خیلی دور، خیلی نزدیک

به گزارش جام جم ورزشی ، خاص بودن این بنا در درجه‌ اول به لحاظ مقیاس آن نسبت به سایر بناها و نسبت به محیط شهری خواهد بود؛ و در درجه‌ دوم، تعداد و تنوع کاربران آنها که ممکن است از مرز صد هزار نفر نیز فراتر برود. همچنین، استادیوم‌ها به لحاظ هزینه‌ ساخت و صرف منابع مالی و انسانی در میان پرهزینه‌ترین بناها قرار دارند.

با توجه به موارد ذکر شده طبیعی است دیدگاه طراحان، سازندگان، مالکان و کاربران استادیوم دیدگاه‌هایی کاملا متفاوت باشد و هر یک در ابتدا جنبه‌ها و نیازهای خاص را مدنظر قرار دهند. شناخت این نیازها و ارائه‌ راه‌حل مناسب، هدف نخست در بهبود روند ساخت استادیوم‌ها شمرده می‌شود و گروه طراح به عنوان نماینده تمام اقشار مرتبط با استادیوم، وظیفه‌ ایجاد شرایط بهینه در این عرصه را برعهده دارد. مشخص است که در کشورهای پیشرفته دنیا، روند تغییر استادیوم‌ها از ابتدا تاکنون در پی کسب دانش بیشتر طراحان در زمینه‌های مختلف طرح معماری، سازه، ایجاد رفاه و آسایش کاربران و رعایت شرایط بهینه اقتصادی بوده است و این روند تغییر پایدار خواهد بود و در آینده نیز ادامه خواهد داشت، اما آیا در ایران هم روند تغییر استادیوم‌ها با پیشرفت روبه‌رو بوده است؟

استانداردسازی ورزشگاه

ابتدای سال 2009 کنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC) فهرستی از استانداردهای استادیوم‌های ورزشی برای برگزاری مسابقات لیگ قهرمانان آسیا 2011 منتشر کرد که در ایران جنجال‌برانگیز شد؛ چراکه بسیاری از شرایط ذکر‌شده در این فهرست در استادیوم‌های فعلی ایران موجود نبود.

در آن زمان استانداردترین مجموعه ورزشی در کشور ما مجموعه ورزشی آزادی تهران بود که بی‌شک معمار آن، فکرش را هم نمی‌کرد بعد از گذشت چیزی بیش از چهار دهه از طراحی استادیوم آزادی تهران، نه‌تنها روند صعودی در ساخت استادیوم‌هایی با استانداردهای بین‌المللی نداشته باشیم، بلکه با سهل‌انگاری‌هایمان و فرسوده شدن بافت همین تنها استادیومِ استانداردمان، روند نزولی نیز پیدا کنیم.

اگرچه امروز استادیوم‌هایی ازجمله استادیوم نقش جهان اصفهان هستند که ادعای رقابت با استانداردهای بین‌المللی را می‌کنند، اما همچنان شرایط خاص کشور ایران از لحاظ نیاز رو به رشد توسعه‌ زیرساخت‌های ورزشی و شناخت، طرح و ساخت استادیوم‌های ورزشی لزوم مطالعه بیشتر در این عرصه را مطرح می‌کند.

بسیاری از بخش‌های همین استادیوم آزادی فرسوده شده‌ و این در حالی است که تنها اگر کمی مورد دلسوزی و توجه مسئولان قرار بگیرند، به جای این که کاملا به مکان‌های بلااستفاده تبدیل شوند، می‌توان در همان روزهای نخست تنها با صرف بودجه اندکی آنها را ترمیم و بازسازی کرد و دوباره مورد بهره‌برداری قرار داد.

میزبان المپیک

طراحی و ساخت این اماکن باید به وسیله متخصصان طراحی و برنامه‌ریزی شود؛ همان گونه که مسئولان شهر پکن، پایتخت چین، معماران و مهندسان مطرح را از سراسر دنیا دعوت کردند تا شهرشان را به یک میزبان المپیک بی‌نظیر تبدیل کنند و همین اتفاق هم افتاد و آنها توانستند با ساختن دو استادیوم آشیانه پرنده و مکعب آبی، با آن معماری بی‌نظیر، آن هم تنها ظرف مدت چهار سال و صرف کمترین هزینه‌ها، شهر خود را به یکی از جاذبه‌های توریستی تبدیل کنند؛ به طوری که امروز پس از گذشت سال‌ها همچنان از سود ساخت آن استادیوم‌ها بهره‌مند شده و مردم سراسر دنیا آن دو استادیوم را نماد پکن می‌دانند. حال آن که ما با توجه به داشتن نیرو و منابع انسانی متخصص و قوی در کشورمان، حتی شاید لازم نباشد برای ساخت استادیومی با استانداردهای بین‌المللی از متخصصان خارجی استفاده کنیم و مهم‌ترین نیاز ما، برنامه‌ریزی دقیق، مدیریتی دلسوز و غیرفرد‌محورانه، شایسته‌سالاری، بها دادن به نوآوری و خلاقیت‌ها و اختصاص بودجه‌ای مناسب برای ساخت استادیوم است.

چه باید کرد؟

برای تغییر وضع موجود به سمت وضع مطلوب بهتر است فرآیند ذوب شدن اندیشه‌ها و باورها و رفتارهای سنتی و ثبت ارزش‌های نوین و استقرار نظام‌های جدید را در پیش گیریم که این نیازمند بازنگری در موازین فنی ورزشگاه‌های کشور، بازنگری و در صورت نیاز تجدیدنظر در مقررات و معیارهای طراحی زمین‌ها و فضاهای مورد نیاز برای رشته‌های مختلف ورزشی، بررسی مشخصات فضایی و معماری زمین‌ها، فضاها و سالن‌های ورزشی شامل ابعاد و اندازه‌های سالن‌ها، دسترسی‌ها، ارتفاع و تجهیزات، بررسی مشخصات سایر فضاهای مربوط به رشته‌های مختلف از قبیل رختکن‌ها و سرویس‌های بهداشتی، فضاهای اداری و عمومی، انبارها و... بازنگری مقررات فنی و جزئیات ساختمانی شامل کفسازی، پوشش دیوارهای داخلی (رنگ و بافت سطوح) سقف‌ها، ضوابط و مقررات عمومی شامل نحوه نورگیری بهینه، میزان نیاز به نور طبیعی در انواع فضاهای ورزشی، ضوابط و مقررات نورگیری و طراحی بازشوها برای عملکردهای ورزشی، ملاحظات طراحی برای سازه سالن‌های ورزشی، سیستم تأسیسات حرارتی و تهویه سالن‌های ورزشی، سیستم تأسیسات برقی سالن‌های ورزشی، سیستم آکوستیک سالن‌های ورزشی، مقررات ایمنی در مقابل آتش‌سوزی، ضوابط و مقررات طراحی برای معلولان، ضوابط و مقررات پارکینگ‌ها براساس پارکینگ‌های مورد نیاز است.

در نتیجه، با توجه به نکاتی بنیادین و حائزاهمیت در انتخاب سایت استادیوم‌ها، ازجمله سازگاری آنها با محیط زیست و پیشگیری از مشکلات زیست‌محیطی احتمالی ازجمله افزایش ترافیک وسایل نقلیه، نوفه ایجاد شده در اثر تعداد زیاد تماشاگران، صدای ناشی از برگزاری مسابقات، نور زیاد برای روشن کردن استادیوم و نورپردازی مسابقه، سایه انداختن استادیوم بر ساختمان مجاور، کمبود فعالیت در اطراف استادیوم و زمان نبود مسابقه، مقیاس نامناسب پروژه در رابطه با محیط اطراف، با تحلیل و طراحی مناسب و تنظیم شرایط عملی می‌توان مشکلات ذکر شده را به حداقل رساند تا استفاده‌کنندگان و افراد محلی احساس بهتری برای حضور در فضا پیدا کنند و این واقعیت که پروژه در راستای حفاظت از طبیعت و احترام به همسایگی ساخته شده است را قدرت بخشیم و پس از آن با بررسی‌های همه‌جانبه سایت و سازه استادیوم، طراحی‌ها و محاسبات دقیق، بهره‌گیری از استانداردهای بین‌المللی و از همه مهم‌تر، پیشبرد کار طبق یک برنامه‌ریزی راهبردی و دقیق، بتوانیم ورزشگاهی درخور داشته باشیم.