چالش‌های سقوط «لیر» ترکیه

به گزارش خبرنگار جام‌جم، پس از بروز نشانه‌های تغییر رفتار حاکمیت ترکیه، رای کافی نیاوردن حزب حاکم در انتخابات پارلمانی اخیر که به ناکامی در ائتلاف با دیگر احزاب و تشکیل نشدن دولت منجر شده، برگزاری انتخابات زودهنگام و سرانجام آغاز درگیری‌های تروریستی در خاک ترکیه؛ ناشی از سیاست‌های منطقه‌ای دولت اردوغان، اقتصاد این کشور از جنبه‌های گوناگون تحت تاثیر قرار گرفت و ضربه خورد.

بیشترین ضربه اما کاهش ارزش لیر در برابر دلار آمریکا بود. بر این اساس در ده روز اخیر، لیر حدود 15 درصد از ارزشش در برابر دلار آمریکا را از دست داده است به طوری که قبل از بحران اخیر، هر یکصد دلار 284 لیر بود،اما اکنون هر یکصد دلار 342 لیر است.

به این ترتیب ارزش لیر در بازار ارز ایران در برابر ریال نیز حدود 10 درصد کاهش یافته و با حدود صد تومان کاهش از 1250 به 1165 تومان رسیده است.

در همین حال کارشناسان اقتصادی با ارزیابی وضعیت به وجود آمده در اقتصاد ترکیه و احتمال تداوم آن و همچنین روابط نزدیک تجاری و اقتصادی دو کشور، کاهش ارزش لیر را یک فرصت ـ تهدید برای اقتصاد ایران دانسته و بر مدیریت صحیح و بموقع آن تاکید می‌کنند.

فرصت لیر برای ایران

با این حال کاهش ارزش لیر ترکیه و سستی اقتصادی این کشور، برای اقتصاد ایران تهدید نیست؛ بلکه فرصت‌هایی نیز در این خصوص وجود دارد که در صورت برنامه‌ریزی صحیح و فوری می‌توان از آن به نفع اقتصاد ایران بهره برد.

به عنوان مثال چون ایران واردکننده برخی مواد اولیه برخی صنایع از ترکیه است، اکنون می‌تواند این مواد اولیه را با قیمت کمتر و به میزان بیشتر وارد کند.

همچنین اکنون برخی تجار و سرمایه‌گذاران که اقتصاد ترکیه را متزلزل می‌بینند به ایران روی آورده و در برخی شهرهای ایران بخصوص تبریز و بازارچه‌های مرزی آن مشغول خرید املاک هستند بنابراین از این سرمایه‌گذاران نیز می‌توان به نفع اقتصاد ایران بهره برد.

خرید ماشین‌آلات برخی صنایع ترکیه نیز فرصتی دیگر برای اقتصاد ایران است بنابراین کارشناسان اقتصادی به دولت توصیه می‌کنند تا دیر نشده تدبیر لازم را برای مدیریت فرصت ـ تهدید اقتصاد ترکیه و ایران انجام دهند.

تولیدکنندگان ایرانی نگران باشند

فرهاد شیرزاد، کارشناس گمرک و ترخیص کالا در این زمینه به خبرنگار جام‌جم گفت: به طور کلی طی یک یا دو دهه اخیر ایرانیان به محصولات ترکیه اطمینان خوبی داشته و بسیاری از کالاهای ترکیه را بسادگی خرید می‌کنند که با توجه به کاهش قیمت لیر، تولیدکنندگان ایرانی باید مراقب سهم بازارشان باشند.

وی با تقسیم‌بندی کالاهای وارداتی از ترکیه به ایران به دو گروه مصرفی و مواد اولیه یا تجهیزات تصریح کرد: اگر به فهرست کالاهای وارداتی ایران از ترکیه توجه داشته باشیم، برخی از این کالاها، مواد اولیه و تجهیزات هستند که شرایط موجود اقتصادی ترکیه می‌تواند امتیازی برای تولیدکنندگان ایرانی باشد، اما در بخش کالاهای مصرفی بسیاری از کالاهای مصرفی ساخت کشور ترکیه نمونه داخلی داشته و با توجه به کیفیت محصولات ترکیه در برخی کالاها مانند پوشاک یا مبلمان، می‌توان این گونه عنوان کرد که ممکن است در آینده نزدیک برخی از محصولات ایرانی با مشکلاتی مواجه شود، چون در بسیاری از موارد تولیدات ایران زیاد نمی‌توانند در این زمینه مقاومت کنند.

وی با تاکید بر حجم قابل توجه قاچاق محصولات و تجارت چمدانی محصولات ترکیه افزود: اکنون پوشاک و خوراکی‌های ترکیه و در پاره‌ای موارد لوازم خانگی و مبلمان ترکیه را می‌توان تهدید صنایع ایرانی دانست.

