هر معاهده‌ای باید در مجلس تصویب شود

به موجب عهدنامه 1969 وین، معاهده بین‌المللی به آن چیزی گفته می‌شود که برای طرفین الزام‌آور باشد.

برخی مطرح می‌کنند که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، معاهده نیست بلکه توافقنامه است اما در همان عهدنامه وین گفته شده کلیه توافقنامه‌ها، معاهدات، میثاق‌ها و موافقتنامه‌های اجرایی، همگی در قالب معاهده تعریف شده‌اند و قطعا برجام به عنوان یک معاهده تلقی می‌شود.

از سوی دیگر طبق اصول 77 و 125 قانون اساسی، کلیه معاهدات بین‌المللی باید به تصویب مجلس برسد و اگر ما این اصل را بپذیریم دولت باید متن برجام را در قالب لایحه به مجلس ارائه کند و مجلس باید از حق خودش برای تصویب این متن دفاع کند.

البته در این زمینه نکته قابل تاملی نیز وجود دارد و آن قانونی است که نمایندگان، حدود 45 روز قبل با عنوان الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته‌ای تصویب کردند.

در آنجا مجلس در واقع حق تصویب را از خودش سلب و به شورای عالی امنیت ملی واگذار کرد.

به موجب این مصوبه مجلس، تصویب این توافقنامه بر عهده شورای عالی امنیت ملی گذاشته شده است البته مجلس می‌تواند از مصوبه خودش عدول کند.

نکته بعدی درباره وظایف شورای عالی امنیت ملی است. وقتی اصل 176 قانون اساسی را مرور می‌کنیم می‌گوید که شورایعالی امنیت ملی مرجع سیاستگذاری و تعیین سیاست‌های دفاعی، امنیتی و هماهنگی نهادهای امنیتی است.

کلمه‌ای درباره قانونگذاری و تصویب معاهدات گفته نشده است. بنابراین، این اختیاری است که مجلس به شورایعالی امنیت ملی داده است.

آنچه که مجلس برای خودش نگه داشته، بررسی روند اجرای برجام در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و گزارش وزیر خارجه از این روند هر شش ماه یک‌بار است. به نظر من این به هیچ وجه، اختیار قابل توجهی نیست و مجلس حق تصویب را از خودش سلب کرده است.

در یک جمع بندی می‌توان گفت از نگاه حقوقی مجلس اختیار تصویب برجام را به شورایعالی امنیت ملی داده است اما می‌تواند این اختیار را پس بگیرد و دولت باید متن برجام را برای تصویب در مجلس در قالب لایحه ارائه کند.

مهدی دواتگری - عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس