کاروِیژه های رسانه در فصل انتخابات

این کارکردها در همه‌گونه رسانه‌ای قابل اجراست و طبیعتا در رسانه‌های موثرتر مانند رادیو و تلویزیون می‌تواند موثرتر باشد.

در این نوشتار صرفا به هشت مورد از آنها اجمالا اشاره می‌کنم.

1ـ ایجاد و افزایش مشارکت سیاسی:

رسانه‌ها با رونق به گفتمان انتخاباتی، فضای کشور و حیات روزمره را به سوی یک رویداد مهم سیاسی سوق می‌دهند و توجه شهروندان را به یک فرآیند سرنوشت‌ساز جلب می‌کنند که نقطه کانونی آن روز رای‌گیری است. از آنجا که نظام جمهوری اسلامی، نظامی مبتنی بر مردم‌سالاری دینی است و همه ارکان آن ـ مستقیم و غیرمستقیم ـ متکی بر آرای مردم است پدیده انتخابات در واقع یک رفراندوم عمومی و بیعت مجدد آحاد ملت با نظام سیاسی است و هرچه میزان مشارکت مردم در اصل انتخابات بالاتر باشد پشتوانه مردمی نظام برای خدمتگزاری بیشتر و مستحکم‌تر خواهد شد. در نتیجه اقدامات گوناگون رسانه‌ای که بر شور انتخاباتی بیفزاید فی نفسه ارزشمند و در عین حال کارکردی راهبردی است و باید شیوه‌های نو را برای تحقق این مهم آزمود.

2ـ فضاسازی برای نقد سالم و سازنده:

فصل انتخابات فرصت ارزشمندی و کم‌نظیری برای نقد و ارزیابی عالمانه و سازنده و سالم مسئولان و دست‌اندرکاران و نهادها و سیاست‌ها و تصمیم‌هاست. نقد منصفانه در رسانه‌ها موجب جلب اعتماد بیشتر مردم شده و زمینه انتخاب بهتر و عقلانی‌تر را فراهم می‌سازد.

3ـ ارائه کارنامه عملکرد:

رسانه‌ها در فصل انتخابات به مثابه ناظر فضای عمومی کشور به نمایندگی از افکار عمومی باید از همه نهادها و مسئولان مطالبه عملکرد کنند و با رویکرد کارشناسی کارنامه آنها را پیش روی مردم قرار دهند. مثلا در انتخابات ریاست جمهوری قوه مجریه در معرض کارنامه‌خواهی قرار می‌گیرد و در انتخابات پارلمانی این مجلس و نمایندگان هستند که باید توسط رسانه‌ها مورد سوال قرار گیرد که در چهار سال چه خدمتی را به موکلان خود یعنی شهروندان ارائه داده‌اند. این مطالبه‌گری نیز باید در چارچوب قانون باشد برای نمونه مجلس شورای اسلامی دوره نهم باید در سه حوزه قانونگذاری، نظارت و ایفای نقش حاکمیتی خود به مردم گزارش کار ارائه دهد.

4ـ طرح مطالبات منطقی مردم:

فصل انتخابات زمان مناسبی برای طرح مطالبات و خواسته‌های شهروندان است تا هم مردم شوق بیشتری برای مشارکت سیاسی پیدا کنند و هم متولیان امر با درک صحیح‌تر و دقیق‌تر از خواسته‌های ملت خود را با این مطالبات تنظیم نموده و بر آن مدار حرکت کنند.

5 ـ آسیب‌شناسی عقلانی و تخصصی نهادها:

رسانه‌ها در فصل انتخابات می‌توانند با کنار نهادن محافظه‌کاری‌های مرسوم فضای آسیب‌شناسی نهادها و دستگاه‌های کشور را با اهدافی سازنده و روشی علمی و تخصصی فراهم سازند و با مشارکت صاحب‌نظران و نخبگان و خبرگان امکان اصلاح نهادینه امور را فراهم سازند. سوژه‌های نقد هم با سعه صدر و تسامح پذیرای نقدهای رسانه‌ای بوده و این فضای گرم و جذاب را مسدود نسازند.

6 ـ نخبه‌شناسی:

رسانه‌ها در فصل انتخابات می‌توانند با شناسایی نخبگان در حوزه‌های مختلف و شناساندن آنها به افکار عمومی در بهره‌گیری کشور از سرمایه‌های ارزشمند ملی نقش بسیار مهمی ایفا کنند. نخبگان و خبرگان در حوزه‌های سیاسی و فرهنگی و اقتصادی و... نباید در حاشیه‌ها بمانند و جامعه از ظرفیت بالای آنها بی‌نصیب بماند و این مهم عمدتا به عهده رسانه‌هاست. در شناسایی و شناساندن نخبگان نیز باید تنگ‌نظری‌های حزبی و جناحی و گاه حسادت و بدبینی و سوءظن را کنار گذاشت و در چارچوب اهداف عالیه کشور و نظام و انقلاب عمل کرد.

7ـ ارائه راهکار برای تنگناها و مشکلات:

فصل انتخابات این فرصت مناسب را برای رسانه‌ها ایجاد می‌کند که راهکارهای مناسب و موثر را از زبان کارشناسان و خبرگان در حوزه‌های مختلف برای مشکلات ریز و درشت جامعه طرح و گفتمان مشکل‌گشایی و حل مساله را در جامعه رونق بخشد.

8 ـ امیدآفرینی و اعتمادسازی:

کارکردها و کارویژه های مذکور همگی مقید به کارکرد امیدآفرینی هستند. رسانه‌ها در فصل انتخابات هر اقدامی را طراحی و اجرا می‌کنند اعم از انتقاد و مطالبه‌گری و.. باید توجه داشته باشند مرز و چارچوب این راهکار اعتمادآفرینی در مردم نسبت به نظام و انقلاب و ایجاد امید در جامعه و مردم بویژه نسل جوان نسبت به آینده کشور است. فراموش نکنیم امروز هجمه اصلی دشمنان دانا و پیامد عمل برخی دوستان نادان در کشور کاهش امید شهروندان به آینده است. انتخابات فرصت مناسبی است که خون امید در رگ‌های جامعه جاری شود و شهروندان با عقلانیت سیاسی و واقع‌بینی ضمن مشارکت سیاسی بالا در انتخابات زمینه مشارکت اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی خود را در فصل پسا انتخابات فراهم کنند و با عزم و همت بالا گام به گام هزار راه نرفته سازندگی و پیشرفت ایران عزیز را طی کنند.

دکتر امیر دبیری مهر - پژوهشگر و استاد دانشگاه