تولید اختصاصی و اختصاصی‌سازی

در مقابل، مخاطبان بسیاری هم هستند که به دلیل کثرت اطلاعات و سرگرمی‌ها و ایجاد رشته‌های متنوع و محدودیت وقت و توان بهره‌گیری از همه آنان‌، همچنین علاقه‌مندی‌ها، دغدغه‌ها و نگرانی‌ها در حوزه تخصصی خود مایلند از یک شبکه خاص موضوعات تخصصی مورد علاقه خود را در شبکه یا ساعت خاص یکجا، عمیق‌تر و جامع‌تر پیگیر شوند.

همان‌گونه که در مطبوعات و برخی شبکه‌های رادیو و تلویزیونی هم برنامه‌ها و نشریات خاص تخصصی در رشته‌های مختلف وجود دارد ضروری است شبکه‌های خاصی هم برای دانشگاهیان‌، دانش‌آموزان، کشاورزان و دیگر اقشار تاسیس شو‌د‌. با توجه به جمعیت میلیونی دانشجویان و استادان و اختراعات، ابداعات، تحقیقات و پایان‌نامه‌های خوبی که در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی انجام می‌شود سوال این است که آیا به شبکه‌ای خاص که به نیاز و فعالیت‌های آنها پرداخته شود، احتیاج ندارند؟

به نظر می‌رسد در این فضای رقابتی رسانه‌ای که رسانه‌های رقیب و دشمن برای پر کردن خلأهای تعداد کمی از مخاطبان برنامه‌ریزی می‌کنند و برای جذب حتی مخاطبان اندک، انواع شگردها و ترفندها به کار می‌گیرند رسانه ملی نیز باید به سمت تخصصی کردن هرچه بیشتر شبکه‌هایش گام بردارد.

پاسخگویی به نیازهای عمومی

به گمانم در این زمینه کمی فرصت‌سوزی شده است. روزگار نه‌چندان دور در شبکه خبر بخش‌های خبری مرتبط با زنان، کشاورزان یا اخبار مربوط به حوادث را هم شاهد بودیم، اما متاسفانه این بخش‌ها حذف شده است.

در حال حاضر غیر از شبکه‌های خبری (العالم، پرس‌تی‌وی، خبر و...) و کودک، شبکه تخصصی دیگری به معنای واقعی کلمه نداریم. در کنار برخی اقدامات مناسب، باید متناسب با نیازهای کشور، شبکه‌های تخصصی داشته باشیم. برای مثال ما جزو ده کشور دارای ظرفیت بالای گردشگری در دنیا هستیم که این مساله به لحاظ رونق اقتصادی و افزایش اشتغال می‌تواند برای کشور مفید باشد. با وجود این تا امروز شبکه تخصصی گردشگری با مشارکت سازمان میراث فرهنگی و استان‌های اصفهان، فارس، مازندران و... راه‌اندازی نشده است.

از سوی دیگر با توجه به ترکیب مشاغل در کشور ما و جمعیت زیادی که این روزها در بخش کشاورزی اشتغال دارند و تاکید بر تقویت راهبرد کشاورزی در کشور، شاید لازم باشد یک شبکه اختصاصی در این بخش نیز داشته باشیم.

این شبکه می‌تواند به بهره‌وری بیشتر تولید در حوزه‌های کشاورزی منجر شود و کشاورزی را از حالت سنتی خارج کند و به سمت مدرنیزه و افزایش بازده محصول پیش ببرد. جلوگیری از هدررفت حجم بالای آب، هواشناسی کشاورزی، بازاریابی مناسب و ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی از دیگر داده‌ها و اطلاعات مفیدی است که این شبکه می‌تواند به کشاورزان و علاقه‌مندان ارائه کند.

بدیهی است مقوله هواشناسی برای کشاورزان در کاشت و برداشت محصول از اهمیت زیادی برخوردار است. شاید اخبار هواشناسی‌ شبکه یک ـ که شکل عمومی دارد ـ چندان نتواند نیاز کشاورزان را تامین کند و پاسخگوی آنها باشد.

رابطه رسانه ملی با نخبگان

ایجاد شبکه‌های تخصصی مسلما برای پرکردن یک خلأ و نقصان ملموس است. شبکه دیگری که راه‌اندازی آن می‌تواند در دستور‌کار قرار گیرد مختص مخاطبان دانشگاهی است.

رابطه رسانه ملی با نخبگان اثرگذار باید عمیق و گسترده‌تر شود؛ چرا که در سخنان رهبر معظم انقلاب و چه مسئولان ارشد سازمان صدا و سیما همواره بر رابطه هر چه بیشتر و عمیق‌تر رسانه ملی با نخبگان تاکید شده است.

یک شبکه تخصصی باید در حوزه‌ای که به آن می‌پردازد دارای مزیت‌های نسبی باشد، یعنی داده‌ها و اطلاعاتی را تولید کند که خاص خود باشد و در دیگر رسانه‌ها دیده نشود؛ برای مثال، مزیت نسبی شبکه خبر باید سرعت در تولید، انتشار و عموم‌بخشی به خبر باشد. به گمانم اگر قرار است شبکه‌ای تاسیس شود باید به فکر تولید اختصاصی نیز برای آن بود. نمی‌خواهم بگویم همه تولیداتش برای خودش باشد.

شاید این فرآیند زمانبر و هزینه‌زا به نظر برسد. اما انتظار این است که مدل 70، 15، 15 در آن رعایت شود؛ یعنی اگر 70 درصد محتوایش عمومی است 15 درصدش تولید خاص شبکه و 15 درصدش نیز اختصاصی‌سازی شده باشد. هرچه تولید اختصاصی و اختصاصی‌سازی در یک شبکه بیشتر باشد در جذب مخاطب موفق‌تر خواهد بود.

دکتر اکبر نصراللهی‌

استاد دانشگاه