«شـایعات»؛ چالش صنعت لبنیـات

متاسفانه خیلی فاصله دارد. البته آمار دقیقی در این خصوص ندارم، اما یکی از دلایل پایین بودن مصرف سرانه لبنیات، بی‌اعتمادی مردم به صنایع لبنی به دلیل شایعات چند سال اخیر است. از دیگر عوامل پایین بودن مصرف سرانه لبنیات نبود فرهنگسازی مصرف است. همچنین افزایش قیمت، یکی از عوامل کاهش مصرف به‌شمار می‌رود. پایین بودن سرانه مصرف لبنیات بخصوص شیر تنها به دلیل افزایش قیمت شیر نیست بلکه عوامل دیگر نیز دخیل است.

اکنون چند شرکت لبنی در کشور فعال است؟

حدود 200 شرکت. فعالیت برخی از این شرکت‌ها به صورت استانی است. جالب است در تهران هیچ شرکت و کارخانه‌ای وجود ندارد و همه در اطراف شهر مستقر هستند. از آنجا که برای بیشتر کارخانه‌های کشور، بازار تهران جذاب است و حاضر نیستند این فرصت مناسب را از دست بدهند، همه محصولات لبنی در تهران موجود است.

حال سراغ تولید برویم. اکنون کارخانه‌های لبنی با چند درصد ظرفیت در حال فعالیت هستند؟

کارخانه دامداران که اکنون با 90 درصد ظرفیت تولید فعالیت می‌کند، اما رشد این صنعت اصلا قابل پیش‌بینی نیست. به بیان بهتر نمی‌توان اهداف بلندمدت برای آن تعریف کرد. ممکن است عواملی هم وجود داشته باشد که غیرقابل پیش‌بینی بوده و با اهداف دوردست در تضاد باشد.

موانع تولید در صنعت لبنیات چیست؟

بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عاملی که در صنعت لبنیات وجود دارد، نبود حمایت‌های لازم و کاهش توجیه اقتصادی آن است. پرسش من این است که آیا تولیدکننده می‌تواند با همین بهره‌های بانکی فعالیت کند؟ از سوی دیگر آزاد نبودن قیمت و تعیین آن براساس عرضه و تقاضا باعث می‌شود اقتصاد صنعت لبنیات با چالش مواجه شود. اگر قیمت در صنایع لبنی واقعی نشود و قیمت‌گذاری و ضوابط دستوری که از نظر اقتصادی غیرمنطقی است، ادامه داشته باشد، آینده خوبی در انتظار این صنعت نخواهد بود. در حال حاضر از کیفیت محصولات لبنی برای توجیه اقتصادی کاسته می‌شود، اما در صورت آزادسازی قیمت، رقابت ایجاد می‌شود. اکنون تولیدکننده باید شیر خام را با قیمت دستوری و تعیین شده بخرد؛ اما در همه جای دنیا این کار با یارانه‌های مختلف انجام می‌شود تا تولیدکننده هم سود اقتصادی ببرد.

مدتی پیش دولت برنامه‌ای را تصویب کرد که براساس آن شیر از دامدار باید با قیمت 1440 تومان خریده شود، اما این تصمیم با مخالفت‌هایی توسط فعالان این صنف همراه شد. این موضوع سرانجام به کجا رسید و آیا اکنون اجرا می‌شود؟

یکی از مشکلات عمده صنعت لبنیات آزاد نبودن عرضه و تقاضاست. در کشور ما قیمت‌گذاری دستوری بوده و همین امر باعث نارضایتی فعالان صنعت لبنیات شده است. این موضوع هم درخصوص قیمت نهایی صادق است و هم درباره قیمت مواد اولیه. این مشکل از اینجا شروع می‌شود که تامین خوراک دام در شرایط فعلی با هزینه‌های بیشتر از آنچه قابل پیش‌بینی است، تهیه می‌شود. از سوی دیگر شیر خام هم توسط ستاد تنظیم بازار قیمت‌گذاری می‌شود. به بیان بهتر لبنیات براساس بهای شیر خام قیمت‌گذاری می‌شود. قیمت شیر خام از سال 90 تا 94 چهار برابر شده است، به این معنا که از 400 تومان به 1440 تومان رسیده است. این قیمت بر مصرف سرانه لبنیات تاثیر بسیاری دارد. توجه داشته باشید که افزایش قیمت هیچ زمانی خواسته ما نبوده و نیست؛ زیرا لبنیات جزو مواد غذایی اولیه یک خانوار است.

قیمت فروش لبنیات هم چهار برابر شده است؟

خیر. افزایش قیمت شیر خام همیشه بیشتر از افزایش قیمت لبنیات بوده است و مجوز برای افزایش قیمت متناسب با آن داده نمی‌شود.

