چالش طرح احیای اراضی کشاورزی خوزستان برای تامین آب

آن‌گونه که از اظهارات مسئولان کشوری وزارت نیرو و استان خوزستان نیز استنباط می‌شود، از هم‌اکنون اختلاف نظر بر سر تامین آب مورد نیاز این اراضی ایجاد شده و وزارت نیرو و مسئولان آب و برق خوزستان هر کدام نظری در این زمینه دارند، به طوری که وزارت نیرو نتوانسته آبی برای تمام این اراضی اختصاص دهد، ولی مسئولان استان معتقدند درصورتی که حقابه تاریخی آنان داده شود، مشکل تامین آب نخواهند داشت.

آب کافی برای خوزستان نداریم

مدیر اجرایی طرح 550 هزار هکتاری به جام‌جم می‌گوید: تاکنون فقط به 312 هزار هکتار از اراضی موجود توسط وزارت نیرو مجوز تخصیص آب داده شده که ما نیز بر‌اساس آن می‌توانیم فعالیتمان را روی آن متمرکز کنیم، به عبارتی وزارت نیرو متضمن تامین آب فقط 312 هزار هکتار از اراضی طرح شده است و از آنجا که ما نیز طرح احیا را که شامل سه فعالیت عمده ایجاد شبکه فرعی آبیاری و زهکشی، زهکشی زیرزمینی و تجهیز و نوسازی (تسطیح و یکپارچه سازی) است، در اراضی که وزارت نیرو برای آن آب در نظر گرفته باشد، انجام می‌دهیم، محدوده کاری خود را در این 312 هزار هکتار تعریف می‌کنیم و اعتبارات تخصیصی را برای آن هزینه می‌کنیم درحالی که آنچه به موجب اصل طرح مصوب و ابلاغ شده است، 550 هزار هکتار است و حتی آقای روحانی، رئیس‌جمهور نیز در سال 92 وعده احیای تمام این اراضی و تامین اعتبار و تخصیص آب برای تمام طرح را داد.

حسن علاقه‌مند با بیان این‌که گرچه هنوز تمام اعتبارات سالانه طرح از سال گذشته تاکنون به طور کامل اختصاص داده نشده، اما همین اعتبار تخصیص یافته نیز ده‌ها برابر سال‌های پیش و بسیار مطلوب است، می‌افزاید: با تخصیص این اعتبارات از سال گذشته تاکنون، پیشرفت‌های خوبی در اجرای طرح داشته‌ایم، به طوری که در بخش اجرای شبکه فرعی آبیاری و زهکشی، 132 هزار هکتار از 312 هزار هکتار اراضی تحت فعالیت ما، معادل 42 درصد تاکنون انجام شده است. در بخش زهکشی زیرزمینی هم 170 هزار هکتار انجام شده که معادل حدود 50 درصد است و در بخش تجهیز و نوسازی نیز حدود 90 هزار هکتار معادل 36 درصد انجام شده است.

وی می‌گوید: اگر روند اعتباردهی به همین خوبی ادامه یابد، اجرای طرح تا اواخر سال آینده یا اواسط سال 96 به پایان خواهد رسید.

حقابه تاریخی خوزستان

مدیر اجرایی طرح 550 هزار هکتاری خوزستان درحالی به نقل از مسئولان وزارت نیرو از نبود آب برای تخصیص به تمام اراضی موجود در طرح خبر می‌دهد که مسئولان سازمان آب و برق خوزستان و انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کنند براساس حقابه تاریخی این استان هیچ مشکلی برای تامین آب اراضی موجود وجود ندارد و خوزستان می‌تواند آب مورد نیازش را در این زمینه تامین کند، به همین دلیل باید عملیات احیا در تمام 550 هزار هکتار اجرا شود.

در همین زمینه حمیدرضا خدابخشی رئیس هیات‌مدیره انجمن مهندسان صنعت آب خوزستان به جام‌جم می‌گوید: خوزستان آب برای تمام اراضی کشاورزی خود دارد، به شرطی که آب آن را به جاهای دیگر نبرند و اجازه بدهند حقابه این استان همچون صدها سال گذشته به آن برسد و آن را از میانه راه به استان‌های دیگر منتقل نکنند.