گردشگری و خروج ارز

پژمان طاهرزاده، مدیر یکی از آژانس‌های مسافرتی ایران که در زمینه برگزاری تورهای ترکیه فعالیت می‌کند، به جام‌جم گفت: با توجه به ناآرامی‌های موجود، بسیاری از مسافران گردشگری ترکیه از سفر به این کشور منصرف شده‌اند، اما کاهش قیمت لیر و افزایش قدرت خرید دیگر مسافران ایرانی که عمده دلیل سفرشان به ترکیه، خرید است، باعث شده با اشتهای بیشتر به دنبال فرصت مناسب برای حضور در بازار ترکیه باشند.

وی افزود: بسیاری از افرادی که دنبال خرید پوشاک از ترکیه هستند اکنون فرصت مناسبی برای خرید پیدا کرده و راهی بازارهای ترکیه خواهند شد. این در حالی است که این بار مقصد خریداران چمدانی ایران، استانبول نیست، چون اکنون موجودی انبار تولیدکنندگان ترکیه در محل تولید است که در انتظار مشتری با قیمت‌های بسیار مناسب قرار دارند، بنابراین ممکن است بزودی شاهد افزایش تقاضای سفر به ازمیر یا برخی شهرهای شمالی ترکیه باشیم.

این فعال صنف گردشگری گفت: یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی را که برای تورهای ایرانی افتاده است، می‌توان در قیمت تمام شده تورها دانست، چون با توجه به شرایط فعلی بسیاری از اقامتگاه‌ها و هتل‌ها یا حتی آپارتمان‌های اجاره‌ای با قیمتی متفاوت از قبل در اختیار متقاضیان خواهند بود، اما هنوز درباره نرخ بلیت هواپیما یا همان حمل و نقل اتفاق خاصی روی نداده است.

تعرفه راهکار مناسبی نیست

از سوی دیگر، علی‌اصغر عباس‌زاده، مدیرکل گمرک سهلان در استان آذربایجان شرقی به عنوان یکی از اصلی‌ترین گمرکات ورودی محصولات ترکیه در این زمینه به خبرنگار جام‌جم گفت: اگر به فهرست اقلام وارداتی ایران از ترکیه بنگریم، درخواهیم یافت عمده محصولاتی که به صورت قانونی از خاک ترکیه وارد ایران شده‌اند، مواد اولیه و تجهیزات یا همان کالاهای تولیدی و واسطه‌ای بوده است. به عنوان مثال یکی از اقلام عمده وارداتی ترکیه به ایران اکنون MDF است که در نهایت باعث ایجاد اشتغال کارگران ایرانی در صنایع چوبی خواهد شد و در بخش دیگر بسیاری از محصولات وارداتی را ماشین‌آلات و تجهیزات کارگاهی تشکیل می‌دهد که باز هم نمی‌توان برای ورود آنها احساس خطر کرد، چون کارگاه‌های ما امروز نیازمند تجهیز و نوسازی در ماشین‌آلات خود هستند.

وی با اشاره به قرارداد تجارت ترجیحی ایران و ترکیه تصریح کرد: شاید در نگاه اول بسیاری از کارشناسان اقتصادی و مسئولان، مقابله با پدیده کاهش ارزش لیر و اثر آن در اقتصاد ایران را در لغو قرارداد تجارت ترجیحی عنوان کنند، در حالی که اگر دقیق به فهرست اقلام موجود در این قرارداد توجه کنیم، درخواهیم یافت که بسیاری از محصولات موجود در فهرست تعرفه ترجیحی در صنایع کشورمان اخلال ایجاد نمی‌کنند بلکه به نوعی مکمل تولید هستند.

عباس‌زاده با اشاره به مهم‌ترین راهکار برای جلوگیری از ورود کالای غیرمعقول از ترکیه به کشورمان افزود: اصلی‌ترین راهکار دراین باره، تغییر قانون مناطق آزاد و بازارچه‌های مرزی است، چون امروز شاهد گسترش تجارت چمدانی از این مراکز به کشورمان هستیم، به‌شکلی که اکنون در مناطق آزاد غربی کشور شاهد حضور گسترده کالاهای ترکیه هستیم و کمتر اثری از تولیدات ایرانی نیست و اگر به در خروجی این مراکز توجه کنیم، شاهد ورود غیرقابل تصور کالا به صورت خرده و چمدانی آن هم به صورت قانونی به کشور هستیم، بنابراین در این مورد اخیر بهترین راهکار به‌جای دستکاری تعرفه‌های واردات و افزایش آن، کنترل و نظارت دقیق بر بازارچه‌های مرزی است.

