راهکاری‌ جدید برای تامین‌ امنیت‌ غذایی

از این رو ضرورت دارد بخش کشاورزی با شناخت نقش و اهمیت امنیت غذایی در فرآیند توسعه ملی و نقش کلیدی آن در رسیدن به این هدف، افزایش تولیدات بخش کشاورزی و تولید مواد غذایی را متناسب با رشد جمعیت و ضرورت تامین نیازهای تغذیه‌ای جامعه از نظر کیفی و کمی در برنامه‌های توسعه مورد توجه قرار دهد.

نقش گوگرد در تغذیه گیاهان

کیفیت و در دسترس بودن موادغذایی ازجمله شاخص‌هایی است که از آن به‌عنوان شاخص‌های امنیت غذایی در دنیا نام برده شده است. نیتروژن، فسفر و پتاسیم سه عنصر اصلی مورد نیاز گیاه است. مصرف کودهایی که با هدف تامین نیازهای غذایی گیاهان تهیه می‌شود از بهترین راهکارها برای تامین این عناصر برای گیاه است. با مصرف این کودها، عملکرد محصولات کشاورزی در واحد سطح افزایش پیدا می‌کند و می‌توان به کشاورزی پایدار دست یافت. با توجه به ضرورت توجه به این موضوع مهم در بخش کشاورزی لازم است در حوزه کشاورزی در سطح گسترده‌تری از انواع مختلف کودهای موردنیاز گیاه استفاده شود. پس از ازت، فسفر و پتاس، چهارمین عنصر ضروری برای گیاهان گوگرد است. گیاهان به گوگرد بیش از فسفر نیاز دارند. این عنصر در تولید اسیدهای آمینه و پروتئین‌ها نقش بسیار مهمی دارد و کمبود گوگرد به کاهش عملکرد کیفی و کمی محصولات کشاورزی منجر می‌شود. خاک‌های ایران به‌خصوص در نواحی‌ای مانند فلات‌ها، قلیایی و آهکی است. از سوی دیگر، کمبود مواد آلی و قلیایی بودن آب‌های آبیاری موجب کاهش میزان حلالیت عناصر غذایی پرمصرف گیاه و ریزمغذی‌ها می‌شود. در نتیجه جذب این عناصر به کندی صورت می‌گیرد. از این رو تغذیه گوگرد در گیاهان اهمیت زیادی دارد. از کودهای گوگردی به‌عنوان اصلاح‌کننده خاک‌های زراعی و تامین‌کننده گوگرد مورد نیاز گیاه استفاده می‌شود.

همکاری صنعت نفت و بخش کشاورزی

بررسی‌ها و مطالعات انجام شده نشان داده است مصرف کودهای گوگردی می‌تواند به افزایش 30 درصدی عملکرد دانه‌های روغنی و محصولات دیگر منجر شود. از این‌رو طرحی با هدف بررسی نقش کودهای گوگردی در افزایش کیفی و کمی محصولات کشاورزی با همکاری جهاد کشاورزی و موسسه تحقیقات آب و خاک اجرایی شده است. بر‌اساس نتایج به دست آمده از این طرح تحقیقاتی، کود گوگردی علاوه‌بر نقش تغذیه‌ای، در اصلاح خاک و تبدیل خاک به محیط اسیدی نیز نقش بسیار مهمی دارد و موجب جذب بهتر موادغذایی از خاک می‌شود. بر این اساس می‌توان از کودهای گوگردی برای محصولات استراتژیک مانند گندم، سویا، کلزا و پنبه استفاده کرد.

