطقه، گردشگر و مسافر وارد آن شود.به گفته وی این مساله در دیگر کشورهای دنیا حل شده و تورها از چند ماه قبل برای بردن مسافران خود به منطقه برنامه‌ریزی کرده و جا رزرو می‌کنند، نه این‌که همچون ایران به یکباره و در یک روز 10 هزار نفر وارد محوطه کوچک تخت جمشید، عالی‌قاپو یا ابیانه شوند.

ضرورت ساماندهی بازدیدها

این کارشناس گردشگری با تاکید بر این‌که گنجایش و ظرفیت ابیانه را نمی‌توان تغییر و افزایش داد، بنابراین تنها راهکار موجود ساماندهی بازدیدها و شرایط کنونی آن است، خاطرنشان می‌کند: بازدیدهای هدایت‌شده در قالب گروه و همراه با راهنمای تور یکی از راه‌های ساماندهی شرایط موجود است، زیرا اکنون فقط نیمی از مسافران ورودی ابیانه از طریق تور وارد آن می‌شوند و نیم دیگر به صورت انفرادی وارد می‌شوند که بیشترین حجم تخریب و نابسامانی نیز از ناحیه همین قشر است. برنامه‌ریزی و فرهنگسازی برای پخش کردن سفرها در طول ایام سال و همچنین مدیریت و زمان‌بندی برای ورود یک میزان ظرفیت مشخص بازدیدکننده در طول روز نیز از دیگر راهکارهاست که این مورد آخری فقط می‌تواند از طریق سفرهای گروهی با تور و ثبت‌نام از طریق این تورها با برنامه‌ریزی قبلی صورت گیرد.در همین زمینه رئیس انجمن خانه‌ مردم ابیانه با اشاره به این‌که این روستا درنهایت ظرفیت پذیرش 2000 گردشگر را دارد، نه 21 هزار نفر ، به جام‌جم می‌گوید: سال گذشته حدود 500 هزار نفر از ابیانه بازدید کردند که بیشتر این بازدیدها در ایام تعطیل صورت گرفت، در حالی که باید این بازدیدها در طول سال پخش شود تا هم درآمدزایی مورد نظر حاصل شود و هم روستا مورد هجمه و تخریب قرار نگیرد.

عباس شاکری‌زاد ابیانه در پاسخ به این پرسش که چرا این راهکار تاکنون اجرایی نشده است، می‌افزاید: طرح جامع حفاظت از ابیانه در سال 87 در میراث فرهنگی به همین منظور تهیه و تدوین شد، اما به دلیل کاغذبازی‌های اداری و وجود مدعیان و متولیان متعدد در روستا عملا به مرحله اجرا نرسید.وی ادامه می‌دهد مهم‌ترین عاملی که تاکنون مانع رفع مشکلات گردشگری ابیانه و به اجرا درنیامدن بسیاری از طرح‌ها در این زمینه شده، نبود یک مدیریت واحد و متولی مشخص است.رئیس انجمن خانه‌ مردم ابیانه در عین حال ثبت جهانی ابیانه را راهکاری برای رفع تمام این مشکلات عنوان کرده و می‌گوید: بی‌شک با ثبت جهانی این اثر و ایجاد یک مدیریت قوی و منسجم برای حفاظت از آن، مشکلات موجود نیز مرتفع خواهد شد.

شاکری‌زاد با اشاره به این‌که اخیرا اقدامات و پیگیری‌های زیادی از سوی مسئولان میراث اصفهان و پایگاه‌های میراث فرهنگی کشور در زمینه تهیه پرونده ثبت جهانی این اثر انجام شده است، می‌افزاید: هفته گذشته نیز خانم «استرکیش لاروش»،‌ مدیرکل دفتر یونسکو در ایران طی بازدیدی که از ابیانه داشت، وعده داد برای تسریع در ثبت جهانی این اثر مساعدت لازم را به عمل آورد. ضمن این‌که ارتقای ابیانه از پایگاه استانی به ملی نیز که اخیرا صورت گرفته است، می‌تواند با جذب اعتبار ملی و تقویت ساختار اداری و جذب نیروی بیشتر برای این پایگاه، زمینه‌ساز ثبت سریع آن در میراث یونسکو شود.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران