خودکفـایی بنزین دود شد

درباره بنزین تولید داخل در دولت قبل اتهاماتی مطرح است. با توجه به سابقه مدیریتی شما در آن دوره، چه پاسخی به این اتهامات دارید؟

در دولت قبل پروژه‌هایی برای افزایش کمیت و کیفیت فرآورده‌های نفتی انجام شد. با اجرای این پروژه‌ها، بهینه‌سازی‌هایی در پالایشگاه‌های کشور صورت گرفت که ارتقای کیفیت بنزین تولید داخل را در پی داشت. به طوری که استاندارد بخشی از بنزین تولیدی از یورو 2 به یورو 4 رسید. در ادامه، برای جبران کمبود بنزین تولید داخل، تصمیم بر استفاده از ریفرمیت تولیدی پتروشیمی‌ها گرفته شد. با این اقدامات به تدریج بنزین تولید داخل به سطح استاندارد یورو 3 و حتی یورو 4 رسید.

متأسفانه با تغییر دولت، عده‌ای به بهانه‌های سیاسی با ایجاد جنجال رسانه‌ای و بدون مطالعات کارشناسی علیه بنزین پتروشیمی، راه را برای ورود هیأت دولت به این ماجرا باز کردند که به مصوبه سال 93 منتهی شد. براساس این مصوبه، دولت چند محور را مورد توجه قرار داد؛ یکی حذف بنزین پتروشیمی و وارد کردن بنزین با استاندارد یورو 4 و دیگری گسترش پوشش عرضه بنزین یورو 4 به 8 کلانشهر کشور بود. از سوی دیگر، بر اساس مصوبه شورای عالی استاندارد، سازمان استاندارد مکلف بر نظارت مستقیم محموله‌ها و بنزین‌های وارداتی شد. اما متأسفانه برای واردات بنزین، مطالعاتی صورت نگرفت که آیا در بازار منطقه اصلا بنزین یورو 4 موجود است که ما بتوانیم آن را وارد کنیم. به این ترتیب، با چنین نگاهی که تحریم‌ها به زودی برداشته خواهد شد و ما می‌توانیم به صورت مستقیم از تولیدکنندگان خارجی بنزین بخریم، فرآیند کنار گذاشتن بنزین پتروشیمی و واردات بنزین به سرعت شروع شد. متأسفانه وقتی محموله‌های وارداتی مورد ارزیابی و کنترل کیفی قرار گرفت، مشخص شد محموله‌های وارداتی حتی نشان استاندارد یورو 2 را نیز نداشتند و موادی داخل بنزین‌های وارداتی بود که از 20 سال پیش در دنیا ممنوع اعلام شده است.

علت کیفیت پایین بنزین وارداتی چه بود؟

در واقع برای ارتقای اکتان بنزین وارداتی، از مواد نامرغوب و ممنوعه در بنزین‌ها استفاده شده بود. این اتفاق که افتاد مشخص شد بنزین از طریق واسطه‌ها دریافت می‌شود. از نظر قیمت هم مشخص شد بنزین وارداتی پنج تا 9 دلار بالای قیمت خلیج فارس به کشورمان می‌رسد زیرا بنزین‌های وارداتی از نوعی مخازن که محل اختلاط و ذخیره‌سازی بود، بارگیری و به کشور وارد می‌شد. نظارتی هم در این واردات نبود. به همین دلیل دستگاه‌های نظارتی وارد شدند و بنزین وارداتی را مورد بررسی قرار دادند.

اما سال گذشته مسئولان دولتی مدعی بودند هوای تهران با کنار گذاشتن بنزین پتروشیمی، سالم شده است. نظر شما چیست؟

حقیقت این بود که در آن مقطع زمانی آب و هوا، باران و باد به کمک دولت شتافتند و سبب پاک شدن مقطعی هوا شدند و مسئولان نیز از جریانات عامه‌پسند استفاده کردند و این ادعا را مطرح کردند که سالم شدن هوا به دلیل واردات بنزین بوده است.

از سوی دیگر، تولید بنزین پتروشیمی که قطع شد این شرکت‌ها به صادرات ریفرمیت تولیدی خود اقدام کردند. به دنبال مصوبه دولت، پتروشیمی‌ها شروع به صادرات ریفرمیت‌های خودشان کردند، در صورتی که همین ریفرمیت‌ها با اندکی تغییرات دوباره به ایران وارد می‌شد و برای ارتقای کیفیت بنزین تولید داخل مورد استفاده قرار می‌گرفت.

