شهرک‌های ویلایی، راه مقابله با تغییر‌کاربری اراضی

کارشناسان معتقدند؛ هرچند قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغی از سال 74 به بعد به تصویب رسیده و به موجب آن هرگونه تغییر کاربری این اراضی ممنوع اعلام شد، شواهد نشان می‌دهد این مصوبه در اغلب موارد عملیاتی نشد و سودجویان با استفاده از خلأ‌های قانونی، بسیاری از این اراضی را به صورت غیرمجاز به تصرف خود درآوردند و با تغییر کاربری‌های غیرمجاز همچون ویلاسازی به تخریب و نابودی آنها پرداختند.

قاسم جعفروند، مدیر امور اراضی جهاد کشاورزی استان با اشاره به این که زیرساخت لازم برای توسعه کشاورزی یک منطقه اراضی زراعی و باغی آن منطقه است، افزود: متاسفانه پدیده ویلاسازی باعث تخریب تدریجی زیرساخت‌ها شده و با وقوع آن در آینده نه‌چندان دور عملا اراضی زراعی خود را از دست خواهیم داد.

وی گفت: این در حالی است که روزبه‌روز و با افزایش جمعیت نیاز به واردات برخی محصولات استراتژیک چون گندم افزایش می‌یابد و نبود اراضی زراعی از یک طرف و نیاز به واردات محصولات کشاورزی از سوی دیگر، ما را بیش از گذشته به کشورهای صادرکننده وابسته می‌کند.

خرد شدن اراضی کشاورزی

مدیر امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی استان، خرد شدن اراضی کشاورزی را زمینه‌ساز تغییر کاربری و ویلاسازی دانست و گفت: وقتی اراضی کشاورزی به قطعات کوچک‌تر تقسیم می‌شود، امکان تبدیل آن به ویلا و ساختمان‌های مسکونی آسان‌تر می‌شود.

وی افزود: افزایش هزینه‌های تولید و کاهش درآمد فروش از یک طرف و پایین بودن قیمت زمین زراعی از جمله عوامل مهمی است که انگیزه کشاورزان را به تفکیک اراضی و قطعه‌قطعه کردن آنها بیشتر می‌کند و زمانی که صدور سند ششدانگ امکان نداشته باشد، به دلیل نقص قانون ثبت از طریق سند مشاعی صورت می‌پذیرد.

قاسم جعفروند خاطرنشان کرد: اینجاست که دلالان و سودجویان، اراضی زراعی کشاورزان را با قیمت بسیار پایین و با سند مشاعی از چنگ آنها درآورده و از طریق این سند حتی مجوز تغییر کاربری را گرفته و اقدام به خردکردن اراضی زراعی و باغی خریداری شده می‌کنند.

وی، فرهنگسازی، اطلاع‌رسانی و در نهایت برخورد قانونی را از اقدامات موثر پیشگیری از تغییر کاربری اراضی دانست و گفت: در سه سال گذشته 2195 مورد پرونده شناسایی شده و توقف عملیات غیرمجاز تغییر کاربری 1331 مورد به میزان 372 هکتار طرح دعوی شده و اعمال قانونی روی آنها صورت گرفته است.

مدیر امور اراضی جهاد کشاورزی استان افزود: در این مدت 110 ویلای غیرمجاز به مساحت حدود 14 هکتار قلع و قمع شده و به حالت اولیه خود برگردانده شده است.

وی در عین حال گفت: این سازمان مخالف احداث سکونتگاه دوم نیست زیرا بشر امروزی در کنار زندگی در هیاهوی شهری و آپارتمان‌های کوچک به فضای سبز و گلکاری شده نیاز دارد، اما این دلیل نمی‌شود بی‌محابا به تخریب اراضی زراعی یا حتی ملی روی آورده و آینده خود و فرزندانش را با این اقدامات نابخردانه به خطر بیندازد.

به گفته جعفروند، به منظور جلوگیری از نابودی اراضی حاصلخیز بتازگی طرحی در کمیسیون استان به تصویب رسیده تا میراث فرهنگی با همکاری جهادکشاورزی چهار تا پنج نقطه از اراضی کم‌بازده و غیرکشاورزی را انتخاب و اقدام به ساخت شهرک ویلایی کند.

