آنچه‌ از نوبل امسال‌ می‌آموزیم

به عبارت دیگر فرد یا نهادی با هدف این که تفکرش در زمینه حمایت از علوم از مرزهای دانش تا علوم کاربردی حفظ شود، اعطای چنین جایزه‌ای را راه‌اندازی کرده است. با توجه به میزان حمایت‌های به عمل آمده از این جایزه در بودجه نهادها و شرکت‌های خیریه، مبلغ تعیین شده برای این جایزه با گذشت زمان افزایش یافته است. این در حالی است که در کشور ما هزینه‌های مشابهی به پروژه‌های تحقیقاتی اختصاص می‌یابد.

آنچه موجب اعتبار نوبل شده ‌، اعتبار علمی آن و شیوه انتخاب برندگان آن به ویژه در حوزه‌های علمی است. مقدار این جایزه در بعضی موارد مشابه بودجه اختصاص یافته به پروژه‌های تحقیقاتی و طرح‌های کلان ملی در کشور است.

در سال‌های اخیر تغییراتی را در این جایزه شاهد بوده‌ایم که موجب شده ‌جایزه نوبل در حوزه‌های علمی به حوزه‌های کاربردی اختصاص یابد. در حقیقت جوایز به افراد یا تیم‌هایی اختصاص می‌یابد که خروجی نتایج و کارهای تحقیقاتی آنها اثرگذار بوده است.

شاید این نکته کلیدی است که نشان می‌دهد حمایت خیرین یا بخش خصوصی به سازوکارهایی بیشتر معطوف می‌شود که نتایجش برای مردم بیشتر قابل لمس باشد. با وجود پیش‌بینی بعضی از پایگاه‌های علمی در معرفی برنده‌های احتمالی که بیشتر در حوزه مرزهای دانش بوده است، انتخاب برندگان از میان افرادی بود که از چند‌ سال پیش تحقیقات را آغاز کرده بودند و امروز نتایج کارهای آنها قابل مشاهده است.

موضوع مورد توجه دیگر در نوبل امسال اضافه شدن ملیت‌های دیگر به فهرست کشورهای برنده جایزه نوبل بود. این دومین بار بود که از اهالی کشور ترکیه فرهیخته‌ای برنده جایزه نوبل می‌شد. گرچه ممکن است این افراد در کشورهای دیگر در حال تحقیق باشند، اما مهم این است که در میان برندگان افرادی از اهالی ترکیه، چین، ژاپن و روسیه هم دیده می‌شود. خوشبختانه در تصمیم‌گیری برای اعطای این جایزه، مرزهای جغرافیایی در حال از بین رفتن است‌.

اختصاص جایزه نوبل شیمی به تحقیقات انجام شده در زمینه ترمیم دی‌.ان.‌ای به این معنی است که در رشته شیمی، ژنتیک نقش پررنگی به خود گرفته است.

تاکنون بیش از 20 جایزه نوبل به تحقیقات انجام شده در حوزه ژنتیک اختصاص داده شده ‌ که نشان‌دهنده ضرورت توجه به این علم است. در مجموع براساس آنچه در نوبل 2015 مورد توجه قرار گرفت، می‌توان پیش‌بینی کرد در چند سال آینده چه بسا یک دانشمند ایرانی در حوزه‌های فیزیک و شیمی برنده جایزه نوبل شود.

دکتر سیدحمید جمال‌الدینی

‌ متخصص ژنتیک