ترکیه و بازی با کارت ماده 5 منشور ناتو

لحن سخنان پوتین پس از حادثه سقوط هواپیمای روسی نشان می‌دهد مسکو ساکت نمی‌ماند و واکنش‌هایی را در دستور کار خود دارد.

برای بررسی ابعاد این واکنش باید نگاهی به توانمندی‌های دو کشور بیندازیم. روسیه در حال حاضر از نظر نظامی قدرت بسیار بزرگ در سطح بین‌المللی است که توانایی تاثیرگذاری بسیار گسترده‌ای دارد و با آمریکا در این زمینه رقابت می‌کند.

گرچه جایگاه روسیه در نظام بین‌المللی در حوزه اقتصادی پایین‌تر است و در عین حال مسکو در شرایط کنونی بعد از حوادث اوکراین روابط سرد و متشنجی را با کشورهای غربی داشته است.

روسیه به دنبال این بوده تا با گسترش مناسبات با چین، ایران و ترکیه تا حدودی مشکلات اقتصادی‌اش را که از جانب کشورهای غربی اعمال شده بود، جبران کند، اما ترکیه با این اقدامش نشان داد که شریک قابل اعتمادی برای روس‌ها نیست و می‌تواند در شرایط حساس به رویارویی با روسیه بپردازد.

منتهی وضعیت ترکیه نیز وضعیت باثباتی نیست؛ آنکارا جنگ علیه پ.ک.ک را آغاز کرده و هم‌اکنون نیز روابط متشنجی با همسایگانش از جمله عراق، سوریه و مصر دارد و در عین حال روابطش با ایران و روسیه گرم نیست؛ گرچه رفت و آمد دیپلماتیک بین این کشورها وجود دارد و طرفین تلاش می‌کنند اختلافات خود را در حوزه سوریه مدیریت کنند.

گرچه روابط ترکیه به جهت مواضع اقتدارگرایانه اردوغان با کشورهای اتحادیه اروپا و آمریکا باثبات نبوده، اما آنکارا تلاش می‌کند تا از ماده پنج منشور ناتو (حمایت از اعضا) به نفع خود در شرایط حساس کنونی استفاده کند و روسیه را در موقعیتی قرار دهد که مسکو نتواند اقدام متقابلی انجام دهد.

احتمال می‌رود روسیه علاوه بر پاسخ سیاسی و همچنین اقتصادی از اهرم نظامی در قالب یک درگیری هوایی یا درگیری به اشکال دیگر علیه ترکیه در روزها و هفته‌های آینده استفاده کند.

سقوط هوایپمای روسی توانایی روسیه را به چالش کشیده است و پاسخ ندادن مسکو می‌تواند به ضرر دولت روسیه و شخص رئیس‌جمهور، هم در داخل کشور و هم نظام بین‌الملل تمام شود و این احساس در بین مخالفان روسیه به وجود آید که مسکو توانایی برخورد با ترکیه را ندارد.

به همین جهت این احتمال می‌رود که دولت روسیه به طریقی به اقدام ترکیه پاسخ دهد. این پاسخ می‌تواند یک واکنش محدود نظامی در نزدیکی مرزهای سوریه باشد یا اقدامی که مقامات مسکو احتمالا در روزها و هفته‌های آینده تعریف می‌کنند. از این‌رو، تنها در صورتی که مقامات ترکیه از روسیه عذرخواهی کنند و هزینه این اقدام را جبران کنند، روابط به تنش کشیده نمی‌شود.

مهدی فتحی - کارشناس مسائل بین‌الملل