بجز قیمت شیر خام چه گزینه‌های دیگری در قیمت نهایی محصول لبنی تاثیر می‌گذارد؟

ظروف شیر. این ظروف از جنس پلی‌اتیلن است که هر سال 30 درصد افزایش قیمت دارد. حقوق و دستمزد هم در قیمت نهایی تاثیرگذار است. هرجا که قیمت‌گذاری آزاد نباشد، تولید با رضایت انجام نمی‌شود. آزادسازی قیمت‌گذاری به معنای افزایش قیمت نیست؛ بلکه به معنای توجیه اقتصادی است. موضوعی که اکنون با آن مواجه‌ایم، کاهش قیمت جهانی شیر و شیر خشک است. اگر ما از این برابری برخوردار نباشیم، از رقابت جهانی باز می‌مانیم. اکنون قیمت شیر و شیر خشک در جهان 50 درصد پایین‌تر از قیمت داخل کشور است.

محصولات لبنی غیرمجاز هم در بازار وجود دارد؟

خیر. از مراحل اولیه تا محصول نهایی، کالاهای لبنی هر کارخانه در آزمایشگاه بررسی‌ می‌شود و تولید لبنیات زیر نظر دانشگاه‌های علوم پزشکی است.

پس چطور وجود موادی مانند روغن پالم در شیر و لبنیات مطرح می‌شود؟

حقیقت این است که ما هم از این موضوع متعجب می‌شویم. خبرهایی که درباره لبنیات در چند سال اخیر منتشر شد، منابع موثقی نداشته و اگر هم تخلفی صورت گرفته نباید به کل این صنعت تعمیم داده شود. این که در چند سال اخیر اظهار می‌کنند روغن پالم و ماده سمی در شیر و محصولات لبنی وجود دارد، صحت نداشته و این موضوعات شایعه‌ای بیش نیست. شما یک نفر را بیاورید که از مصرف شیر دارای ماده سمی مسموم شده باشد. این مواد خوراکی است و اثر آن بسرعت در مردم نمایان می‌شود. هر کارخانه لبنی علاوه بر اداره کنترل بر مواد غذایی و سازمان ملی استاندارد، دارای مسیر استاندارد داخلی نیز هست.

آیا شیرهای مدت‌دار، مواد نگهدارنده دارند؟

این محصولات هیچ تفاوتی با محصول تازه ندارد و فقط دو بار پاستوریزه می‌شود. ازسوی دیگر ظروف این کالاها باید پنج لایه باشد که به تتراپک معروف است. این محصولات هیچ مواد نگهدارنده‌ای ندارند. البته مصرف شیرهای شش ماهه به شرطی قابل اجراست که در آن باز نشود. اگر در آن باز شد، باید در مدت چهار یا پنج روز مصرف شود.

برای مردم این پرسش پیش آمده که شیر پرچرب با کم چرب چه تفاوتی دارد؟ در این مورد توضیح دهید.

شیر طبیعی دارای چربی 2/3 درصد است. وقتی این شیر به کارخانه می‌رود، وارد بخش آزمایشگاه و بعد از آن وارد سکوی تخلیه می‌شود. بعد از تائیده‌های بهداشتی موردنظر، شیر وارد مخازن شده و پاستوریزه می‌شود. اگر بخواهیم محصول کم‌چرب تهیه کنیم، چربی شیر با درصدی که تنظیم شده گرفته می‌شود. چربی گرفته شده از شیر، محصول خامه را به خط تولید می‌دهد. برخی می‌گویند در شیرهای کم‌چرب آب وجود دارد، اما چنین چیزی صحت ندارد. وقتی چربی شیر گرفته می‌شود، طعم آن متفاوت شده و مانند شیر پرچرب خوشمزه نیست. شیر طبیعی شیر پرچرب است و مضراتی ندارد.

چند سال پیش شرکتی با این شعار که می‌خواهد لبنیات ارگانیک تولید ‌کند، شروع به کار کرد، اما به دلیل این که محصولاتش قیمت بالاتری نسبت به محصولات عادی لبنی داشت، بازارش را از دست داد و اکنون این شرکت خط تولید خود را متوقف کرده است. دلیل این موضوع چیست و آیا در ایران لبنیات ارگانیک تولید می‌شود؟

هیچ‌کس در ایران هنوز وارد تولید لبنیات ارگانیک نشده است. به این دلیل که ارگانیک بودن لبنیات باید از خوراک دام آغاز شود. نحوه نگهداری دام، آبیاری و تولید و ذرات شیمیایی از جمله مسائلی است که برای تولید یک محصول ارگانیک مورد توجه قرار می‌گیرد. خوراک اصلی دام ذرت علوفه‌ای و یونجه و کلش است. همه این محصولات هم باید دارای شاخص کیفی ارگانیک بودن را داشته باشد تا محصولات لبنی ارگانیک قابل تولید باشد.

محمد حسین علی‌اکبری

اقتصاد