وقف، حامی نظام سلامت

واقفان از سعادتمندترین نیکوکاران هستند، زیرا گذشت زمان نمی‌تواند سبب فراموش شدن نیت خیر آنها شود و در این میان برای رسیدن به چنین سعادتی واقف باید از نظر کارشناسان استفاده کرده و نیتی را انتخاب کند که پرداختن به آن جزو نیازهای روز جامعه باشد، مانند برطرف کردن مشکلات حوزه بهداشت و درمان، توسعه علم و فناوری یا رفع مشکلات ازدواج جوانان یا کاهش آسیب‌های اجتماعی مانند طلاق، اعتیاد و فقر. در این میان ممکن است برخی واقفان در گذشته نیت‌هایی کرده یا املاکی را وقف کرده باشند که امروزه کارایی گذشته را ندارند به همین دلیل بهتر است در آن تغییراتی صورت بگیرد.

وقف تغییرناپذیر است

براساس نظر کارشناسان یکی از ارکان وقف را باید تغییر نا پذیری آن دانست، زیرا در تعریف وقف در کتب علمی و فقهی آمده که اصل مال باید ثابت بماند و از منافع آن جهت نیت خیر واقف بهره برد در منابع دینی نیز آمده که باید برابر با نیت واقف به موفقات عمل شود.

علاوه بر این سفارش شده که موقفات قابل فروش و هدیه دادن نیستند، بنابراین یکی از اساسی‌ترین اصول در حوزه وقف باقی ماندن وقف و عمل به نیت واقف است.

حجت‌الاسلام محمدمهدی حاتمی، سرپرست معاونت اوقافی، حقوقی و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خیریه در این باره به جام‌جم می‌گوید: تمام مراجع و علمای دین معتقدند موقفات قابل فروش نیست و بر متولی وقف نیز واجب است که با رعایت صرفه و صلاح وقف به مفاد وقف‌نامه عمل کند. به اعتقاد کارشناسان براساس قانون که برگرفته از شرع است نیز به چنین نکاتی تاکید و در نظر گرفته شده که موقفات قابل فروش نیستند.

سرپرست معاونت اوقافی، حقوقی و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خیریه یادآور می‌شود: البته مواردی از جواز فروش در مبانی فقهی ما آمده که بسیار محدود است؛ برای نمونه اگر موقفه به هیچ وجه قابلیت انتفاع نداشته باشد و در معرض تخریب و از بین رفتن باشد. مثلا قطعه زمین وقفی در جایی قرار بگیرد که قرار است سدی در آن ساخته شود در چنین شرایطی موقفه زیر آب خواهد رفت و دیگر دسترسی به آن میسر نیست.

به گفته او اگر بین افرادی که وقف انجام شده تا ثمرات وقف به آنها برسد اختلافی بیفتد که سبب ریخته شدن خون و قتل و کشتار شود نیز چنین اجازه‌ای داده شده است.

احترام به نیت واقف

به نظر می‌رسد اگر بتوان موقفه را اداره و به نیت واقف عمل کرد به هیچ وجه شرع اجازه فروش موقفه و تغییر نظر واقف را نمی‌دهد.

حاتمی تاکید می‌کندکه تا زمانی که نیت واقف قابل اجراست نمی‌توان آن را تغییر داد.

برای نمونه در نظر بگیرید شخصی وقف کرده برای روشنایی محلی شمع خریداری شود، اما این روزها دیگر شمع کاربرد روشنایی ندارد، بنابراین در چنین مواردی باید نزدیک‌ترین نیت به نیت واقف را اجرایی کرد یعنی از محل موقفه برای روشنایی محلی که او در نظر گرفته هزینه کرد. علاوه بر این واقفانی بوده‌اند که نیت‌شان تهیه پاپوش برای زائران امام رضا(ع)بوده، اما برخلاف گذشته این روزها زائران کمتری برای زیارت امام رضا(ع)پیاده روی‌های طولانی انجام می‌دهند به همین دلیل در چنین مواردی نیز باید نیتی را جایگزین کرد که به نیت واقف نزدیک‌تر است.

حاشیه‌های ساخت بیمارستان

چند روز پیش در یکی از محله‌های مرکزی شهر تهران مراسم کلنگ‌زنی یک بیمارستان سوانح و سوختگی برگزار شد که حاشیه‌هایی مانند اعتراض برخی شهروندان را در پی داشت، زیرا آنها ادعا می‌کردند زمین در نظر گرفته شده باید به فضای سبز تبدیل شود نه بیمارستان.

سرپرست معاونت اوقافی، حقوقی و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خیریه دراین باره به جام‌جم می‌گوید: اعتراض برخی افراد نسبت به ساخت بیمارستان برایمان روشن نشده، چون من با برخی از این افراد صحبت کردم و آنها می‌گویند اگر در این محل بیمارستان بسازید، محله ما شلوغ شده و از حالت مسکونی خارج می‌شود. برخی نیز تصور می‌کنند قیمت خانه‌های آنها کاهش پیدا می‌کند.

