کمین هیولای دوپینگ برای قهرمانان

در روزهای گذشته، دو کشتی‌گیر سرشناس کشورمان در حالی در منجلاب دوپینگ گرفتار و از طرف آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ (وادا) و اتحادیه جهانی کشتی با محرومیت سنگین مواجه شده‌اند که ورزش و ورزشکار ایرانی، نه اولین قربانی دوپینگ محسوب می‌شوند، نه آخرین آن! در این میان چون فلسفه وجودی ورزش بر پایه سلامت تعریف شده و همه در تار و پود آن به دنبال خصایل نیک انسانی‌اند، اعلام نام ورزشکار دوپینگی و محرومیت او، پس از طی یک پروسه قانونی و دریافت دفاعیات ورزشکار صورت می‌گیرد. از اینها گذشته در کشورما به خاطر فرهنگ منحصر به‌فردش همواره این تخلف را به حساب نا‌آگاهی می‌گذاریم یا توپ را به زمین دیگران می‌اندازیم و با موج‌سواری، فلان و بهمان مسئول و قهرمان را عامل دوپینگی شدن ورزشکار مورد علاقه‌مان می‌دانیم و از آن سو به گرداب بداخلاقی می‌افتیم.

اما هرچه هست دوپینگ تهدیدی جدی برای ورزش تمام دنیاست که در سده اخیر روح جوانمردی را مخدوش کرده است. پیش از آن که به شرایط پیش روی ورزش کشورمان در این خصوص بپردازیم بد نیست مروری تاریخی بر چگونگی مبارزه با دوپینگ در ایران داشته باشیم و برخی فعالیت‌های ضد‌دوپینگ را در کشورمان نقد کنیم.

‌367‌‌1؛ آغاز مبارزه با دوپینگ در ایران

فعالیت‌های ضد‌دوپینگ در ایران از سال ‌‌67 آغاز شده است. در ایران هم ابتدا متولی این موضوع کمیته ملی المپیک بود و کمیسیون پزشکی کمیته ملی المپیک، آیین‌نامه ملی مبارزه با دوپینگ را تدوین کرد. وادا سال 1999 و نادوی ایران سال 2003 راه اندازی شد. دکتر رامین طباطبایی، قائم‌مقام دبیرکل ستاد ملی مبارزه با دوپینگ (نادو) درباره سابقه شکل‌گیری این ستاد به جام‌جم می‌گوید: در زمان ریاست محسن مهرعلیزاده برسازمان تربیت بدنی (دولت هشتم) با توجه به علاقه‌مندی ایشان به مبارزه با دوپینگ، بلافاصله نادوی ایران سال 1383 تاسیس شد و همزمان ایران به‌عنوان یکی از چهار کشور آسیایی هیات موسسان وادا به همراه ژاپن، چین و کره جنوبی کار خود را آغاز کرد و شش سال به‌عنوان رئیس سازمان منطقه‌ای وادا (رادوکا) در منطقه آسیای میانه فعالیت داشت و مسئولیت راه‌اندازی نادوها را در کشورهای منطقه به‌عهده گرفت. او ادامه داد: در ادامه به‌عنوان یک سازمان مستقل پذیرفته شدیم؛ یعنی می‌توانیم تست‌های بین‌المللی انجام دهیم. موضوعی که در حال حاضر انجام می‌شود و فدراسیون‌های جهانی تمام تست‌های کنترل دوپینگ رقابت‌های بین‌المللی را که در ایران برگزار می‌کنند به‌عهده ما می‌گذارند. تقریبا چهار سال است بیشتر فدراسیون‌های بین‌المللی، افسران کنترل دوپینگ خود را برای گرفتن تست از ورزشکاران ما به ایران اعزام نمی‌کنند و این کار به نادوی ایران محول شده است. این نکته نشان‌دهنده کیفیت مطلوب اقدامات نادوی ایران است که منطبق بر استانداردهای جهانی در حوزه مبارزه با دوپینگ فعالیت می‌کند.

دوپینگ آگاهانه است

قائم‌مقام دبیرکل ستاد ملی مبارزه با دوپینگ ادامه داد: بیشتر ورزشکاران حرفه‌ای به موضوع مواد و روش‌های ممنوعه آگاهی دارند. ورزشکاران حرفه‌ای تقریبا عوارض دوپینگ را می‌دانند و از مضرات آن آگاهی دارند. برخی اعتقاد دارند این عوارض و مضرات را می‌پذیریم چون مثلا می‌خواهیم قهرمان المپیک شویم‌. با این نوع تفکر نمی‌توان ورزشکار را توجیه کرد. وی گفت: ما در نادو سعی کرده‌ایم در حوزه آموزش، فعالیت جدی و گسترده داشته باشیم. در این ارتباط علاوه بر برگزاری دوره‌های آموزشی در سراسر کشور به‌خصوص برای ورزشکاران ملی، کارت جیبی و بروشورهای آموزشی را در تیراژ بالا منتشر می‌کنیم و در اختیار ورزشکاران قرار می‌دهیم و آنان رانسبت به فهرست مواد و روش‌های ممنوعه که همه ساله از سوی وادا منتشر می‌شود و عوارض و خطرات مصرف آنها آگاه می‌کنیم تا حتی اگر پزشکی از مواد ممنوعه خبر نداشته باشد با مشاهده این فهرست از تجویز داروهای محتوی این مواد به ورزشکار خودداری کند.