مهندس احمد روزبهانی، عضو هیات علمی پژوهشگاه صنعت نفت در گفت‌وگو با جام‌جم درباره همکاری صنعت نفت و بخش کشاورزی به منظور تامین کودهای گوگردی این طور توضیح می‌دهد: محصولات جانبی صنعت نفت می‌تواند در زمینه‌های مختلف کاربرد داشته باشد. یکی از این محصولات گوگرد است که در فرآیند پالایش صنعت نفت و گاز ایجاد می‌شود. اکنون یکی از دغدغه‌ها این است که چگونه می‌توان از این محصولات به روشی بهینه در زمینه‌های مختلف استفاده کرد.‌ به گفته مهندس روزبهانی، اکنون سالانه حدود 70 تا 72 میلیون تن گوگرد در سطح دنیا تولید می‌شود که 65 میلیون تن از آن مصرف می‌شود و باقیمانده آن گوگرد مازاد است. پرسش این است در دنیا از گوگرد در چه زمینه‌هایی استفاده می‌شود؟ سالانه مقداری گوگرد مازاد در دنیا وجود دارد که باید برای استفاده از آن چاره‌ای اندیشید. یکی از راهکارها خام فروشی است. راهکار دیگری که مطرح می‌شود ذخیره سازی گوگرد مازاد در انبار است که این کار دغدغه‌های خاصی دارد و انبار طولانی‌مدت گوگرد می‌تواند خطرناک باشد. در دنیا از گوگرد در تولید زنجیره‌ای از محصولات مختلف استفاده می‌شود. عمده‌ترین زمینه مصرف گوگرد مازاد تبدیل آن به اسیدسولفوریک است. تقریبا بیش از 85 درصد گوگرد تولید شده در دنیا به اسیدسولفوریک تبدیل می‌شود. اسیدسولفوریک، شاخصی برای کشورهای صنعتی است. هرچه مصرف اسیدسولفوریک بیشتر باشد به این معنی است که آن کشور از نظر صنعتی پیشرفته‌تر است. اسیدسولفوریک به ترکیبات دیگری مانند اسید فسفریک و در نهایت کودهای فسفاته تبدیل می‌شود. بیش از 50 درصد گوگرد تولیدی در دنیا در چرخه تولید کودهای فسفاته مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد.

گوگرد با طبیعت بیگانه نیست

کودهای کشاورزی با تغذیه انسان‌های ساکن در این کره خاکی ارتباط مستقیمی دارد و یکی از اولویت‌های کلان دنیا تامین مواد غذایی اولیه برای محصولات کشاورزی است که اهمیت زیادی دارد. عضو هیات علمی پژوهشگاه صنعت نفت با اشاره به این موضوع می‌گوید: با توجه به رویکردهایی که اکنون در سطح دنیا مطرح شده و همچنین در نظر گرفتن این که اکنون با آنچه در بخش کشاورزی مورد انتظار است فاصله زیادی داریم، لازم است بخشی از کودهای مورد نیاز در بخش کشاورزی از طریق واردات تامین شود. بنابراین شاید بهتر باشد ما نیز در مسیری قدم بگذاریم که پیش از این بسیاری از کشورهای موفق در حوزه کشاورزی پیموده‌اند. پیش از این، یک واحد تولیدی در پتروشیمی رازی راه‌اندازی شده است که گوگرد را به اسیدسولفوریک، اسید‌فسفریک و کودهای فسفاته تبدیل می‌کند. البته چند سالی است این واحد تولیدی با مشکلات و محدودیت‌هایی مواجه شده است و روند تولید کودهای فسفاته در این واحد تولیدی کاهش یافته است. به‌نظر می‌رسد به زیرساخت‌های عظیمی نیاز داریم که بتوانیم از این طریق نیازهای کشور را در این زمینه رفع کنیم. در شرایطی که زیرساخت‌های موجود در این زمینه وجود داشته باشد می‌توانیم گوگرد را به ترکیبات مختلفی تبدیل کنیم که در زمینه‌های مختلف کاربرد دارد. علاوه‌بر تهیه کودهای گوگردی، کاربردهای دیگری نیز برای این محصول جانبی صنعت نفت در نظر گرفته شده است. یکی از کاربردهای جدید مطرح شده برای گوگرد استفاده از این عنصر در تهیه آسفالت است. ما اکنون به دانش بومی تولید کودهای گوگردی دست یافته‌ایم.

خطر گوگرد و سلامت انسان

وی در پاسخ به نگرانی‌هایی که درباره مصرف کودهای گوگردی و به خطر افتادن سلامت انسان‌ها مطرح شده است این‌طور توضیح می‌دهد: گوگرد از عناصری است که در طبیعت به وفور یافت می‌شود و نمی‌توان گفت طبیعت با آن بیگانه است. مطالعات انجام شده نشان داده است گوگرد در ساختار پروتئینی که در گیاه و در نهایت در بدن انسان وجود دارد، یافت می‌شود. اسیدهای آمینه پایه این پروتئین‌ها هستند و باید در ساختار آنها گوگرد وجود داشته باشد. لازم است گوگرد در خاک وجود داشته باشد. گوگرد موجود در خاک از طریق ریشه جذب می‌شود. در برگ فرآیندی انجام می‌شود که در نهایت به ایجاد ترکیبات گوگردی منجر می‌شود. یکی از کودهای اصلی موردنیاز گیاهانی که دانه‌های روغنی دارند، گوگرد است. اگر از ترکیبات گوگردی به‌درستی استفاده شود این کودها نمی‌تواند سلامت انسان‌هایی را که از این گیاهان تغذیه می‌کنند در معرض خطر قرار دهد.

فرانک فراهانی‌جم

دانش