او ادامه می‌دهد: در پاسخ به این افراد باید گفت به لحاظ اخلاقی وقتی در جامعه ما به مسائل بهداشت و درمان نیاز مبرم وجود دارد باید به این مسائل پرداخت، افزون بر این مباحث قانونی نیز مطرح است، زیرا سازمان اوقاف و امور خیریه یک دستگاه اداری است که متولی وقف نیز هست، بنابراین باید صرفه و صلاح وقف را درنظر بگیرد و نیت واقف را اجرا کند.

اهمیت کارشناسی در وقف

سازمان اوقاف و امور خیریه تاکید دارد که قبل از تصمیم گیری به ساخت این بیمارستان از مراجعه ذی‌صلاح پیگیری‌های لازم را به عمل آورده برای نمونه آنها با وزارت بهداشت و درمان و دانشگاه علوم پزشکی مکاتباتی در این خصوص انجام داده‌اند، زیرا ممکن است واقف زمینی را برای ساخت بیمارستان وقف کند، اما کارشناسان تشخیص بدهند با توجه به موقعیت یا مساحت زمین امکان ساخت بیمارستان یا درمانگاه در آن وجود ندارد.

حاتمی خاطرنشان می‌کند: علاوه بر وزارت بهداشت و درمان، کارشناسان ما با شهرداری تهران نیز موضوع را درمیان گذاشته و ساخت بیمارستان ابتدا در کمیسیون‌هایی مانند ماده 5 مورد بررسی قرار گرفت و سپس کاربری درمانی زمین مصوب شد.

کارشناسان حوزه بهداشت و درمان معتقدند سه نیاز عمده شهروندان دراین حوزه مسائلی مانند ساخت بیمارستان برای بیماران سرطانی، بیماران سوانح و سوختگی و بیمارانی است که مشکلات روانی دارند.

سرپرست معاونت اوقافی، حقوقی و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خیریه تاکید می‌کند: برای ساخت بیمارستان سوانح و سوختگی تمام جوانب کار مورد مطالعه قرار گرفت یعنی استاندارهای زیست محیطی نیز در نظر گرفته شده و قرار است برای این بیمارستان 500 پارکینگ نیز ساخته شود، علاوه بر این تملک برخی ساختمان‌های اطراف این زمین نیز در دستور کار است تا زمین وسیع‌تر شود.

به گفته او مشکلی برای ساخت این بیمارستان وجود ندارد و براساس زمان بندی مشخص شده باید در سه سال آینده تکمیل شود.

توجه ویژه وقف به بهداشت

عبدالرحمان رستمیان، نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت ودرمان مجلس نیز در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: در مجلس تلاش می‌کنیم سهم اوقاف در بهبود وضع بهداشت و درمان کشور را افزایش دهیم، به همین خاطر قرار است در برنامه ششم توسعه سهم اوقاف در این حوزه به 10 درصد افزایش پیدا کند.

به اعتقاد رستمیان با توجه به این که شهروندان کشورمان از لحاظ اعتقادی و مذهبی، به مشارکت در حوزه بهداشت و درمان تمایل دارند، باید درباره کمبودهای این حوزه اطلاع‌رسانی کرد تا نیکوکاران برای برطرف شدن نقاط ضعف قدم بردارند.

به نظر می‌رسد یکی از اولویت‌های نیکوکاران در حوزه بهداشت و درمان پرداختن به کمبود تخت‌های بیمارستانی است که کارشناسان این حوزه بارها نسبت به آن هشدار داده‌اند.

نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس خاطرنشان می‌کند: مدتی پیش جلسه‌ای با مسئولان اوقاف داشتیم و آنها نیز تمایل داشتند برای رفع مشکلات و کمبود‌ها در حوزه بهداشت و درمان مشارکت داشته باشند.

این در حالی است که برخی کارشناسان نیز معتقدند برای کاهش صدماتی که کمبود‌ها در حوزه بهداشت و درمان به کشور تحمیل می‌کند باید به بحث پیشگیری بیش از پیش پرداخت.

برای بهبود شرایط بهداشت و درمان جامعه به طور حتم باید از ظرفیت نیکوکاران بهره برد، اما نکته مهمی که در این بین وجود دارد اطلاع‌رسانی به نیکوکاران درباره کمبودها در حوزه بهداشت و درمان است، زیرا بسیاری از آنها بخوبی از کم و کاستی‌های این حوزه با خبر نیستند و چنانچه در جریان امور قرار گیرند به طور حتم برای برطرف شدن نیازهای جامعه پیشقدم خواهند شد.

به نظر می‌رسد، چون احداث بیمارستان سوانح و سوختگی هزینه‌بر است، بخش خصوصی تمایلی به ساخت آن ندارد، اما چون شهروندان به چنین بیمارستان‌هایی نیازم مبرم دارند باید از مسئولان خواست برای احداث بیمارستان‌های خاص در مناطق محروم نیز سرمایه‌گذاری کنند تا بیماران برای درمان روانه کلانشهرها نشده و بجز بیماری دغدغه دیگری نداشته باشند. علاوه بر این کارشناسان به نیکوکاران توصیه می‌کنند هنگام وقف دارایی خود، به گونه‌ای نیت کنند که امکان برای اجرای نیت‌های جایگزین با توجه به نیاز جامعه نیز وجود داشته باشد، زیرا وقتی وقف منعقد شد خود واقف نیز نمی‌تواند نیتش را تغییر دهد.

مهدی آیینی