اقتصاد ایران و پسا‌برجام

این در حالی است که نباید فراموش کنیم برخی از این محصولات بیشترین میزان صادرات غیرنفتی ما را به خود اختصاص داده و اکنون برای به‌روز شدن آنها نیازمند فناوری‌های نوین هستیم بنابراین برداشته شدن این تحریم‌ها به واسطه اجرایی شدن برجام می‌تواند نقطه‌عطفی برای اقتصاد ایران باشد. با این حال در این‌باره باید دو نکته اساسی را در نظر داشته باشیم:

1ـ اولین نکته اساسی در این زمینه این است که نباید درباره تاثیر برجام بر اقتصاد ایران مبالغه کنیم، بلکه باید کاملا واقع‌گرا بوده و با استفاده از سیاست‌های عملی برای آینده اقتصاد کشور و رفع مشکلات متعدد آن برنامه‌ریزی کنیم.

در این زمینه بد نیست ابتدا از خود بپرسیم جایگاه ایران در تولید بین‌المللی پس از رفع تحریم‌ها چیست و آیا می‌توانیم به جایگاه مناسبی در این زمینه دست یابیم؟ چون بسیاری از کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان از نظر میزان تولید و همچنین کیفیت محصولات، فاصله زیادی با ایران دارند. نوع پاسخ به این پرسش بخش بزرگی از سیاست پس از برجام ایران و میزان واقع‌گرایی آن را مشخص خواهد کرد.

2ـ اما دومین نکته این است که باید از خود بپرسیم آیا رفع کامل تحریم‌ها به سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و ورود فناوری‌های مورد نیازمان منجر خواهد شد یا خیر. برای پاسخ به این پرسش باید توجه داشته باشیم 80 درصد از سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در کشورهای صنعتی انجام می‌شود و کشورهای صنعتی پیشرفته علاقه‌ای به سرمایه‌گذاری مستقیم در خارج از مرزهایشان ندارند؛ چون مایل نیستند فناوری‌های پیشرفته‌ای که در اختیار دارند و برایش هزینه کرده‌اند به‌سادگی در اختیار دیگر کشورها قرار گیرد، بنابراین انجام سرمایه‌گذاری به همراه انتقال فناوری غربی‌ها در اقتصاد ایران پس از برجام یک چالش خواهد بود.

همچنین اگر به وضعیت دولت آقای هاشمی رفسنجانی بازگردیم، درخواهیم یافت حتی در دورانی که ایران با کشورهای غربی مشکلی از نظر تحریم نداشته نیز کشورها‌ی غربی علاقه‌ای به سرمایه‌گذاری عمده و مشخص جز چند صنعت محدود مثل نفت و گاز نداشته‌اند و اکنون نیز می‌توان شرایط را همانند گذشته در نظر گرفت.

در نهایت نیز در پسابرجام باید به دولت پیشنهاد کرد از دیدگاه احتمالی خود در امید داشتن بیش از حد به اثرات برجام در اقتصاد ایران دست برداشته و به رفع موانع تولید صادرات‌محور روبیاورد که خیر اقتصاد کشور در آن است.

دکتر بهمن آرمان - کارشناس ارشد اقتصادی