مهریه نجومی، ضمانت خوشبختی نیست

گاهی اوقات آقا دامادهای جوان هم بدون توجه به تبعاتی که ممکن است در آینده داشته باشد، مهریه سنگین را می‌پذیرند غافل از این‌که ممکن است در جریان زندگی مشترک با مشکلی مواجه شده و کار به طلاق وجدایی بکشد. وحید هم با مهریه چشمگیر 2000 سکه طلا پای سفره عقد نشست و حالا پشیمان است از این‌که چرا چشم و گوش بسته مهریه‌ای را که پدر همسرش تعیین کرده، پذیرفته است.

غلام حلقه به گوش زنم شدم

یک سال است ازدواج کرده‌ام و 9 ماه است که متوجه اشتباهم شده و تازه از خواب خرگوشی بیدار شده‌ام. آن زمان پدر زنم آ‌ن‌قدر در گوشم خواند که در طایفه ما رسم چنین است و چنان، من هم علاقه زیادی به ازدواج با دختر این خانواده داشتم، چشم و گوش بسته همه چیز را قبول کردم. نمی‌دانستم با این‌کار غلام حلقه به گوش زنم می‌شوم. باورتان نمی‌شود در طول این 9 ماه، مدام احساس بدهکاری و عدم امنیت می‌کنم و هر روز که می‌گذرد احساسم نسبت به زندگی بیشتر تغییر می‌کند و از این می‌ترسم یک روز زنم تمام هستی و دارو ندارم را نیست و نابود کند. اوضاع روحی و روانی‌ام به‌هم ریخته و نمی‌دانم چه کاری درست است و چه کاری غلط. به طرز عجیبی از خانواده همسرم نفرت پیدا کرده‌ام و این احساس لعنتی هم دست از سرم بر نمی‌دارد. ظاهرم را این‌طور نگاه نکنید، از درون می‌سوزم اما نقاب بی‌خیالی و خوشبختی به‌صورتم زده‌ام. از این می‌ترسم که روزی این نفرتم علنی شود و نمی‌دانم آن‌روز چه اتفاقی می‌افتد. مدام به این فکر می‌کنم که ای کاش زنم را نمی‌دیدم. قبل از این‌که ازدواج کنم، زنم مدام در گوشم می‌گفت که نمی‌خواهم مهریه‌ام از دختر خاله‌ام که 1900 سکه مهرش شده، کمتر شود و آنقدر در گوشم خواند که بالاخره قبول کردم. زنم اوایل می‌گفت از بچگی با دختران فامیل در داشتن چیزهای مختلف رقابت داشته و همیشه سعی می‌کرد بهترین‌ها را داشته باشد، اما من فکر می‌کردم شوخی می‌کند. نمی‌دانم شاید اگر کمی‌با او حرف می‌زدم و قانعش می‌کردم، حالا اینجا نبودم. ای کاش فقط زنم بود. پدرش هم از طرفی شده بود کاسه داغ‌تر از آش و می‌گفت در خانواده ما رسم نیست دختر با مهریه کم به خانه شوهر برود. دختر برادرم با مهریه بالایی ازدواج کرده و چون لیسانس دارد، داماد شرایط او را پذیرفته و حالا هم زندگی خوب و خوشی دارند. می‌گفت تمام دختران فامیل بالای 500 سکه مهرشان است و کسر شأن دخترم است که 114 سکه مهرش باشد. برادرم چه می‌گوید؟ دختر من از برادرزاده‌ام چیزی کم ندارد و باید مهریه‌اش بالا باشد. در ضمن حقوقی که می‌گیرم کم است و کفاف زندگی خودم را هم نمی‌دهد. اصلا یکی از دلایلی که زندگی‌ام از هم پاشید، همین موضوع است. می‌گویند دادگاه برایت تعیین می‌کند که هر ماه یک سکه به همسرت بپردازی. ولی من آه ندارم با ناله سودا کنم، از کجا بیاورم هر ماه یک میلیون تومان به همسرم بپردازم؟

اعتماد به نفس دختران کم شده است

دکتر پرویز رزاقی/ روان‌شناس

چشم و همچشمی‌در مهریه متعلق به زمان حال نیست و عقبه آن به سال‌های گذشته برمی‌گردد؛ مساله‌ای که درمیان خانواده‌ها و فرهنگ ایرانی بسیار رایج بود و هنوز هم ما این روال را مشاهده می‌کنیم. یک علت ایجاد این چشم و هم‌چشمی‌ها برمی‌گردد به این‌که تا حدی اعتماد به نفس دختران ما کم شده است و حس می‌کنند آن احترام و ارزش لازم را ندارند. از طرف دیگر نقش و عملکرد جامعه را در این نوع دیدگاه نمی‌توان نادیده گرفت. جامعه مقام زن را به لحاظ ارزش و حرمتی که می‌تواند داشته باشد، ضعیف می‌بیند و بر همین اساس آن حرمت و ارزشی که باید برای زن قائل باشد را نادیده گرفته و دختران نیز این مساله را بخوبی حس می‌کنند. به نظر من کسی که به‌دنبال تعیین مهریه‌هایی با ارقام عجیب و غریب است، در واقع با انجام این کار به‌دنبال به‌دست آوردن یک هویت جدید است و آن را ارزش می‌داند و سعی می‌کند اعتبار و ارزش لازم را به‌دست آورد. علت دوم را می‌توان در آسیب‌هایی دید که در جامعه متوجه دختران ما می‌شود. طلاق و ازدواج دوباره آقایان، نادیده گرفتن ارزش‌های زنان توسط آنها، قوانین دست و پا گیری که در مورد زنان وجود دارد آزادی عمل مردان و قوانینی که به نفع آقایان بنا شده، نبود تعهد در زندگی مشترک، وجود اختلاف در زندگی و... همه از جمله دلایلی است که باعث می‌شود خانم‌ها از ابزار مهریه استفاده کنند.

