تمرکز کردن در بچه‌های بیش‌فعال

به گزارش جام جم آنلاین،ویژگی‌های اولیه بیش‌فعالی از سال‌های اولیه رشد، یعنی قبل از ورود به مدرسه شروع می‌شود که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز و بروز رفتارهای ناگهانی است.

مثل انجام کارها به‌طور نیمه‌کاره، عدم تلاش ذهنی برای انجام تکالیف، فعالیت و تحرک بدنی بسیار بالا حتی زمانی که مشغول بازی نیستند، گم کردن پی در پی وسایل شخصی، نداشتن تمرکز و دقت بالا در انجام کارهاست.

همچنین کودکان مبتلا به این اختلال، تفاوت‌های قابل توجهی در بعضی از توانایی‌های خود، حساسیت‌های عاطفی، مشکلات رفتاری و عملکردهای اجتماعی و... در مقایسه با دیگر کودکان دارند.

برنامه‌ریزی و پردازش اطلاعات در این کودکان نیز ضعیف است و خیلی سخت می‌توانند تمرکز خود را به دست آورند.

این اختلال باعث بروز آسیب جدی در عملکردهایی مثل موفقیت تحصیلی، رفتار در مدرسه و جامعه، تعامل با والدین، خواهر و برادر و همسالان می‌شود.

به این ترتیب، والدین باید به رفتار کودکان خود دقت داشته باشند و تنها در صورتی که مجموعه‌ای از این رفتارها را در مدت طولانی مشاهده کردند با یک متخصص مشورت کنند.

در غیر این صورت نمی‌توان به هر کودک پرتحرک برچسب بیش‌فعالی زد. در این نوشتار با علل بیش‌فعالی، راهکارها و معرفی چند بازی ساده اما موثر برای تقویت دقت و تمرکز کودکان مبتلا به این اختلال بیشتر آشنا خواهیم شد.

علل بیش‌فعالی

علل به‌وجود آمدن بیش‌فعالی هنوز مشخص نیست، اما ممکن است ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باشد.

عامل ژنتیکی این عارضه، بیشتر در پدران این کودکان وجود دارد؛ اما عوامل محیطی بر افزایش شدت این عارضه بسیار موثر است.

اگر کودک در دوران نوزادی یعنی چهار هفته اول تولدش با مشکل تغذیه یا بهداشت روانی مواجه باشد یا اگر مادر در دوران بارداری سیگار بکشد یا استرس داشته باشد باعث اختلال در رفتار کودک می‌شود.

همچنین مسمومیت ناشی از سرب حاصل از دود ماشین‌ها و آلودگی هوا، غذاهای دارای مواد افزودنی مثل شیرین‌کننده‌های مصنوعی یا رنگ‌دهنده‌های خوراکی، مواد جلوگیری‌کننده از فاسد شدن غذا که در بعضی از غذاهای آماده وجود دارد نیز باعث اختلال در رفتار کودک می‌شود.

مواد سمی محیطی مانند، بیس فنول A و فتالات (مهم‌ترین مواد در تولید مواد آرایشی، پلاستیک، پرده حمام) نیز در ایجاد این اختلال سهیم هستند.

راهکارهای ساده اما مهم و کاربردی

درمان سریع برای بیش‌فعالی وجود ندارد، اما بهتر است والدین برای کمک به خود و کودکشان در مورد این اختلال اطلاعات بیشتری کسب کنند.

همچنین برنامه تربیتی ویژه‌ای را متناسب با نیازهای فرزند طرح‌ریزی کنند. درست است که کنار آمدن با کودکان بیش‌فعال کار ساده‌ای نیست، اما والدین باید بدانند که این کودکان ذاتا بد نیستند، ولی بدون مصرف دارو و رفتاردرمانی نمی‌توانند رفتار خود را کنترل کنند.

ـ کودک مبتلا به این اختلال در محدوده قوانین بهترین عملکرد را دارد. برای هر روز از قبل برنامه‌ریزی کرده و این برنامه را در جایی که کودک بتواند ببیند، آویزان کنید.

هرچه این برنامه دقیق‌تر باشد، محدودیت‌های بیشتری برای کودک ایجاد می‌کند تا بهتر رفتارش را کنترل کند.

ـ از ساعت زنگ‌دار استفاده کنید. برای افزایش مدت زمان که کودک می‌تواند آرام بنشیند، بهتر است از این وسیله استفاده کنید.

از کودک بخواهید بکوشد تا ساعت را شکست دهد. اگر می‌خواهد تکلیف مدرسه‌اش را در زمان کوتاه‌تری تمام کند از او بخواهید یک هدف زمانی تعیین کند.