آموزش همگانی

هرچند این مقام مسئول به برخی فعالیت‌های آموزشی نادو اشاره می‌کند و دوپینگ ورزشکاران را اغلب آگاهانه می‌داند و این ادعا با افزایش سطح سواد و تحصیلات جامعه تا حد زیادی به واقعیت نزدیک است، اما به هر حال اگر بپذیریم حتی یک ورزشکارمان بر اثر ناآگاهی گرفتار این مشکل شود نباید مسئولان و دستگاه‌های ذی ربط به فعالیت‌های کنونی خود بسنده کنند. این در حالی است که بنا به ادعای علیرضا رضایی، سخنگوی فدراسیون کشتی، یکی از کشتی گیرانی که طی روزهای گذشته به خاطر دوپینگ با محرومیت مواجه شد به خاطر بی‌اطلاعی پزشک معالج خارج از اردو و تزریق یک آمپول درمانی به مواد ممنوعه آلوده شده و تست دوپینگش مثبت اعلام شده است. بنا براین در وهله اول به نظر می‌رسد ستاد ملی مبارزه با دوپینگ و فدراسیون پزشکی ورزشی، آموزش به جامعه پزشکی در نقاط مختلف کشور را در دستور کار قرار دهند؛ چرا که به هر ترتیب همه ورزشکاران سراسر کشور این امکان را ندارند که به معدود پزشکان آگاه و فعال در تیم‌های ملی و نادو مراجعه کنند. این آموزش‌ها با برگزاری سمینارهای استانی، منطقه‌ای و سراسری امکان‌پذیر است و به عنوان یک راهکار می‌تواند مد نظر قرار گیرد. از طرفی، حضور متناوب و مستمر متخصصان ضد دوپینگ در اردوهای تیم ملی و ارائه آموزش‌های لازم و هشدار‌های مربوط به مخصوص به ورزشکاران جوان بسیار بیشتر از قبل باید مد نظر قرار گیرد تا احتمال هرگونه لغزش نا‌آگاهانه از ورزشکاران سلب شود.

افزایش نمونه‌گیری‌ها

در کنار همه آموزش‌ها و فعالیت‌های آموزشی، به هر حال برخوردهای قهری و تهدید‌آمیز نیز به نوبه خود می‌تواند تاثیر لازم را داشته باشد. در حالی که هر نمونه‌گیری و ارسال آن به آزمایشگاه کلن بالغ بر یک میلیون تومان هزینه دارد ضروری است در این رابطه و در دوران پسابرجام که دیگر مشکل نقل و انتقال ارزی هم وجود ندارد، اعتبار کافی به این موضوع اختصاص یابد تا با افزایش شمار نمونه‌گیری‌ها و ارسال آنها به آزمایشگاه کلن، سره از ناسره به خوبی تشخیص داده شود و ورزشکاران نا‌آگاه و آگاه متخلف حساب کار دستشان بیاید. این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که در حال حاضر سالانه نادو بین 700 تا 800 تست دوپینگ از ورزشکاران می‌گیرد که به نظر می‌رسد با توجه به حجم بالای رقابت‌های ورزشی در سطح کشور، آمار پایینی است و بازدارندگی کافی را نخواهد داشت.

‌ داروخانه‌های مکمل‌ها

در کنار نا‌آگاهی و انگیزه‌های مادی فردی برای دوپینگی شدن یک ورزشکار، عواملی همچون افراد فرصت‌طلب در کنار ورزشکاران به منظور فروش مکمل ورزشی هم در دوپینگی شدن ورزشکار موثرند. برای مقابله با این عوامل نیز ضروری است هرچه زودتر موضوع راه‌اندازی داروخانه مجاز عرضه مکمل‌های ورزشی و غذایی در سطح کشور به واقعیت بینجامد تا ورزشکاران با خیال راحت از مکمل‌های مجاز استفاده کنند و به مراجعه به افراد سودجو و مکمل‌های قاچاق ـ که آلوده بودن موادشان به مواد ممنوعه بسیار محتمل است ـ نیاز نداشته باشند. راه‌اندازی این مضوع گویا چندی است در دستور کار قرار دارد و به نظر می‌رسد راهکار قابل اعتماد برای مقابله با دوپینگی شدن ورزشکاران باشد.

شکل‌گیری فصل جدید

علاوه بر سه راهکار فوق، بدیهی است برای شکل‌گیری فصل جدید مبارزه با دوپینگ در کشور تمامی مسئولان ورزش و فدراسیون‌های مختلف باید کمر همت بسته و برای یک مقطع کوتاه هم که شده چشمان خود را بر نتیجه‌گیری‌های مطقعی ببندند و جنبش جدی ضد دوپینگ در ورزش کشور ایجاد کنند‌؛ جنبشی که هرچند ابتدا ممکن است ریزش‌های جدی در ورزش قهرمانی ما داشته باشد؛ اما در صورت استمرار می‌تواند به پاکسازی واقعی ورزش به منظور ترویج روح جوانمردی و البته مصون ماندن ورزشکاران از عوارض جسمی استفاده از مواد نیروزا بینجامد.

راهکار چیست؟

برای مقابله با این عوامل نیز ضروری است هرچه زودتر موضوع راه‌اندازی داروخانه مجاز عرضه مکمل‌های ورزشی و غذایی در سطح کشور به واقعیت بینجامد تا ورزشکاران با خیال راحت از مکمل‌های مجاز استفاده کنند و به مراجعه به افراد سودجو و مکمل‌های قاچاق ـ که آلوده بودن موادشان به مواد ممنوعه بسیار محتمل است ـ نیاز نداشته باشند.

امید توفیقی