خدابخشی با بیان این‌که فصل‌الخطاب قانون است و طبق قانون توزیع عادلانه آب، باید آب محیط زیست و مناطقی که معیشتشان از گذشته از محل منابع آبی تامین می‌شده، پرداخت شود، می‌افزاید: طبق اسناد تاریخی از هزاران سال پیش در اطراف هورالعظیم کشاورزی انجام می‌شده و بر همین اساس در اراضی این استان برنامه‌ریزی شده و کانال‌کشی و زهکشی آبیاری صورت گرفته است، بنابراین نمی‌شود از حق آب کشاورزان و مردم این استان زد و آن را به مناطقی اختصاص داد که تازه می‌خواهند فعالیت کشاورزی راه بیندازند.

بهسازی زمین‌های کشاورزی

وی تاکید می‌کند درواقع قرار نیست کشاورزی در خوزستان توسعه یابد یا اراضی که تا به حال و هرگز کشتی در آنها نمی‌شد، (همچون دیگر استان‌ها) زیرکشت برود، بلکه آنچه در طرح 550 هزار هکتاری انجام می‌شود برخلاف تصور مردم و مسئولان، توسعه نیست، بلکه عملیات بهبود است، به این معنا که اکنون در تمام این اراضی کشاورزی انجام می‌شود، اما به روش سنتی و با هدررفت آب و بهره‌وری پایین درحالی که با اجرای طرح 550 هزار هکتاری، این اراضی به شیوه نوین احیا شده و زیرکشت خواهد رفت تا هم از هدررفت و مصرف زیاد آب جلوگیری شود و هم شاهد افزایش عملکرد و تولید و بهره‌وری بالا باشیم.

خدابخشی معتقد است گرفتن آب استانی مرزی همچون خوزستان که حافظ امنیت در مرزهاست و معیشت عمده مردم آن از دیرباز از طریق کشاورزی سپری می‌شده و دادن این حقابه به سایر استان‌ها که تازه می‌خواهند به کشت و کار رو بیاورند، تصمیم عاقلانه‌ای نیست و مسئولان در وزارت نیرو باید در آن تجدید نظر کنند.

به هر روی اختلاف نظر بر سر دادن یا ندادن حقابه درحالی به چالشی میان وزارت نیرو و مسئولان اجرایی استان خوزستان تبدیل شده که طی سال‌های اخیر بارها کشاورزان خوزستانی در برخی حوضه‌های آبی همچون کرخه از کشت بهاره یا پاییزه به دلیل اختصاص نیافتن آب، ممنوع شدند که حتی بخشی از این اراضی جزو طرح بزرگ 550 هزار هکتاری بود و این امر به پایین آمدن سطح زیرکشت در این استان و ضرر و زیان برخی از کشاورزان منجر شد و هم‌اکنون نیز بیم آن می‌رود پس از صرف هزینه هنگفت برای کانال‌کشی و تجهیز و نوسازی در طرح مذکور، اختصاص نیافتن آب به اراضی خوزستان، این طرح را با شکست و هدررفت سرمایه‌های ملی مواجه کند.

طرحی برای اشتغالزایی و افزایش تولید

طرح 550 هزار هکتاری خوزستان که قرار است با بهره‌گیری از روش‌های نوین کشاورزی و آبیاری، علاوه بر اشتغالزایی، موجب بالارفتن راندمان آب و افزایش تولیدات کشاورزی شود و 50 هزار هکتار آن در استان ایلام اجرا خواهد شد، در سال 75 به تصویب رسید و قرار بود در همان سال‌ها اجرایی شده و به بهره‌برداری برسد، اما اجرای آن تا بیش از یک دهه بعد به تعویق افتاد تا این‌که در قانون بودجه سال 87 گنجانده شد بدون این‌که اعتبار چندانی به آن اختصاص یابد و سرانجام در دی‌ماه سال 92 و پس از سفر رئیس‌جمهور و هیات دولت یازدهم به استان خوزستان، 1.5 میلیارد دلار از محل صندوق توسعه جهت سرعت بخشیدن به پیشرفت طرح برای آن در نظر گرفته شد که با اختصاص این اعتبار در سال 93، اجرای سریع آن از مهرماه آغاز شد.

فاطمه مرادزاده - ایران