تنها تئاتری که بحران مخاطب ندارد!

چشم‌های تیزبین مقابل صحنه تئاتر

کودکان و نوجوانان هم درست مانند بزرگسالان پس از حضور در سالن تئاتر اولین مواجهه را با صحنه نمایش خواهند داشت؛ پس دکور می‌تواند اولین چیزی باشد که توجه آنها را جلب می‌کند. علیرضا جعفری‌مرام، کارگردان تئاتر کودک و نوجوان می‌گوید: فرق نمایش کودک و نوجوان و بزرگسال در این است که این گروه‌های سنی با منطق خاص خودشان پا به صحنه نمایش می‌گذارند ، اما بزرگسال با انبوهی از تجربه‌های قبلی و منطق خاص خود وارد سالن می‌شود. پس اتفاقاتی که برای این گروه‌های سنی مختلف روی صحنه رخ می‌دهد با یکدیگر متفاوت است.

او ادامه می‌دهد: کودکان به جزئیاتی توجه می‌کنند که شاید بزرگسالان خیلی حواسشان به آنها نباشد. بنابراین کارگردان تئاتر کودک باید حواسش به همه چیز باشد؛ مثلا اگر بازیگری نقش یک حیوان را بازی کند و دستکش دستش نباشد، کودک آن را خیلی باور نمی‌کند و از خود می‌پرسد چرا مثلا آن اسبی که روی صحنه بود، دستش دست آدم بود.‌ او می‌افزاید: رنگ‌ها موضوع دیگری است که خیلی برای بچه‌ها مهم خواهد بود. رنگ‌ها روی صحنه تئاتر کودک باید شاد باشد و انتقال مفاهیم نیز از طریق همین رنگ‌ها صورت بگیرد. شخصیت‌های منفی و مثبت و بسیاری حس‌های دیگر را بچه‌ها با رنگ‌ها خیلی دقیق درک می‌کنند.

مرتضی تحصیلی، هنرمند پیشکسوت حوزه تئاتر نیز با جعفری مرام هم عقیده است و می‌گوید: تأثیر موسیقی، نور، طراحی و رنگ‌ها درصحنه تئاتر بر کودکان غیرقابل انکار است. نمایشی که با صحنه، موسیقی و رنگی که منطبق بر دنیای شاد و کودکانه تنظیم و برنامه‌ریزی شود، نتیجه بسیار مطلوبی در رشد و خلاقیت ذهنی کودکی که آینده‌ساز جامعه است، خواهد داشت.

گوردن واین، رئیس خانه تئاتر فرانکفورت که 42 سال است در عرصه تئاتر کودک فعالیت دارد در این باره به جام‌جم می‌گوید: من در کشورهای مختلفی نمایش‌هایی برای کودکان و نوجوانان اجرا کرده‌ام؛ از کشورهای اروپایی گرفته تا هند و دیگر کشورها.‌ او تاکید می‌کند: بیان و دکور ساده و سرشار از رنگ از جمله چیزهای مهمی است که می‌تواند توجه کودکان را جلب کند. یک کارگردان باید توجه کند کودک در تئاتر نیاز به پیچیدگی ندارد و باید برایش آثاری را تولید کرد که منطبق با منطقی باشد که او در این سن خاص دارد.

تئاتر سرگرمی نیست

مدیر خانه تئاتر فرانکفورت اظهار می‌کند: تئاتر بهترین وسیله برای این‌که به بچه‌ها نشان دهیم ما باید بتوانیم تمام احساسات داخلی و تفکرات درونی مان را به زبان بیاوریم است، اما برای این‌که بچه‌ها این کار را یاد بگیرند نیاز است این فرآیند با یک نگاه هنرمندانه و زیباشناسانه انجام شود.‌ او بیان می‌کند: کار تئاتر کودک فقط ایجاد سرگرمی و آموزش نیست. حتی قرار نیست فقط حالت آموزشی داشته باشد و درباره موضوعاتی مثل مسواک‌زدن به آنها آموزش دهد. تئاتر کودک می‌تواند شخصیت بچه‌ها را شکل دهد و آنها را در شناخت نیازهای درونی‌شان نیز راهنمایی و همراهی کند.‌ واین اظهار می‌کند: همین که بزرگ ترها روی صحنه می‌آیند و نمایش کودکانه بازی می‌کنند، باعث می‌شود بچه‌ها ارتباط بهتری با بزرگسالان و دنیای اطراف خود برقرار کنند.

