چهارشنبه‌ سوری و سخنی با جوانان ایرانی

دو نمادی که در این ترانه به چشم می‌آید، نخست سرخی است و دیگری زردی که سرخی نماد تندرستی، بهروزی و شادکامی است و زردی نماد بیماری و رنجوری.

ایرانیان از دیرباز با این آرزو می‌خواهند سال نو که بزودی فرامی‌رسد برای آنان سالی سرخ باشد، سالی همراه با تندرستی، بی‌گزندی، فراخی روزی و ارج و آبرو، نه سالی زرد که با رنج و بیماری و بی‌نوایی همراه باشد.

به همان روی و آنچنان که گفته می‌شود فلانی با سیلی چهره خود را سرخ نگه می‌دارد، خاستگاه این زبانزد آن است که فرد با چاره و ترفند چنان می‌نماید که بی‌نیاز است و بهروز و بخت یار.

سخنی که اکنون من با جوانان برومند ایرانی دارم، این است که این جشن‌ها و آیین‌های نیاکانی را به‌شایستگی، به همان سان که گذشتگان برگزار می‌کرده‌اند، بر‌پای بدارند.

این جشن‌ها همه انگیزه و بهانه‌ای بوده است برای شادمانی، برای بهره‌بردن از زندگی، برای استوار گردانیدن پیوندهای انسانی و اجتماعی. اگر از این جشن‌ها بدرستی بهره نبریم، آن آرمان‌هایی را که بر پایه‎ آنها این جشن‌ها پدید آمده است، فرو بگذاریم، این جشن‌ها نه‌تنها سودمند نخواهند بود، زیانمند هم خواهند شد.

آن آتشی که افروخته می‌شود، باید مایه‎ شادمانی و تندرستی و بهروزی باشد. اگر آتشی بیفروزند که مایه‎ رنج و اندوه و خدای ‌ناکرده سوگ و ماتم بشود، آسیبی، زیانی به کسی برساند، آرامش و آسایش را از مردمان بستاند، آن رفتار به هیچ روی رفتاری ایرانی، پسندیده و نیاکانی نیست.

این جشن‌ها، این آیین‌ها همه از آن روی پدید آمده‌اند که ما به یاری آنها شیوه‎ درست و بسامان زیستن را بیاموزیم؛ بکوشیم انسان‌هایی باشیم که همواره دیگران را دوست می‌داریم، در پی پیوند با آنان هستیم، می‌خواهیم که دلشان را به‌دست بیاوریم و گرهی از کارشان بگشاییم. کمابیش همه‎ جشن‌های ایرانی سرشتی مردمی و اجتماعی دارند.

اگر ما این جشن‌ها را بدان‌سان که می‌باید، برگزار نکنیم، این جشن‌ها به هیچ روی آن کارکرد فرهنگی و اجتماعی را که می‌باید داشته باشند و انگیزه و پایه‌ای شده است که هزاران سال بپایند، نخواهند داشت؛ پس بکوشیم که جشن‌ها را به‌‌راستی به شیوه‌ای «آیینی» برگزار کنیم.

دکتر میرجلال‌الدین کزازی - استاد زبان و ادبیات فارسی