زندگی طلبگی در متن زندگی فردی و اجتماعی

زندگی کردن در این راه آدابی دارد که چه در سنت پیشینیان حوزه و چه در روزگار جدید بر حفظ اصالت آن تاکید شده است و کسانی که از این منش تبعیت نکنند انسان‌های بهنجاری تلقی نمی‌شوند. حضور سروقت در محافل درسی، طرح اشکال از استاد، اختصاص دادن ساعاتی از طول روز به مباحثه‌های علمی و خواندن منابع و کتب درسی و... از ویژگی‌های درس خواندن در حوزه است، اما الگوی‌های رفتاری حوزوی تنها به این موارد ختم نمی‌شود. طلاب حوزه‌های علمیه باید اوقات خود را به صورتی منظم کنند که ضمن حضور مرتب و مستمر در کلاس‌های درسی به امور عبادی و تبلیغی خود بپردازند.

در زندگی طلبگی بر سادگی در رفتار و پوشش تاکید می‌شود. لباس طلبه‌های دینی باید ساده باشد. این سادگی حتی خوراک و امکانات زندگی را نیز در برمی‌گیرد. تاکید علمای دینی به طلاب حوزه‌های علمیه، پرهیز از تجمل‌گرایی و گرایش نداشتن به مادیات است. معمولا طلاب از حضور در محافل تشریفاتی و تجملاتی ابا دارند و در مواقع سخت زندگی، قناعت‌پیشه می‌کنند. این مساله نه‌تنها حین زندگی کردن در حجره‌های مدارس دینی مراعات می‌شود؛ بلکه طلاب در زندگی خانوادگی خود نیز این موضوع را مد نظر دارند و سعی می‌کنند با امکانات کم بسازند. زندگی طلبه از وضع اقتصادی متعادلی برخوردار است. طلبه‌های جوان در زندگی و مخارج روزانه راه میانه‌ای انتخاب می‌کنند.

تلاش اصلی طلاب علوم دینی، تهذیب اخلاق و تلاش برای تطهیر روح و اتصاف به مکارم اخلاقی و سلوک انسانی و ارزش‌های عملی ـ اسلامی است. طلبه‌ها علاوه‌بر این‌که در دروس متداول حوزه مثل فقه، اصول، تفسیر، فلسفه و... حضور پیدا می‌کنند تلاش جدی دارند در کلاس‌های اخلاقی هم شرکت جدی داشته باشند تا مسیر خود را برای رسیدن به اخلاق حسنه اسلامی هموار کنند.

امام خمینی در مورد لزوم رعایت تقوا و داشتن تهذیب نفس جمله‌ای کلیدی دارد. ایشان در جمع مدرسان و طلاب حوزه علمیه قم و دانشجویان عضو دفتر تحکیم وحدت حوزه و دانشگاه در حسینیه جماران در سال ۱۳۵۹ عنوان کردند اگر تهذیب نباشد علم توحید هم به درد نمی‌خورد. این بیان نشان می‌دهد گرچه وظیفه طلاب علوم دینی درس خواندن و کسب دانش دینی است، اما از آن مهم‌تر متخلق شدن به اخلاق و آداب اسلامی و مبارزه با نفس است.

یکی از دیگر ویژگی‌های زندگی طلبگی، ارتباط داشتن دائم با مردم است. طلبه کسی است که حضور موثری در جامعه دارد و از اعتمادی که مردم کوچه و خیابان به او دارند به نحوی مطلوب برای هدایتگری استفاده کند. طلاب علوم دینی در بسیاری از مواقع حلال مشکلات مردم هستند. اگر کسی گرفتار مشکلی شد، معمولا طلبه‌ها واسطه می‌شوند تا به همکاری و همیاری اهل محل، مشکلات افراد حل شود. رفتار او در جمع باید به گونه‌ای باشد که اعتماد اهالی محل را کسب کند تا کسی حتی برای بیان مسائل خانوادگی خود و چاره‌جویی مشکلاتش در این باره نگرانی و دغدغه افشای اسرار نداشته باشد.

یک طلبه ممکن است علاوه بر اشتغال به تحصیلات حوزوی، مهارت‌ها و معلومات حرفه‌ای دیگری برای تصدی مشاغل اداری و فرهنگی داشته باشد؛ پزشکی، معلمی، نظامیگری، مهارت‌های ورزشی و... این مساله اگرچه ممکن است در برخی مواقع محدودیت‌هایی برای اشتغالات تحصیلی او فراهم کند، اما موضوعاتی مثل برخورد اندیشه‌ها و جنگ نرم فرهنگی و پاسخ به شبهات دینی در عرصه رسانه‌ها و زندگی روزمره می‌طلبند او علاوه بر اهتمام به تحصیلات و تنظیم برنامه‌های درسی و کاری خود از اوقاتش به صورت بهینه استفاده کند.

شهاب سلیمی

اندیشه