شرکت‌های پالایشگاهی نیز به محصولات اکتان‌افزا برای تولید بنزین معمولی نیاز داشتند، اما چون این محصول با قیمت بالا به دستشان می‌رسید، انگیزه‌ای به استفاده از آن نداشتند و همین مسائل سبب مشکلات مالی برای پالایشگاه‌ها هم شد. از سوی دیگر حوادث فنی نیز گریبانگیر پالایشگاه‌ها ازجمله پالایشگاه اراک شد که سبب گردید بنزین تولید داخل دچار مشکل کمی و کیفی شود.

در برنامه دولت نیز در تولید استاندارد بنزین، دو نوع استاندارد انتخاب شد. 1) بنزین معمولی و 2) بنزین اصلاحی که یک نام جعلی است، چون بنزین باید حداقل استاندارد اجباری شماره 4904 را داشته باشد.

متأسفانه به ‌رغم مصوبه شورای عالی استاندارد، سازمان استاندارد نیز که موظف به انجام مواردی بود، به وظایف خود عمل نکرد و محموله‌های وارداتی از شرکت ملی پخش یا اداره نظارت بر صادرات وزارت نفت در واقع تأیید می‌شد. در واقع، به نوعی واردکننده و خریدار و ناظر یک دستگاه بود و دستگاه نظارتی وظیفه خود را انجام نداد. این مسائل سبب شد واردات بنزین نسبت به سال گذشته تا 110 درصد افزایش یابد و حتی واردات روزانه 30 تا 40 میلیون هم داشتیم.

در کشور نیز مشکلاتی برای بنزین‌های وارداتی ایجاد شد، بنزین وارداتی به پالایشگاه انتقال داده شده و یک تا دو میلیون لیتر از این بنزین در پالایشگاه مخلوط شده و نزدیک پنج میلیون لیتر از آن نیز در انبارها مخلوط می‌شده است؛ بنابراین بنزین که به دست مصرف‌کننده می‌رسید بنزین استاندارد معمولی یورو 2 بود.

با توجه به این که خود کلانشهر تهران نزدیک به 14 میلیون در روز مصرف بنزین دارد عملا کل تولیدات پالایشگاه امام خمینی(ره) شازند، حتی تهران را به صورت کامل نمی‌تواند پوشش دهد. پس بحث پوشش هشت کلانشهر با بنزین یورو4 درست نیست. یعنی به اصطلاح یک کار سیاسی صورت گرفته و چنین چیزی امکان‌پذیر نیست، زیرا هشت کلانشهر ما نزدیک به 35 تا 40 میلیون لیتر مصرف دارند. امروز هم که شرایط آب و هوایی تغییر کرد، مشخص شد توزیع بنزین یورو 4 در هشت کلانشهر نادرست بوده است.

نقش سازمان محیط زیست در این وقایع چطور بود؟

سازمان محیط زیست در این میان سیاسی‌کاری کرد و از طرفی مجموعه وزارت نفت نیز همپا با سازمان محیط زیست با هم یک کار سیاسی انجام دادند. حتی در نامه چهار امضایی که به رئیس مجلس دادند هم یک بحث سیاسی کردند. بالاخره در این قضیه هزینه سرشاری به کشور تحمیل شد، اما عده‌ای منتفع شدند.

از وضعیت توسعه پروژه‌های بنزین‌سازی خبر دارید؟

این پروژه‌ها به نوعی متوقف شده‌اند. قرار بود نیمی از پروژه‌ها تا پایان سال 93 به بهره‌برداری برسد. از طرف دیگر در شش ماهه اول امسال قرار بود فاز اول مجتمع ستاره خلیج فارس به بهره‌برداری برسد. از طرف دیگر تولید در کشور نیز با مشکلاتی مواجه شد که خوب نتیجه‌اش واردات بی‌رویه بود، اما برخلاف تمام انتقادات از بنزین پتروشیمی، وزارت نفت در شش ماه اول امسال، تفاهم‌نامه‌ای یک ساله با پتروشیمی‌ها براساس دریافت روزانه در حدود دو میلیون لیتر بستند که الآن شروع و سندش هم در رسانه‌ها منتشر شده است.

نتیجه این قضایای سیاسی و منافع اقتصادی برخی‌ها این شد که اقدامات ملی در خودکفایی بنزین متوقف شود و واردات بنزین رونق بگیرد. این در حالی است که چند سال پیش واردات بنزین صفر شده بود. می‌دانید که واردات بنزین با چند واسطه انجام می‌شود که هر واسطه منفعت خود را می‌برد. امروز مشخص نیست چطور بنزین پتروشیمی دوباره به چرخه تولید بازگشته، اما دیگر دستگاه‌های مسئول، معترض آن نیستند.

مهدیه آخوندزاده