برای مثال، این درس را در ظرف پنج دقیقه تنظیم و خودش را ملزم کند که پنج دقیقه بنشیند و آن درس را تمام کند.

هر بار که موفق به انجام این کار شد، می‌تواند یک مرحله جلوتر برود و هدف بعدی‌اش را تعیین کند و به این ترتیب زمان درس خواندن یا انجام تکالیفش را افزایش دهد. در هر مرحله او را تشویق کنید.

ـ به کودک دلبندتان محبت کنید، کودک به این که به او توجه و محبت شود، نیاز دارد. این ابراز محبت می‌تواند هم به شکل کلامی و هم به شکل لبخند، بغل کردن و نوازش محبت‌آمیز باشد.

ـ در طول روز زمانی را برای صحبت کردن با کودکتان قرار دهید و سعی کنید در این مدت فقط در کنار او باشید و کودکان یا افراد دیگر مزاحم شما نشوند. در این مدت روی نقاط مثبت کودک تمرکز کنید.

ـ کودکانی که دچار بیش‌فعالی هستند، معمولا در کارهای هنری و رزمی بهتر عمل می‌کنند، سعی کنید آنها را در کلاس‌هایی که دوست دارند ثبت نام کنید. این نکته مهم است، بیشتر از حد توان فرزندتان از او انتظار نداشته باشید.

ـ موقع حرف زدن با او آرام و شمرده صحبت کرده و هنگام صحبت ارتباط چشمی با او برقرار کنید.

ـ برنامه منظمی برای خواب، استراحت و غذا خوردن کودکتان تنظیم کنید .

ـ کودکان بیش‌فعال، بسختی می‌توانند خود را با تغییرات تطبیق دهند. اگر مجبور هستید تغییری ناگهانی در زندگی‌تان بدهید، حتما از قبل کودک خود را برای آن آماده کنید و درباره این تغییر با او صحبت کنید.

ـ از استراحت کافی کودک خود مطمئن شوید، زیرا «خستگی» علائم بیش‌فعالی را بدتر می‌کند. همچنین از موقعیت‌های ناراحت‌کننده برای فرزندتان تا آنجا که می‌توانید، دوری کنید مثل نشستن در سخنرانی‌های طولانی یا خرید در فروشگاه‌های بزرگ و گیج‌کننده.

ـ از تنبیه و دعواهای آرام، کوتاه و تاثیرگذار استفاده کنید. مانند قهری کوتاه‌مدت البته این‌قدر که کودک متوجه کارش بشود.

ـ صبور باشید. وقتی با کودکتان برخورد می‌کنید، حتی زمانی که او خارج از کنترل است، صبور باشید. صبر و آرامش شما، می‌تواند به کودک در آرام شدن کمک کند.

ـ واقع‌بین باشید و انتظار درمان یک شبه را نداشته باشید. به خودتان استراحت بدهید، حتی اگر خسته و تحت فشار باشید.

ـ محیط را ساده و ساکت کنید. در محیط شلوغ کودک‌تان براحتی تمرکزش را از دست می‌دهد و تحرک‌پذیر می‌شود به‌طور کلی سر و صدای خانه را کم کنید.

ـ آموزش تسلط بر خود را به کودک بیاموزید. وقتی او همراه شماست شروع به انجام کاری کنید و مدام با خود با صدای بلند چنین حرف بزنید «باید حواسم به کاری که دارم می‌کنم جمع باشد.» به کودک بیاموزید ابتدا با صدای بلند با خودش صحبت کند و سپس آرام و بی‌صدا.

همچنین استفاده از گروه‌های مشاوره‌ای برای آموزش‌های لازم در این زمینه می‌تواند کمک‌کننده و راهگشا باشد.

معرفی چند بازی ساده و سرگرم‌کننده

یکی از مشکلات کودکان بیش‌فعال، ناتوانی در تمرکز روی یک موضوع به مدت طولانی است. بازی‌های زیر به این کودکان کمک می‌کند تا بخش‌هایی از مغز که مربوط به تمرکز است بیشتر تحریک شده و باعث افزایش دقت و توجه در آنان شود. در ضمن این بازی‌ها برای افزایش توجه، دقت و تمرکز در سایر کودکان نیز مفید است.

ـ بازی‌های زیادی وجود دارد که می‌توانیم متناسب با سن کودکمان نوعی از آن بازی‌ها را که او دوست دارد انتخاب و برایش تهیه کنیم. این بازی‌ها می‌تواند روی رایانه انجام شود.