دبیرکل شورای بازرگانی ایران و ترکیه: از فرصت استفاده کنیم

دکتر سیدجلال ابراهیمی، تحلیلگر مسائل ترکیه و دبیرکل شورای بازرگانی ایران و ترکیه نیز در گفت‌وگو با جام‌جم با تائید افزایش واردات کالا از ترکیه به کشورمان گفت: اکنون مزیت کاهش ارزش پول ترکیه توانسته شرایط افزایش واردات بیشتر به ایران را فراهم کند، اما این موضوع تنها تهدید نیست و فرصت هم برای ایران محسوب می‌شود. مثلا شاهد ورود سرمایه‌گذاران ترک به ایران نیز بوده‌ایم، چون این افراد دنبال امنیت و حفظ سرمایه‌های خود هستند و ایران اکنون شرایط مساعدی برای آنهاست. بنابراین اتفاق‌های اخیر توانسته حجم قابل ملاحظه‌ای از سرمایه‌های ترکیه را نیز به کشورمان وارد کند و نباید به آن بی‌تفاوت بود.

وی درباره بازنگری در قرارداد تجارت ترجیحی ایران و ترکیه نیز افزود: سیاست نادیده گرفتن تجارت ترجیحی برای حمایت از تولیدات ایران در برابر کاهش ارزش لیر ترکیه، اکنون غیرحرفه‌ای است چون در پاره‌ای از موارد همین نامتوازنی به نفع واردات محصولات مورد نیاز کشورمان از جمله مواد اولیه و همچنین تجهیزات است و باید با استفاده از فرصت طلایی به دست آمده به فکر منافع ملی کشورمان باشیم. این در حالی است که اکنون گروهی از تجار ترکیه نیز برای سرمایه‌گذاری در ایران و خرید محل کسب و کار یا حتی مشارکت با تجار ایرانی اعلام آمادگی کرده‌اند تا بتوانند توان اقتصادی خود را حتی در صورت کاهش ارزش لیر حفظ کنند.

ابراهیمی درباره سیاست‌های کاهش واردات از ترکیه نیز تصریح کرد: نکته مهم در این زمینه بحث دسترسی ایران به بازار اروپاست، چون هنوز در شرایط پساتحریم قرار نگرفته‌ایم و باید بسیاری از نیازهای اقتصادی و کالایی خودمان را از طریق این کشور تهیه کنیم.

ابراهیمی گفت: در نهایت باید آن دست از کالاهایی را که به نفع اقتصاد کشورمان است، شناسایی کنیم و به منظور تقویت بنیه تولید ایران آنها را به قیمت‌های مناسب که اکنون تولیدکنندگان ترکیه حاضر به فروش هستند، خریداری کنیم تا در آینده بتوانیم با استفاده از ارزش افزوده نه تنها برای اشتغال کشورمان از آنها استفاده کنیم، بلکه جلوی خروج ارز اضافه را نیز بگیریم.

تهدید سقوط لیر برای اقتصاد ایران

از نظر تهدید بودن، کاهش ارزش لیر می‌تواند به ارزان شدن برخی کالاهای مصرفی ترکیه منجر شده و بازار آنها را در ایران گسترش داده و باعث آسیب خوردن تولیدات ایرانی شود؛ یعنی مثلا بهای کالاهایی چون پوشاک، مواد غذایی، مصنوعات چرمی و مبلمان کاهش می‌یابد و واردات آن از ترکیه بیشتر شده و سهم بازار تولیدات ایرانی را کم می‌کند.

از سوی دیگر، با بحران اقتصادی ترکیه اشتیاق به تجارت چمدانی نیز افزایش می‌یابد که این امر نیز می‌تواند باعث رشد واردات از این کشور شود.

کاهش قیمت لیر در برابر دلار و سستی وضعیت اقتصادی این کشور همچنین می‌تواند باعث ارزان شدن سفر به این کشور شود که این امر منجر به خروج بیشتر ارز از ایران به سوی ترکیه خواهد شد لذا کارشناسان به وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه تجارت توصیه می‌کنند به فوریت سیاست‌های متناسب این وضعیت را تدوین و اجرا کنند.

پیشنهادهایی از قبیل افزایش تعرفه واردات برخی کالاهای مصرفی از ترکیه، تجدیدنظر در قرارداد اخیر تجارت ترجیحی با این کشور و حتی توقف موقت اجرای آن و افزایش هزینه سفر به ترکیه مثلا از طریق سه برابر کردن عوارض خروج مسافر عادی به مقصد ترکیه و قطع تخصیص 300 دلار ارز مسافری به مسافران ترکیه بر این اساس مطرح شده است.

عماد عزتی - اقتصاد