رشد اقتصادی تابع چه عواملی است؟

مفهوم رشد اقتصادی

به درصد تغییر تولید ناخالص داخلی در یک بازه زمانی، رشد اقتصادی گفته می‌شود؛ به شرط آن که این عدد مثبت باشد. در صورت منفی بودن این عدد، رشد اقتصادی منفی خواهد بود که نشان از کوچک‌تر شدن اقتصاد دارد.

حال باید دید عوامل تشکیل‌دهنده تولید ناخالص داخلی چیست و چگونه ممکن است این شاخص اقتصادی که به صورت مختصر به آن GDP گفته می‌شود، افزایش یابد؟

در ساده‌ترین شکل، گفته می‌شود GDP عبارت از حاصل جمع مصرف، بودجه دولت، سرمایه‌گذاری و خالص صادرات (صادرات منهای واردات است). حال سوال اینجاست که آیا افزایش هریک از این عوامل می‌تواند باعث افزایش تولید ناخالص داخلی و در نتیجه افزایش رشد اقتصادی شود؟

پاسخ به این سوال نیازمند بررسی جزء به جزء این فرمول ساده است. افزایش مصرف گرچه یکی از عواملی است که با GDP رابطه مستقیم دارد، اما در صورتی که این مصرف از محل واردات باشد، سبب کاهش یکی دیگر از اجزای این رابطه شده و تأثیری در افزایش GDP نخواهد داشت و صرفا هزینه‌های اقتصاد را افزایش می‌دهد. به همین علت است که تأکید زیادی بر مصرف اجناس داخلی وجود دارد، چرا که در صورت بروز این اتفاق، حجم واردات کالاهای مصرفی کم شده و از یک‌سو رقم خالص صادرات افزایش می‌یابد و از سوی دیگر هم سرمایه‌گذاری (به‌منظور تأمین نیازهای مصرف داخلی) به‌عنوان یکی دیگر از عوامل این رابطه افزایش خواهد یافت. افزایش بودجه دولت نیز در صورتی که بی‌ضابطه بوده و بدون پشتوانه صورت بگیرد می‌تواند سبب افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم شود. این امر هم مصرف را کاهش داده و هم تبعات اقتصادی و اجتماعی دیگری دارد که مانع از اقدام شتابزده و بدون منطق اقتصادی در این رابطه می‌شود. در مورد سرمایه‌گذاری نیز پیشتر توضیح داده شد؛ اما این توضیح بیشتر معطوف به فاکتور مصرف بود. در صورت افزایش سرمایه‌گذاری‌هایی که ضمن تأمین مصرف داخلی منجر به افزایش صادرات شود نیز می‌توان انتظار داشت که سه عامل از مجموع عوامل تشکیل‌دهنده GDP به طور همزمان افزایش یابند: سرمایه‌گذاری، مصرف و خالص صادرات.

و اما فاکتور آخر همان خالص صادرات است. همان‌طور که گفته شد صادرات کشور در صورت افزایش سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی شده، امکان افزایش دارد. اما در مورد واردات هم باید فکری کرد. در صورت باز گذاشتن مرزها برای واردات کالاهای مصرفی یا واردات کالاهایی که مشابه آن در داخل کشور تولید می‌شود، هم فاکتور خالص صادرات کاهش یافته و هم در نتیجه ضرر و زیان تولیدکنندگان داخلی، حجم سرمایه‌گذاری کم می‌شود. بنابراین مدیریت واردات نیز یکی دیگر از عوامل اساسی برای ارتقای رشد اقتصادی کشور به حساب می‌آید.

محمدرضایی

جام‌جم