مثل بازی ایکس باکس 360 و wii و پلی استیشن 3. این بازی‌ها کمک می‌کند دقت، سرعت، برنامه‌ریزی، تعیین توالی و یکپارچه‌سازی دیداری ـ حرکتی کودک بهبود یابد. بعلاوه انجام تمرینات ایروبیک نیز می‌تواند به تحقق این اهداف کمک کند.

انجام بازی‌ها براساس خواندن داستان

سعی کنید یک ماجرای تخیلی خوب، اما کوتاه برای فرزندتان انتخاب کرده و بخوانید و از محتوای آن سوالات کوتاهی از کودک دلبندتان بپرسید یا می‌توانیم یک، دو پاراگراف برای کودکتان بخوانید بعد از او بپرسید فکر می‌کند در ادامه چه اتفاقی می‌افتد.

او را راهنمایی کنید تا از محتوای اصلی داستان دور نشود و بعد حدس خود برای ادامه داستان را بگویید و در آخر در مورد حدس‌هایتان با یکدیگر صحبت کنید.

این کار به تقویت حافظه فعال و تمرکز کودک کمک می‌کند و همچنین قدرت تخیل او را افزایش می‌دهد.

بازی ماز (هزار تو)

بازی ماز یکی از بهترین انواع بازی‌های تقویت هوش و تمرکز در کودکان است که به‌عنوان بازی غیررایانه‌ای خیلی مورد توجه والدین و بچه‌ها قرار گرفته است.

این بازی را برای کودکان از سن سه تا چهار سالگی می‌توانیم شروع کنیم. اما باید مازهای متناسب با سن کودکمان خریداری کنیم یا این بازی‌ها را به شکل آنلاین و رایگان انجام دهیم.

در ابتدا از بازی‌های آسان شروع کنید و با توجه به پیشرفت کودک سطح مازها را پیچیده‌تر نمایید. اگر کودک دلبندتان پیشرفتی داشت، حتما او را تشویق کنید.

این بازی برای تقویت تمرکز، برنامه‌ریزی، تعیین توالی، سرعت و یکپارچه‌سازی دیداری ـ حرکتی بسیار مفید است.

پازل

بازی پازل برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی و اختلالات یادگیری بسیار مفید است. می‌توانید در این قسمت نیز از پازل‌های ساده شروع کنید و با توجه به پیشرفت کودک سطح آنها را بالاتر ببریم

این بازی نیز برای تقویت تمرکز، برنامه‌ریزی، تعیین توالی، سرعت و یکپارچه‌سازی دیداری ـ حرکتی بسیار کمک‌کننده و مفید است.

خمیر بازی

خمیر بازی ماده نرم و شکل‌پذیری است که برای بازی بچه‌ها در خانه یا مدرسه استفاده می‌شود. برای بیشتر بچه‌ها خمیربازی اولین تجربه سه‌بعدی هنری است.

این بازی ازجمله بازی‌هایی است که کودک می‌تواند با آنها خلاقیت و نوآوری خود را به نمایش بگذارد. کودک دوست دارد با خمیر‌های نرم بازی کند و آنها را به صورت‌های مختلف در آورد.

همچنین در هنگام بازی انگشتان کودک تماس مستقیم با مواد دارد. این بازی برای او آرام‌بخش است.

زیرا کار کردن با خمیر باعث می‌شود مقداری از حالات مختلف مثل، خشونت کودک به ماده منتقل شود. از طرفی او با این بازی رویاها و علایق خود را بروز می‌دهد.

کمک به افزایش قدرت و بهبود حرکات ظریف دست و افزایش هماهنگی چشم و دست، پردازش فکر، افزایش توجه، تمرکز و پرورش قوه تخیل و تفکر، افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس، کنترل رفتارهای خشونت‌آمیز و استرس‌زا و ایجاد امنیت و آرامش از فواید بازی با خمیر است.

و در پایان برای تقویت تمرکز کودک بیش‌فعال خود حتما این تمرینات را انجام دهید، فرزند شما به هیچ‌وجه متوجه نمی‌شود که سعی دارید عملکرد مغز او را بهبود دهید، زیرا این بازی‌ها برای او و حتی خود شما خیلی سرگرم‌کننده است.

همچنین توجه داشته باشید که این تمرینات در حالی که لازم و ضروری است اما یک جایگزین برای درمان محسوب نمی‌شود، بهتر است این فعالیت‌ها را در کنار اصلاح رفتار برنامه‌ریزی درسی و در صورت لزوم دارویی (نوروفیدبک) انجام دهید.

مترجم: نسرین علی‌محمدی /منبع: articlebase.com

ضمیمه چاردیواری