بازسازی صحنه تئاتر در بلاتکلیفی

تئاترشهر به عنوان مهم‌ترین مرکز تئاتری پایتخت و حتی کشور مدت‌هاست در حال بازسازی است و به نظر می‌رسد انجام این کار با زمانبندی‌های اعلام شده منطبق نیست و روند کار روبه جلو و با سرعت پیش‌بینی شده انجام نمی‌گیرد، سالن اصلی تئاترشهر مدتی برای بازسازی تعطیل بود تا این‌که پریسا مقتدی رئیس این مرکز تئاتری اعلام کرد این کار به علت در دسترس نبودن نقشه‌های اصلی این سالن به تعویق افتاده است.

مقتدی همچنین از پایان بازسازی سالن سایه و بازگشایی مجدد آن در نیمه دوم اردیبهشت امسال و بازسازی سالن قشقایی تا پایان خرداد خبر داده بود. تاکنون نه سالن سایه بازگشایی شده و چنانچه از شواهد برمی‌آید نمی‌توان امیدی به بازگشایی سالن قشقایی تا پایان خرداد هم داشت. مقتدی تا زمان تنظیم این گزارش و با وجود پیگیری‌های خبرنگار ما به علت مشغله‌های کاری نتوانست توضیحاتی را پیرامون بازسازی تئاترشهر به ما ارائه کند.

سالن تئاتر مولوی هم به عنوان مهم‌ترین مرکز تئاتر دانشگاهی کشور مدت‌هاست تعطیل است و هیچ خبری از اجراهای موفق دانشجویی گذشته در این سالن نیست. تعطیلی این سالن اتفاقی است که بسیاری از استادان تئاتر و منتقدان از آن به عنوان فاجعه یاد می‌کنند.

معضل سالن‌های جدید

یکی از مواردی که طی سال‌های گذشته هنرمندان نمایش‌های آیینی سنتی بر آن تاکید داشتند، امکان داشتن یک سالن خاص اجرای این نمایش‌ها بوده است. مجموعه نمایش‌های آیینی صبا در راستای تحقق خواسته این هنرمندان از سوی شهرداری تهران ساخته شد. اگر نگاهی به اخبار منتشر شده درباره این مجموعه بیندازیم می‌بینیم از زمستان سال 92 تاکنون خبرهایی مبنی بر تکمیل مراحل ساخت این سالن مطرح شده است، اما تاکنون هیچ نمایشی در این مرکز روی صحنه نرفته است. البته گفته می‌شود این سالن بزودی افتتاح شده و فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. این مرکز در خیابان شریعتی نرسیده به خیابان ملک واقع شده است.

پردیس تئاتر خاوران هم از جمله سالن‌های بزرگی است که در جنوب شرق تهران ساخته شده و قرار بود بتواند بخش دیگری از نیاز اهالی تئاتر را به سالن اجرا برطرف کند. این سالن هم هر چند قرار بود سال 92 افتتاح شود، اما زمستان سال گذشته و همزمان با برگزاری سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر گشایش یافت. صحنه سالن‌های این پردیس تئاتر هم مانند مرکز صبا تاکنون رنگ اجرای تئاتر به‌صورت مستمر و روتین را به خود ندیده و تنها برای برگزاری آیین‌های اختتامیه از جمله اختتامیه اردیبهشت تئاتر به‌کار گرفته شده است. این سالن و مجموعه نمایش‌های آیینی سنتی صبا را شهرداری تهران ساخته است. البته هنوز مشخص نیست قرار است این سالن‌ها به چه نهادی برای بهره‌برداری تحویل داده شود، اما امیدواریم به نهاد متخصصی تحویل شود تا به سرنوشت برخی سالن‌های ناموفقی که به نهادهای غیرمتخصص سپرده شده‌اند، دچار نشود. البته از دیگر فعالیت‌های شهرداری در این عرصه می‌توان به تماشاخانه خانه موزه استاد عزت‌الله انتظامی و تماشاخانه ایرانشهر اشاره کرد.

جولان سالن‌های خصوصی

طبیعی است در دوران رکود سالن‌های دولتی و سالن‌هایی که شهرداری آنها را ساخته است، سالن‌های تئاتر خصوصی پررنگ شوند و شاهد فعالیت‌های برجسته‌تر آنها باشیم، آپارتمان‌هایی که حالا تماشاخانه می‌شوند. اما آیا هنرمندان تمایلی برای اجرای تئاتر در این سالن‌ها دارند یا این سالن‌ها در اختیارشان قرار نمی‌گیرد؟

منوچهر اکبرلو منتقد تئاتر که چهره او را با برنامه تلویزیونی مجله تئاتر شبکه 4 سیما بسیاری از علاقه‌مندان می‌شناسند، درباره این موضوع می‌گوید: به نظر من مشکل حاد کمبود سالن هیچ گاه در هیچ دوره‌ای جدی گرفته نشده است. بنابراین مشکلات ناشی از این کمبود همواره انباشته شده است. اکنون که حرکت‌هایی در این مسیر انجام شده باید با ملاحظاتی همراه باشد. او ادامه می‌دهد: نخست مکان سالن است، یعنی یک سالن زمانی فعال خواهد بود که محیط پیرامونی مناسبی برای حضور تماشاگر داشته باشد. همان گونه که دیگر فضای لاله زار مناسب رفتن تماشاگر نیست و هر گونه سرمایه‌گذاری در آنجا محکوم به شکست خواهد بود.

این منتقد می‌افزاید: نوع دسترسی به مکان‌های جدید هم نکته مهمی است که در استقبال مخاطب تاثیرگذار است.

اکبرلو درباره ساخت سالن‌های تئاتری بزرگ در تهران اظهار می‌کند: اکنون بیش از این‌که فضاهای بزرگ و تجملی ایجاد کنیم نیازمند تکثیر سالن‌های کوچک‌تر، کم‌هزینه‌تر و ساده‌تر در گوشه و کنار شهر هستیم. نمونه‌هایی از سالن‌های بزرگ در سالیان گذشته توسط شهرداری ساخته شده، اما اکنون هیچ گونه فعالیتی ندارد و هزینه‌های سرسام آور ساخت آن یکسره هدر رفته است.

او ادامه می‌دهد: به هر حال مجموعه‌های بزرگی مانند پردیس خاوران ساخته شده‌اند و باید منتظر ماند و دید در صورت بهره‌برداری مدیران چه برنامه ریزی برای این سالن‌ها دارند، اما در هر صورت تصور این‌که مردم از یک منطقه برای تماشای تئاتر به منطقه دیگری بروند سیاستی است که سال‌ها پیش شکست خورده است.

ایجاد سالن‌های کوچک و با تعداد زیاد همان اتفاقی است که این روزها تئاتر خصوصی آن را در تهران آغاز کرده است. اکبرلو هم این اتفاق را واکنش علاقه‌مندان و اهالی تئاتر به کمبود سالن‌ها دانسته و اظهار می‌کند: علاقه‌مندان به تئاتر بخوبی نیاز امروز جامعه را درک کرده و در حال فعالیت بر همین اساس هستند. وزارت ارشاد و شهرداری هم به جای هزینه‌های سرسام‌آور ساخت سالن بهتر است به سمت حمایت از این سالن‌های کوچک بروند تا این سالن‌ها رفته رفته همه شهر را دربر بگیرند.

زینب مرتضایی‌فرد / گروه فرهنگ و هنر