وی افزود: با این اقدام متقاضیان با خرید اراضی و ساخت ویلا هم به تمایلات و خواسته‌های خود می‌رسند و هم از نابودی اراضی کشاورزی حاصلخیز جلوگیری می‌شود.

مهاجرت معکوس

داوود غنی‌پور، رئیس اداره محیط طبیعی حفاظت محیط‌زیست استان نیز درباره علل پیدایش و گسترش پدیده ویلاسازی افزود: اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های غلط مهاجرت معکوس از شهر به روستاها بدون مطالعه ظرفیت مناطق و اهداف مهاجران مرفه باعث هجوم دلالان و زمین‌خواران به مناطق خوش آب و هوا شده است.

وی افزود: این افراد بیشتر از جانب برخی مسئولان پشتیبانی می‌شدند و اکثرا با نقاط ضعف قوانین آشنا بوده و براحتی اهداف خود را در این مناطق پیاده می‌کردند.

وی یکی دیگر از دلایل را احداث بدون مطالعه و بدون ضابطه جاده‌های غیرضروری روستایی دانست و گفت: تسهیل تردد و حمل مصالح ساختمانی و ماشین آلات علاوه بر تسهیل تعارضات، امکان دسترسی دلالان و زمین خواران به این مناطق را افزایش داده و موجب سوق دادن سرمایه‌های اقتصادی به این مناطق شده است که علاوه بر تخریب عرصه‌های طبیعی موجب بلوکه شدن قسمتی از دارایی‌های سرمایه‌ای می‌شود که باید در خدمت توسعه قرار گیرد.

به گفته رئیس اداره محیط طبیعی حفاظت محیط‌زیست استان، علاوه بر موارد ذکر شده نداشتن مطالعه و تصویب نشدن طرح‌های جامع و هادی روستایی در مناطق تحت مدیریت و مشخص نبودن محدوده روستا در برخی موارد موجب برخورد سلیقه‌ای بویژه در مناطق جدیدتصویب سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌شود.

طرح گردشگری در اراضی کم‌بازده

احد قهرمانی، معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نیز در این باره گفت: به منظور جلوگیری از ادامه ساخت و سازهای غیرمجاز طرحی در دست بررسی است که به موجب آن طرح‌های گردشگری را در اراضی کم بازده و غیرکشاورزی اعم از دولتی یا شخصی اجرایی می‌کنیم.

وی بهترین جایگزین برای تغییر کاربری اراضی را عملیاتی کردن این طرح دانست و افزود: با اجرای این طرح برخی زیرساخت‌های تفریحی گردشگری از جمله ورزش‌های آبی و فضاهای جنگلکاری شده، آماده شده و با نظارت دولت به متقاضیان آن هم در بازه زمانی معین و محدود اجاره داده می‌شود.

قهرمانی با اشاره به این‌که مراحل مطالعاتی این پروژه تا یکی دو ماه آینده نهایی می‌شود، گفت: در صورت اجرای این طرح هم به حفظ باغات و اراضی زراعی کمک می‌کنیم و هم شهروندان و متقاضیان با هزینه کمتر زندگی در ویلاها و بهره‌مندی از امکانات رفاهی مطلوب‌تر را تجربه خواهند کرد.

ضرورت آموزش دهیاران

اراضی کشاورزی و باغی که در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه خوش‌نشین‌ها برای ساخت ویلا قرار گرفته است نیاز به حفاظت جدی دارد که یکی از راهکارهای آن آموزش دهیاران روستاهاست. با برگزاری این دوره‌های آموزشی نه‌تنها آموزش لازم درخصوص حفظ کاربری اراضی و جلوگیری از تغییر کاربری از سوی کارشناسان به این افراد داده می‌شود، بلکه این دوره‌ها نقش موثری در متعهد کردن دهیاران برای حفظ کاربری اراضی کشاورزی دارد.

سعیده دلال علیپور - جام‌جم تبریز