آسیب‌هایی که چشم و همچشمی‌ها به همراه دارد

البته این‌گونه چشم و همچشمی‌ها در بحث مهریه همیشه هم بد نیست و گاهی چشم و گوش مرد را باز می‌کند و همین مساله باعث می‌شود تا درصد خطای او در ازدواج با فردی که اعتبار و ارزش خود را در مهریه بالا می‌بیند، کمتر شود.

گرچه در حال حاضر هیچ مردی به‌خاطر مهریه به زندان نمی‌رود، اما قوه قضاییه هنوز بخشنامه‌اش را اجرایی نکرده و چون به بوته عمل درنیامده، خانواده زن شخصا وارد عمل شده و حکم جلب مرد را می‌گیرند. اما از طرف دیگر با توجه به قانونی که اجرا شده، هیچ زنی مهریه بالای 110 سکه نمی‌تواند دریافت کند، مگر این‌که مرد وضع مالی خوبی داشته باشد که این موضوع کم پیش می‌آید.

اما همین رقم 110 عدد سکه باعث می‌شود تا احساس تهی بودن و پوچ بودن به خانم دست بدهد که من هزار تا سکه مهر کردم و حالا 110 سکه دستم را می‌گیرد؟ این چه نوع مهریه ای است و احساس بدی به زن دست می‌دهد. از طرف دیگر مرد هم از این آسیب دور نمی‌ماند و اگر مهریه زیاد باشد، یک نوع فاصله روانی ـ احساسی در درون خانواده ایجاد شده و باعث می‌شود از خانواده دور شود به خصوص اگر با عدم رضایتمندی همراه باشد.

مساله مهریه فقط افراد را درگیر نمی‌کند و جامعه هم خواه ناخواه آلوده می‌شود. قوه قضاییه، مراکز پلیس و دادگاه‌های خانواده روز به روز شلوغ‌تر می‌شوند. البته در این بین هستند زنانی که به مهریه به‌عنوان معامله نگاه می‌کنند و همین موضوع باعث افزایش طلاق در سطح جامعه می‌شود. یعنی بعضی زنان حساب «دو، دو تا» کرده و این‌طور تصور می‌کنند که مهریه‌ام را به اجرا می‌گذارم و 110 سکه می‌گیرم و با آن یک خانه رهن می‌کنم، یک ماشین خریده و بقیه پول را در بانک به ودیعه می‌گذارم و ماه به ماه سودش را دریافت می‌کنم. این رفتارها اصلا مناسب نیستند.

چشم و همچشمی‌ظاهر قضیه است

اما نکته مهمی‌که باید به آن توجه داشت این است که تعیین مهریه های بالا و چشم و همچشمی‌کردن در واقع ظاهر قضیه است و این مساله نشأت گرفته از ترسی است که دختران و خانواده های آنان در دل دارند و آن را در قالب چشم و همچشمی‌مطرح می‌کنند. اما به واقع این ظاهر قضیه است و اصل موضوع مواردی است که به آنها اشاره کردم. از منظر دیگر می‌توان به نیازهای مورد انتظار دختران جوان در جامعه اشاره کرد که توسط مرد تامین نمی‌شود یا این‌که یکسری فاکتورها و مولفه هایی که دختر دوست دارد، در فرد مقابلش مشاهده نمی‌کند. حالا برای این‌که بیاید و روی این حسش سرپوش بگذارد، برای رضایتمندی درونی خود و کسب اعتبار، تلاش می‌کند تا به هر نحو که شده میزان مهریه‌اش را بالا ببرد. در واقع با این عمل کاستی‌های طرف مقابل را می‌پوشاند.

دلیل دیگر قوم و خویشی است. یعنی چون خواهر یا برادر رقم‌های شگرفی را عنوان کرده‌اند و از طرف دیگر خودش هم اعتماد به نفس لازم را ندارد، اعتبارش را در میزان مهریه می‌بیند. یعنی طرز تفکر و تلقی او نسبت به زندگی این‌طور است که من درخانواده این رسوم را دیده و با آنها بزرگ شده‌ام، پس مهریه من هم باید بالا باشد.

چرا چشم و همچشمی‌زیاد شده است؟

دلیلش واضح است. به جای این‌که دختران ما در زندگی به‌دنبال ارزش‌های وجودی یک فرد باشند، ارزش‌هایی که به زندگی ثبات می‌دهد مثل احترام به شخصیت فرد و موارد این چنینی، به مسائل دیگری فکر می‌کنند.

چون خودش تهی است و برای این‌که اعتبار بخشی کند، مثل بقیه اعضای خانواده‌اش میزان مهریه را بالا می‌برد. علت دیگر را می‌توان در افزایش آمار طلاق در جامعه دید. یعنی چون فرد می‌بیند که طلاق رو به افزایش است، برای محکم‌کاری و این‌که طلاقی رخ ندهد، مهریه را دست بالا می‌گیرد تا به نوعی مرد را پایبند کند.

لیلا حسین‌زاده / تپش (ضمیمه چهارشنبه روزنامه جام جم)