در واقع، مهم‌ترین اتفاق این است که ارتباط بین تماشاچی و اجرا برقرار شود و این هدفی است که ما باید به آن برسیم. باید یادمان باشد تئاتر مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه مشکل‌ها را نشان می‌دهد.‌ جعفری‌مرام درباره متن‌های تئاتر کودک می‌گوید: نمی‌توان سراغ متن‌های خیلی قدیمی رفت، چرا که در این صورت کودک تئاتر را پس می‌زند و با آن ارتباط برقرار نمی‌کند. از طرف دیگر با انتخاب متن به‌روز نشده یک گروه می‌تواند شکست اقتصادی را هم برای خود رقم بزند.‌ او ادامه می‌دهد: بهترین متن برای تئاتر کودک متنی است که به روز بوده و پیام‌های نمایش و اتفاقاتش به شکلی باشد که کودک بتواند آن را در محیط اطراف خود ببیند و لمس کند.‌ اما آیا صحنه تئاتر که قرار است به بچه‌ها زندگی را بیاموزد و آنها را به تفکر درباره محیط پیرامونشان وادارد، می‌تواند محل مناسبی برای مواجهه کودکان با موضوعاتی چون ترس و غم باشد؟ جعفری‌مرام در این باره اظهار می‌کند: مواجهه بچه‌ها با ترس در تئاتر اتفاق خوبی است که به نظرم باید از 6 سالگی انجام شود، چرا که در غیر این صورت ممکن است بچه‌ها بترسند و برای همیشه از سالن نمایش تصویر خوبی نداشته باشند.

او می‌افزاید: البته صحنه نمایش تا حد زیادی می‌تواند ترس‌های غلط کودکان را هم رفع کند. من نمایشی را با نام لولوخورخوره روی صحنه بردم و در این نمایش به بچه‌ها نشان دادم آنچه آنها را از آن ترسانده‌اند خیلی خنده‌دار است و هیچ ترسی ندارد. ابتدا بچه‌ها به خاطر نام نمایش می‌ترسیدند به سالن پا بگذارند، اما بعد از دیدن نمایش تاثیر خوبی گرفته بودند و دیگر از موجودی به نام لولوخورخوره نمی‌ترسیدند. جعفری‌مرام در پایان سخنانش تاکید می‌کند: تئاتر کودک همیشه با استقبال روبه‌رو بوده و بچه‌ها همیشه تئاتر را دوست داشته‌اند. اگر خواست‌های آنها را در نمایش مطرح کنیم بی‌شک می‌توانیم موضوعات مهمی را با تئاتر به آنها آموزش دهیم.

تئاتر کودک بچه‌بازی نیست

شهرام کرمی

کارگردان تئاتر

تالار هنر به‌عنوان تنها سالن اختصاصی تئاتر کودک و نوجوان در کشورمان سالانه ۲۲ تئاتر را روی صحنه می‌برد و حدود ۳۰ هزار بازدیدکننده دارد که این آمار در مقایسه با جمعیت تهران رضایت‌بخش نیست و حکایت از آن دارد که تئاتر کودک و نوجوان به حمایت بیشتر و برنامه‌ریزی دقیق‌تری نیاز دارد. البته جا دارد این را بگویم که مشکل اصلی تئاتر کودک و نوجوان ناشی از جدی گرفته نشدن این هنر توسط مدیران فرهنگی و حتی خود هنرمندان است. متاســفانه هنــوز هم خیـــلی‌ها فکر می‌کنند تئاتر کودک بچه بازی است!

زینب مرتضایی فرد

فرهنگ و هنر